Szlichtyng (Schlichting, Schlichtink) Jan Jerzy h. własnego (1597–1658), sędzia wschowski, poseł na sejmy, senior Jednoty braci czeskich.
Był synem Kaspra (ok. 1551 – 1611) i Marianny Haugwitz. Miał siostry: Helenę, zamężną za Janem Zajdlicem, Mariannę, żonę Łukasza Zawadzkiego, powtórnie zamężną za Adamem Szlichtyngiem, i Barbarę, poślubioną Janowi Fryderykowi Brudzewskiemu, oraz braci: Jana Chrystiana, sekretarza królewskiego, Maksymiliana, Wojciecha Bartłomieja i Kaspra. Stryjecznymi braćmi S-a byli Jonasz (zob.) i Jerzy (zob.) Szlichtyngowie.
W r. 1612 immatrykulował się S. na uniw. we Frankfurcie nad Odrą, lecz ze względu na młody wiek nie został zaprzysiężony. Później studiował także w Wittenberdze. W r. 1625 objął funkcję sędziego surogatora grodzkiego wschowskiego. Był 30 VII 1627 wśród szlachty wpol., która zjechała pod Wschowę na wyprawę przeciw wojskom szwedzkim króla Gustawa Adolfa; podpisał protest w sprawie niestawienia się zarówno kasztelana, jak i starosty generalnego wpol. Wybrany został wtedy na kandydata do urzędu podsędka ziemskiego wschowskiego. Karierę związał S. z Leszczyńskimi: najpierw z woj. bełskim Rafałem, potem też z jego bratem Janem, a zwłaszcza z synem Rafała, Bogusławem, jako zarządca jego dóbr w Wielkopolsce. Późniejsza (1642) konwersja Bogusława na katolicyzm nie osłabiła tych więzów, mających charakter «bardziej przyjacielski niż klientarny» (J. Dzięgielewski). S. utrzymywał od l. dwudziestych bliskie relacje z hetmanem polnym lit. Krzysztofem II Radziwiłłem i przesyłał mu korespondencję R. Leszczyńskiego. Henryk Wisner i Urszula Augustyniak zaliczają S-a do klientów Krzysztofa Radziwiłła, prawdopodobnie myląc go z jego stryjecznym bratem Jerzym. Równocześnie umacniał S. swą pozycję w Jednocie braci czeskich w Wielkopolsce. Już od r. 1623, gdy R. Leszczyński został właścicielem Leszna, S. miał czuwać nad przekazywaniem przez niego dotacji na szkołę w Lesznie. Na konwokacji Jednoty tamże 16 III 1629 powierzono S-owi jako «namiestnikowi [...] wojewody bełskiego, patrona i dobrodzieja zborów naszych» egzekucję testamentów zmarłego seniora Jednoty Marcina Gracjana Gertycha. W lipcu t.r. przedstawił S. na konwokacji (zebraniu starszych) Jednoty prośbę luterańskich uchodźców ze Śląska o pozwolenie na zamieszkanie w Lesznie i pozostanie przy odrębnym wyznaniu; jednak synod Jednoty nie wyraził na to zgody. W r. 1631 pośredniczył między Jednotą a R. Leszczyńskim w sprawie fundacji konwiktu dla ubogich uczniów przy leszczyńskim gimnazjum. W l.n. był seniorem zboru w Lesznie.
