Stadnicki Jan Franciszek h. Szreniawa (zm. 1713), chorąży nadworny koronny, wojewoda wołyński. Był synem Wiktoryna (zob.) i Teresy z Tomisławskich, bratem Józefa (zob.).
Służbę wojskową rozpoczął S. przed r. 1667 w chorągwi pancernej (po r. 1668 hetmana polnego kor. Dymitra Wiśniowieckiego), w l. 1673–9 był porucznikiem. W l. 1677–8 uczestniczył w poselstwie Jana Gnińskiego, woj. chełmińskiego, do Turcji, być może pełnił funkcję sekretarza poselstwa. W r. 1678 ożenił się z Aleksandrą Barbarą ze Stadnickich, córką Andrzeja Samuela (zob.), która wniosła mu bogate dobra, tzw. państwo leskie. W grudniu 1680 na sejmiku wiszeńskim woj. ruskiego obrano go posłem na sejm r.n. Być może posłował na sejm 1683 r. W kompucie wojska kor. t.r. miał własną chorągiew pancerną. Już po bitwie wiedeńskiej, w 2. poł. września król Jan III, któremu S. miał przywieźć fuzję, spodziewał się jego przyjazdu pod Wiedeń. Być może w r.n. był deputatem na Tryb. Kor. Dn. 19 X 1685 otrzymał deklarację królewską na urząd chorążego nadwornego kor. Zapewne w r.n. uczestniczył w kampanii mołdawskiej i w grupie jazdy Michała Floriana Rzewuskiego wziął udział w potyczce z Tatarami w dolinie rzeki Łopusznej w sierpniu 1686, został wówczas ranny. W r. 1692 jego chorągiew pancerna w pułku hetmana w. kor. Stanisława Jabłonowskiego, dowodzonym przez Baltazara Wilgę, została skierowana między Jampol a Lachowice.
Od r. 1693 zabiegał S. o woj. wołyńskie, gotów był ofiarować za nie 50 tys. zł. T.r. działał na rzecz wyboru stronników króla na posłów na sejm z sejmiku w Sądowej Wiszni. Był posłem wojska na sejm t.r. Podczas bezkrólewia po śmierci Jana III podpisał na sejmiku wiszeńskim 27 VII 1696 akt konfederacji woj. ruskiego i został rotmistrzem ziemi sanockiej. Jego chorągiew pancerna przystąpiła zapewne do rokoszu wojska kor. pod laską Bogusława Baranowskiego. Trudno ustalić z jakiego tytułu S. uczestniczył w rozmowach z wojskiem rokoszan we Lwowie na początku 1697. Wg Andrzeja Chryzostoma Załuskiego własnym sumptem utrzymywał S. delegatów rokoszan. Był na sejmie elekcyjnym t.r. (maj–czerwiec), początkowo opowiedział się po stronie ks. Franciszka Conti. Wkrótce jednak przeszedł na stronę elektora saskiego Fryderyka Augusta. Dn. 16 IX uczestniczył w Krakowie w koronacji Augusta II, a następnie w sejmie koronacyjnym. Dn. 24 IX otrzymał nominację na woj. wołyńskiego; podczas obrad sejmu (26 IX) posłowie zarzucali mu, że nie ma posiadłości w tym województwie. Za swój nowy urząd S. wyłożył podobno 100 tys. fl. i kilka tys. talarów, być może chodziło o 100 tys. zł, które pożyczył królowi pod zastaw klejnotów i złotego pucharu.
Chorągiew pancerna S-ego liczyła w l. 1697–9 ok. 100 koni. Być może walczył w bitwie z Tatarami pod Podhajcami 9 IX 1698. W r.n. brał udział w pracach tryb. skarbowego. Na sejmie pacyfikacyjnym 1699 r. wszedł do komisji do zabezpieczenia granic z Węgrami. W lutym 1702 uczestniczył w radzie senatu w Warszawie. Chorągiew S-ego wzięła udział w bitwie z siłami szwedzkimi pod Kliszowem 19 VII t.r., nie wiadomo jednak, czy sam S. był wówczas przy niej.