Dn. 4 II 1632 został S. mianowany sędzią ziemskim wschowskim, a 19 II t.r. po raz pierwszy obrany w Środzie posłem woj. poznańskiego na sejm nadzwycz. t.r. Wszystkie następne poselstwa w swojej karierze parlamentarzysty odbył również z sejmiku średzkiego. Posłował na sejm konwokacyjny t.r., po śmierci króla Zygmunta III. Podczas sejmu elekcyjnego t.r. wszedł do komisji do korektury praw; głos oddał na królewicza Władysława. Podpisał protestację szlachty dysydenckiej, złożoną 29 X przeciw „Manifestacji” bp. łuckiego Achacego Grochowskiego, sprzeciwiającego się potwierdzeniu przez elekta konfederacji warszawskiej. Korespondując podczas bezkrólewia i elekcji z K. Radziwiłłem w sprawie gwarancji dla innowierców, donosił m.in. o nastrojach na sejmikach wpol., a w grudniu t.r. o sytuacji na frontach wojny trzydziestoletniej. Posłował na sejm koronacyjny 1633 r.; gdy podczas uroczystości koronacyjnych 6 II t.r. prymas Jan Wężyk zaprotestował przeciw zaprzysiężeniu przez Władysława IV artykułów konfederacji warszawskiej, S. jako przedstawiciel dysydentów wniósł reprotestację razem z Adamem Kisielem, reprezentującym dyzunitów. W czasie obrad wziął udział w debacie nad paktami konwentami, zabrał też głos w sprawie uchwalenia kwarty oraz wypowiedział się przeciw dodatkowym uposażeniom dla biskupstwa łuckiego. Na sejmie tym wybrano go na deputata do tryb. radomskiego i komisji do taksowania zagranicznych towarów przewożonych przez Poznań. Na cześć nowego władcy opublikował Acclamatio panegiryca super coronatione Serenissimi Potentissimiq. Principis Vladislai IV ([b.m.w.] 1633).
S. reprezentował ponownie woj. poznańskie na sejmie zwycz. 1635 r.; wszedł na nim do tryb. radomskiego. T.r. jego brat stryjeczny, arianin Jonasz, zadedykował mu polemikę z protestanckim teologiem B. Meisnerem „Quaestio num ad regnum Dei possidendum necesse sit in nullo peccato Evangelicae doctrinae adverso manere?” (Raków 1635), zalecając działanie na rzecz dobra wspólnego. We wrześniu 1636 uczestniczył S. w procesie podziału spadku po R. Leszczyńskim i zamówił dla niego u Martina Opitza mowę pogrzebową (wyd. Gd. 1636). Na sejmie 1637 r. powołany został do ośmioosobowej komisji (20 II t.r.) do rozpatrzenia skarg dysydentów oraz komisji ds. granicznych między Wielkopolską a Śląskiem i Brandenburgią. Sprzeciwiał się prolongacie sejmu i 3 III t.r., ostatniego dnia obrad, zwrócił się do Władysława IV z prośbą, by posłowie mogli przystąpić do pożegnania króla. Razem z m.in. Krzysztofem, Januszem i Bogusławem Radziwiłłami oraz B. Leszczyńskim sygnował 6 III „Declaratio Magnatum Poloniae et Lithuaniae super negotio Pacis”, dokument wyrażający poparcie dla irenistycznych planów protestanckiego duchownego Johna Durie (Dury, Dureusa). Wybrany na sejmiku średzkim 15 VII na szafarza podatku czopowego, sprawował S. tę funkcję również w l. 1638 i 1642. Na sejmie 1638 r., podczas którego w sprawie profanacji krzyża w Rakowie odbywał się sąd sejmowy nad właścicielem Rakowa arianinem Jakubem Sienieńskim, S. wraz z innymi posłami dysydenckimi sprzeciwiał się rozpatrywaniu sprawy w procesie sumarycznym (doraźnym). Bronił Sienieńskiego, a po zapadnięciu 14 IV t.r. wyroku skazującego podpisał 1 V wraz z dziesięcioma innymi posłami stosowny protest (nieprzyjęty do grodu warszawskiego, dopiero w lipcu został przyjęty do ksiąg włodzimierskich i żytomierskich). T.r. przyczynił się do uzyskania od biskupów gwarancji, że plebani nie będą samowolnie pozywać różnowierców, a także wziął udział w synodzie braci czeskich w Lesznie, na którym wezwano ministrów do aktywizowania politycznego szlachty protestanckiej. Choć utrzymywał poprawne stosunki z krewnymi ze zboru braci polskich, to jednak występował przeciw wierze ariańskiej i z jego inicjatywy Jan Amos Komeński napisał t.r. rozprawę „Die Frage ob Christus sich selbst aufwecket”, polemizującą z dziełem na temat zmartwychwstania Chrystusa, autorstwa ministra ariańskiego z Międzyrzecza Melchiora Schafera. Brat czeski G. Vechner dedykował S-owi ogłoszone w r. 1639 kazanie, będące komentarzem do wstępu do „Ewangelii św. Jana”. Dn. 23 VII 1640 marszałkował S. sejmikowi relacyjnemu średzkiemu. Posłował na sejm 1641 r., na którym wyznaczono go do komisji do uporządkowania portu w Królewcu oraz powtórnie do komisji ds. pogranicza wielkopolskiego.
S. przygotował propozycje ugody z luteranami i przedstawił je na synodzie Jednoty w Lesznie w r. 1643; nie wiadomo jednak, czy doszło wtedy do rozmów. Podczas sejmu t.r. wszedł do delegacji wysłanej przez przywódców dysydentów dla przedstawienia skarg królowi. Dn. 20 VII 1644 otrzymał od Władysława IV pozwolenie na założenie miasta, nazwanego Szlichtyngowa; osiedlili się tu głównie niemieccy luteranie, którym w przywileju lokacyjnym (11 VII 1645) zagwarantował S. wolność wyznania i wzniósł w r. 1645 kościół ewangelicki. Aktywnie uczestniczył w przygotowaniach do Colloquium Charitativum, zwołanego ostatecznie przez króla na sierpień t.r. Już w lutym t.r. bracia czescy polecili S-owi i Piotrowi Koźmińskiemu, wybranym przez szlachtę wpol. na posłów na sejm, by wraz z kalwinistami lit. i małopolskimi namówili luteran do wystawienia wspólnej delegacji na Colloquium do Torunia. W czasie sejmu (luty–marzec) podjął S. rozmowy ze Stefanem Bojanowskim, przywódcą luteran; H.-J. Müller przypuszcza, że S., Bojanowski i Kasper Denhoff przygotowali wspólnie pismo do stanów Prus, namawiające do zgody religijnej i politycznej (niezachowane). Na sejmie tym S. odczytał 12 III grawamina protestantów, obejmujące dekrety trybunalskie wydane wbrew prawu w l. 1617–38; żądano także przyjęcia konstytucji przeciw podobnym nadużyciom oraz ustalenia kar na osoby zakłócające pokój religijny. Był jednym z inicjatorów kolokwium w Lesznie (22–26 IV 1645), na którym spotkali się wielkopolscy bracia czescy (m.in. Komeński) i luteranie. Przed spotkaniem ogłosił S. broszurę, w której opowiedział o rozmowach z Bojanowskim; propagował ideę porozumienia i powrót do ustaleń Zgody Sandomierskiej z r. 1570 oraz przedstawił diagnozę relacji między wyznaniami. Wg S-a porozumienie było możliwe nawet bez ustaleń w kwestiach eucharystii, osoby Chrystusa i predestynacji, drugorzędnych z punktu widzenia pobożności. Podczas obrad odczytał fragment broszury, zaproponował wysłanie wspólnej delegacji na Colloquium do Torunia oraz wystąpił z krytyką luterańskich teologów z miast pruskich. Na propozycje S-a nie przystał Jan Bythner, pastor i senior Jednoty braci czeskich (choć Jednota przychylnie odniosła się do propozycji wykorzystania Zgody Sandomierskiej) oraz przewodniczący synodowi leszczyńskiemu pastor Johann Faust. Ostatecznie synod nie doprowadził do porozumienia między wyznaniami. Między kwietniem a lipcem 1645 nawiązał S. kontakt z fakultetem teologii uniw. w Wittenberdze; grożąc wizją rekatolizacji Rzpltej, prosił m.in. o wydelegowanie teologa do poprowadzenia obrad synodu i wzywał do tolerancji. Odpowiedź teologów z Wittenbergi z 22 V t.r. wykluczała jednak wszelkie porozumienia z reformowanymi. Wybrany przez synod leszczyński do grona posłów do Torunia, S. działał na rzecz pojednania z luteranami podczas Colloquium Charitativum i po jego zakończeniu. Wobec zaciekłej debaty wydał 22 IX 1647 edykt zakazujący w Lesznie druku i posiadania pamfletów, pod groźbą konfiskaty dóbr lub usunięcia duchownych z urzędu.