Kiedy w końcu października 1702 korpus szwedzkiego gen. M. Stenbocka wkroczył do woj. ruskiego, S. rozpoczął starania m.in. u króla Szwecji Karola XII o ochronę swych dóbr. Nie udało mu się jednak uniknąć złupienia posiadłości przez Szwedów, do których dotarły pogłoski o wielkim bogactwie S-ego. S. przypuszczał, że mieli wiadomości o klejnotach Augusta II: «ta zastaw(a) nieszczęście w dom mój wprowadziła, że mnie dwa razy Szwedzi zabrali i spalili na kilka milionów szkody uczyniwszy». W r. 1702 w zamku leskim S-ego karmelici warszawscy złożyli na przechowanie swój skarbiec, o czym doniesiono Szwedom. W ostatnich dniach listopada t.r. oddział szwedzki pod dowództwem ppłk. J. Burenskölda wtargnął do Leska, Szwedzi zapewne zatrzymali S-ego, a po paru dniach, gdy zapłacił 1 tys. talarów okupu, wypuszczono go. Wkrótce rajtaria szwedzka podstępnie zajęła zamek leski, S-ego aresztowano i wywieziono do Jarosławia. Burensköld splądrował zamek, zabierając złożone tam depozyty, część mebli i srebra, które Karol XII podarował następnie żonie Stenbocka. Generał szwedzki żądał od S-ego 60 tys. talarów, być może chodziło mu o gwarancję wypłacenia kontrybucji przez szlachtę, zapewne sanocką. Za pośrednictwem stolnika kor. Konstantyna Wapowskiego, S. zapłacił 5 tys. talarów i podpisał rewers na dalsze 7 tys. Dn. 5 I 1703 zwolniono go z aresztu na polecenie Karola XII, a 16 I t.r. złożył jakieś pisemne zobowiązanie wobec króla szwedzkiego. Na sejmie lubelskim t.r., S. występując w izbie poselskiej jako obserwator z senatu, na sesji 22 VI przedstawił swoje krzywdy doznane od Szwedów i przyczynił się do podburzenia posłów żądaniem ukarania adherentów szwedzkich. Wyznaczony został wówczas w skład komisji do rewizji skarbu kor., a także ponownie do komisji granicznej z Węgrami oraz na rezydenta do boku króla. W sierpniu 1704 w Lesku ponownie zjawili się Szwedzi, spalili i złupili miasto; S. prawdopodobnie przeczekał kilkunastodniowy pobyt najeźdźców «w tylnej fortecy w zamku». Gdy w poł. r. 1706 wojska szwedzkie zajęły Wołyń, S. został zmuszony do wydania uniwersałów do tamtejszej szlachty, zapewne wzywających do poparcia Stanisława Leszczyńskiego. Utrzymywał jednak stałą korespondencję z wiernym Augustowi II podkanclerzym kor. Janem Szembekiem, donosząc mu o wszystkich swoich kontaktach ze Szwedami i Leszczyńskim. Próbował ukryć się przed Szwedami, lecz «kiedy directe już przysłano, że mi wszystko palić mają» udał się do Karola XII, którego zastał pod Puławami pod koniec lipca t.r. Pisał też do Leszczyńskiego (21 VII), prosząc o wstawiennictwo u króla Szwecji i ochronę swych dóbr. Gdy Karol XII i Leszczyński opuścili w sierpniu t.r. Rzpltą, S. wybierał się do prowadzącego działania przeciw wojskom szwedzkim hetmana w. kor. Adama Sieniawskiego, z którym stale kontaktował się listownie, ostatecznie jednak pozostał w swych dobrach. Dn. 7 II 1707 podpisał akt poparcia konfederacji sandomierskiej we Lwowie. W l. 1707–10 działał na forum sejmiku ziemi sanockiej. W r. 1708 został wicemarszałkiem sądów fiskalnych, zajmował się też organizowaniem ochrony ziemi przed rozbójnikami, a w r.n. uzgadniał z dowódcami wojsk rosyjskich trasy ich przemarszu.
S. zgodnie z tradycją rodzinną zasiadający w komisjach ds. pogranicza z Węgrami, orientował się zapewne w sytuacji na Węgrzech, może miał też tam jakieś interesy gospodarcze. W l. 1707–11, w porozumieniu z hetmanową Elżbietą Sieniawską, kontaktował się z przywódcą powstania kuruców ks. Franciszkiem Rakoczym, od którego otrzymał datowany 11 IV 1709 paszport. Na radzie senatu w Jarosławiu w czerwcu 1711 opowiedział się za wystawieniem piechoty w myśl uchwał Walnej Rady Warszawskiej z r. 1710. Pod koniec 1712 był w Lublinie i Warszawie, w styczniu r.n. musiał wrócić w przemyskie, aby chronić swe tamtejsze dobra przed ciemiężącym je oddziałem wojska kor. W lutym 1713 wrócił na radę senatu do Warszawy.