Reprezentując ks. brzeskiego Jerzego III i ks. legnickiego Jerzego Rudolfa uczestniczył S. w r. 1646 w rozmowach pokojowych w Westfalii, kończących wojnę trzydziestoletnią. Marszałkował 13 IX t.r. sejmikowi przedsejmowemu średzkiemu; został na nim wybrany na posła na sejm oraz komisarza do odebrania popisu oddziałów wystawionych przez woj. wielkopolskie. Podczas sejmu t.r. domagał się 10 XI, by kolokwium izby poselskiej i senatorów w sprawie rozpuszczenia wojska odbyło się bez udziału króla. Na sejmie konwokacyjnym 1648 r., po śmierci Władysława IV, wygłosił 23 VII t.r. mowę w obronie nierespektowanych praw dysydentów; wystąpienie to, wraz z wcześniejszym (21 VII) przemówieniem Stanisława Chrząstowskiego, zapoczątkowało kolejną fazę debat o kwestii dysydenckiej. Na sejmie tym powołano S-a do komisji ds. żup solnych. Dn. 1 XI sygnował S. protestację braci polskich przeciw „Manifestacji” szlachty katolickiej z 1 VIII t.r., odmawiającej arianom miana dysydentów. Na sejmie elekcyjnym t.r. zgodził się, aby bez dyskusji o postulatach dysydenckich w izbie powołać specjalną deputację do rozpatrzenia tych spraw, ostrzegając, że kler «czai się na dobra szlacheckie»; wstawił się za sędzią mścisławskim Krzysztofem Ciechanowieckim, katolikiem ekskomunikowanym przez nuncjusza I. de Torres za procesowanie się z bp. smoleńskim Piotrem Parczewskim. Prosił o przywrócenie czci stryjecznemu bratu Jonaszowi, skazanemu na sejmie 1647 r. Domagał się 7 XI 1648 wykluczenia z elekcji wszystkich oficerów, którzy nie stawili się do obozu po uniwersałach Jeremiego Wiśniowieckiego i ponosili odpowiedzialność za klęskę pod Piławcami. Elekcję Jana Kazimierza podpisał z zastrzeżeniem, by w paktach konwentach nowego króla nie znalazło się nic ponad to, co zawierały pakta Władysława IV. Podczas sejmu koronacyjnego 1649 r. należał do najaktywniejszych posłów. Bronił dysydentów i atakował kler katolicki, przypominając o sprawie Ciechanowieckiego, wnioskował o mianowanie deputatów do przeprowadzenia koekwacji praw oraz ostro krytykował separatyzm pruski; często też wypowiadał się w kwestiach proceduralnych. Z sejmu tego wszedł do komisji lwowskiej do zapłaty wojsku. Latem t.r. wziął udział w wyprawie zborowskiej Jana Kazimierza. Z obozu pod Zborowem donosił agentowi elektora Brandenburgii w Warszawie A. Adersbachowi o przebiegu walk i nastrojach w wojsku.