Jako woj. wołyński miał S. chorągiew pancerną, jej stan wahał się od 25 do 80 koni (w l. 1700– 11 tylko 25 koni). Dbając o swoją chorągiew, starał się chronić królewszczyzny pod Bieczem, w których miała przypisane leża. S. odziedziczył części Niemirowa i Szczerca w woj. bełskim (zapewne w r. 1708 odstąpił je bratu Józefowi Antoniemu). Żona wniosła mu dobra Drążków (Drążgów) w woj. sandomierskim i Chrzanów w woj. krakowskim. Działalność gospodarczą S. skoncentrował w południowo-zachodniej części woj. ruskiego, w ziemi sanockiej (gdzie leżały wniesione mu przez żonę dobra leskie), zwłaszcza na granicy z Węgrami, i przemyskiej. Skupował dobra za znaczne sumy, nabył m.in. Iwonicz, Płonną z kluczem dóbr za 120 tys. zł, Niebieszczany z przyległościami za 200 tys. zł, Wojutycze, Bukowsko, Tokarnię, Radoszyce i pięć innych wsi za 470 tys. zł, Pietnice, Lacko (Lackie) i Arłamów. Posiadał także miasteczko Turzysk w woj. wołyńskim. Miał zapewne jakieś królewszczyzny w woj. krakowskim. Starał się spłacać długi i zastawy na kupionych dobrach, udzielał też pożyczek. Podjął odbudowę zamku leskiego po zniszczeniach z l. 1702–6; zapewne to on założył lub odtworzył ogród w stylu włoskim z rzeźbami i fontanną (notowany w opisach z l. 1733 i 1738). Skarbcem S-ego w zamku w Lesku zajmował się «Aron, dispositor skarbu». Worki z pieniędzmi przechowywane były w «antałach». Po śmierci S-ego w skarbcu znaleziono 520 799 zł w tynfach, szelągach, talarach bitych i monecie czeskiej. Znajdowały się tam także depozyty grodu sanockiego oraz depozyty prywatnych osób. W bibliotece przechowywano 230 «ksiąg wielkich i małych».
S. był fundatorem klasztoru Karmelitów Bosych w Zagórzu (zapisał na ten cel 80 tys. zł). Pierwszy akt fundacyjny pochodzi z r. 1700. W XIX w., w kościele Farnym w Lesku, znajdował się obraz przedstawiający S-ego, składającego na klęczkach wotum ufundowania tego klasztoru z wdzięczności za ocalenie Leska w czasie najazdu Szwedów. Drugi akt fundacyjny datowany jest na r. 1710. W testamencie przeznaczył S. zapis na przyklasztorny szpital dla dwunastu starych żołnierzy (24 tys. złp.). Ufundował prebendę św. Jana Chrzciciela w Lesku (1713), a także kościół murowany p. wezw. św. Katarzyny w Wojutyczach. W ostatnich miesiącach życia S-ego doszło do niesnasek między jego synami o przewidywany podział majątku. Wg Józefa Lipskiego (mowa z 28 II 1714) S. zmarł 13 VIII 1713 w Krasnymstawie. Pochowano go w Lesku 28 II r.n.
Z małżeństwa z Aleksandrą Barbarą ze Stadnickich S. pozostawił córkę Annę (zm. 1733), żonę Piotra Konstantego Stadnickiego (zob.), kaszt. wojnickiego, i dwóch synów: Józefa Ignacego (1686–1715), żonatego z Teresą, córką Józefa Mniszcha (zob.), marszałka w. kor., i Kazimierza (1696–1718), star. libuskiego, ożenionego z Dorotą ze Skrzyńskich. Większość majątku S. zapisał Kazimierzowi, zapewne przyczyną dyskryminacji Józefa było jego naganne zachowanie; S. napisał w testamencie: «są jawne akcje całej Polszcze syna mego starszego» i wyraził nadzieję, że «się do cnoty i honoru, poczciwości domu swego wróci». W r. 1714 matka odstąpiła Józefowi dożywocia, które miała na majątkach męża, zaznaczając, że robi to dla wynagrodzenia krzywdy uczynionej mu niesprawiedliwym testamentem ojca, pochwaliła przy tym jego «do dobrego życia inklinację». Bardziej korzystnego dla Józefa podziału dóbr bracia dokonali w l. 1714–15. Całość dóbr odziedziczyła córka Kazimierza – Teresa (zob. Ossolińska Teresa).
PSB (Ossolińska Teresa); – Stadnicki K., Rodowody domu Stadnickich…, Lw. 1857–61, Linie ze Żmigrodu, cz. III s. 2–4, Dodatki do trzeciej części rodowodu Stadnickich na Dubiecku i Niemirowie, s. 2, Komentarz do ustępu o rodzie Stadnickich w herbarzu Niesieckiego, s. 4–5; Żychliński, III 268; – Słown. Geogr., V (Lesko), XIII (Wojutycze); Urzędnicy, X; Wimmer, Materiały do zagadnienia organizacji armii, VIII cz. 1; – Aftanazy, Dzieje rezydencji, II; Ciara S., Senatorowie i dygnitarze koronni w drugiej połowie XVII wieku, Wr. 1990; Feldman J., Polska a sprawa wschodnia 1709–1714, Kr. 1926; Jarochowski K., Dzieje panowania Augusta II od wstąpienia Karola XII na ziemię polską aż do elekcji Stanisława Leszczyńskiego (1702–1704), P. 1874 s. 321, 336; Kriegseisen W., Samorząd szlachecki w Małopolsce w latach 1669–1717, W. 1989; Łakociński Z., Magnus Stenbock w Polsce, Wr. 1967; Poraziński J., Sejm lubelski w 1703 r. i jego miejsce w konfliktach wewnętrznych na początku XVIII wieku, W. 1986; Sowa A. L., Świat ministrów Augusta II, Kr. 1995; Stok P., Bitwa pod Kliszowem w 1702 r., Studia i Mater. do Hist. Wojsk. T. 6: 1960 cz. 2; Syrokomla W., Dwie koronacje Sasów, Augusta II i Augusta III królów polskich, Wil. 1854 s. 18; Trzyna E., Ziemia sanocka i struktura jej własności od połowy XVI do drugiej połowy XVII wieku, „Roczn. Woj. Rzeszowskiego” R. 9: 1978 s. 164; Wagner M., Bitwa pod Kliszowem w r. 1702, W. 1994; tenże, Kadra oficerska armii koronnej w 2 połowie XVII wieku, Tor. 1995; Wanat B., Zakon Karmelitów Bosych w Polsce, Kr. 1979; Wimmer J., Wojsko Rzeczypospolitej w dobie wojny północnej, W. 1956; Wójcik Z., Jan Sobieski 1629–1696, W. 1983; Zielińska T., Magnateria polska epoki saskiej, Wr. 1977; – Akta grodz. i ziem., XXII, XXIV; Diariusz Sejmu Walnego Warszawskiego 1701–1702, W. 1962; Dyplomaci w dawnych czasach, Oprac. A. Przyboś, R. Żelewski, Kr. 1969; Jan Sobieski, Listy do Marysieńki, Oprac. L. Kukulski, W. 1962; Lipski J., Mowa […] na pogrzebie […] JMCi Pana Jana ze Żmigrodu Stadnickiego […], anno 1714 28 februarii w Liskim kościele miana, w: Ostrowski-Daneykowicz, Swada, I cz. 6; Poparcie generalnej konfederacji sandomierskiej [b.m.r.w., druk. współcz.]; Rejestr podatkowy ziemi przemyskiej z 1674 r., Wyd. Z. Budzyński, K. Przyboś, Przemyśl 2000; Sarnecki K., Pamiętniki z czasów Jana Sobieskiego, Wr. 1958; Teka Podoskiego, I 7, 12, 93; Vol. leg., VI 11, 30, 37, 52, 57–8; Załuski, Epistolae, II 419, 444; Źródła do poselstwa Jana Gnińskiego do Turcji w l. 1677–78, Wyd. F. Pułaski, Bibl. Ordynacji Krasińskich. Muz. Konstantego Świdzińskiego, W. 1907 XX–XXII; – AGAD: Arch. Radziwiłów, Dz. II ks. 35 s. 810, rkp. 51a s. 139–40, 169; AP w L.: Księgi grodzkie lub., RMO 219 k. 426–9 (inform. o dobrach z 9 III 1706); AP w Przemyślu: Arch. zamku leskiego, 105 s. 23–37 (Rewizja); B. Czart.: rkp. 188 s. 23, rkp. 189 s. 97, 363, 365, 366–7, rkp. 197 s. 43, rkp. 484 s. 343, rkp. 527 s. 251, rkp. 567 s. 71, 154, rkp. 589 s. 218–19, rkp. 1676 s. 166, rkp. 2155 s. 107, rkp. 2656 t. I s. 133,192, 213, 228, 257, 271, 297, 315–16, 344, 356–7, 390, 403, rkp. 2673 t. I s. 49–50, t. II s. 54, 227, rkp. 2699 k. 27v., 98, 152, 171, 226, rkp. 2701 s. 341–2, 477, 503, 525, rkp. 3495 (sprawy majątkowe) s. 227, 253, 349, 330, 356, 415–25, 433, 439 i n., 455, 482, rkp. 3656 k. 54, 98, 123, rkp. 3827 s. 267–74, 287, 291, 307, 328, rkp. 5954 nr 3900–3933 (listy S-ego), rkp. 8329 (sprawy majątkowe), rkp. 8330 s. 17–52; B. Narod.: rkp. 5579 t. I k. 1–7 (testament S-ego); B. Ossol.: rkp. 1596 II s. 862, rkp. 2517, rkp. 2704/I (listy J. F. Stadnickiego), rkp. 13002 s. 121 (specyfikacja dóbr zwolnionych z podatków), s. 125, 129, 179, 181, 183, 185, 187, 191.
Henryk Palkij