W czasie obrad sejmu 1649/50 r. był S. prawą ręką marszałka B. Leszczyńskiego; być może dlatego odmówił pomocy Chrząstowskiemu, ponownie żądającemu zajęcia się przez sejm sprawą dysydencką. Wszedł w skład komisji: do kontroli rachunków skarbowych, spisywania konstytucji, ds. mennic, oraz kwestii spornych na pograniczu wielkopolsko+śląskim, a także powołanej 14 XII 1649 komisji wojskowej. Wraz z innymi posłami wielkopolskimi opowiedział się zdecydowanie za koekwacją podatków. Dn. 30 XII t.r. odczytał ułożoną przez komisję wojskową «ordinationem militarem», a 7 I 1650 przedstawił rachunki skarbowe. Blisko współpracował z posłem poznańskim Andrzejem Przyjemskim, zastępującym od 30 XII 1649 do 4 I 1650 chorego marszałka B. Leszczyńskiego; w praktyce S. kierował wtedy obradami. Po zakończeniu sejmu i nominacji B. Leszczyńskiego na podskarbiego w. kor., S. przewodniczył posiedzeniu 15 I 1650, podczas którego «ucierano» konstytucje sejmowe. Na sejmie nadzwycz. t.r. wszedł ponownie do komisji do spisywania konstytucji; z powodu samowolnych zmian w zapisach konstytucji skarżyli się na niego na następnym sejmie (zwycz. 1652 r., w którym S. nie brał udziału) posłowie płoccy. Podczas sprawowania przez B. Leszczyńskiego urzędu podskarbiego S. był przy nim administratorem generalnym ceł. Przed sejmem 1653 r. być może posłował od woj. poznańskiego Krzysztofa Opalińskiego do hetmana polnego lit. Janusza Radziwiłła (wg J. Dworzaczkowej był to inny członek rodziny S-a o tym samym imieniu). Dn. 8 III t.r. został S. marszałkiem sejmiku przedsejmowego. Podczas sejmu t.r. w Brześciu domagał się gwarancji, że w przyszłości sejm nie będzie odbywał się «in locis insolitis» (w innym miejscu niż zazwyczaj). Przedstawił w izbie poselskiej rozliczenie podatków woj. poznańskiego i kaliskiego. Uważał, że trzeba uchwalić podatki na dodatkowe oddziały zaciężne i podczas dyskusji nad obronnością kraju 9 IV wszedł w spór z podkomorzym kijowskim Jerzym Niemiryczem, zwolennikiem zwołania pospolitego ruszenia. S. został członkiem deputacji do przygotowania konstytucji. Po sejmie pracował od 16 VI do października w deputacji lwowskiej, mającej wypłacić wojsku zaległy żołd. We Lwowie uzyskał od króla prawo składu dla Szlichtingowej na towary wiezione na Śląsk i ze Śląska. W r. 1654 kanclerz Jan Leszczyński zaproponował królowi, by wysłać S-a na rokowania do Szwecji, lecz Jan Kazimierz nie przystał na propozycję i powierzył misję Andrzejowi Morsztynowi. S. posłował na sejm nadzwycz. t.r. i został na nim obrany do tryb. radomskiego oraz lustratorem królewszczyzn w Prusach Królewskich. Na synodzie Jednoty braci czeskich, został jednym z czterech świeckich seniorów generalnych.
W poł. l. pięćdziesiątych uchodził S. za jednego z najgorliwszych stronników elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma. Gdy agent elektora Jacob Holst, wysłany do Wielkopolski w związku z planami wkroczenia tam wojsk brandenburskich, został w kwietniu 1655 uwięziony w Poznaniu, S. podjął decyzję o jego uwolnieniu. Wywołaną tym krokiem niechęć szlachty do S-a elektor polecił 1 VI t.r. zwalczać swemu agentowi Johannowi Dietrichowi von Hoverbeckowi. S. marszałkował sejmikowi średzkiemu 28 IV; wybrano go wtedy na jednego z komisarzy do odebrania od poborców podatku, zebranego na zaciągniętą przez sejmik piechotę cudzoziemską. W imieniu sejmiku średzkiego zwrócił się 30 V do elektora z prośbą o protekcję dla województw wpol. na wypadek wojny. Na przełomie czerwca i lipca został prawdopodobnie wysłany przez wojewodów poznańskiego Krzysztofa Opalińskiego i kaliskiego Andrzeja Grudzińskiego do Hieronima Radziejowskiego, przebywającego w Szczecinie, w kwaterze szwedzkiego feldmarszałka Arvida Wittenberga. Jak przypuszczał Adam Kersten, celem poselstwa było powstrzymanie Radziejowskiego od wkroczenia do Wielkopolski z armią szwedzką. Wyjeżdżając na początku lipca do Wrocławia star. generalny wpol. B. Leszczyński, któremu sejm 1655 r. powierzył obronę Wielkopolski, przekazał swe obowiązki S-owi. W dn. 24–25 VII t.r. uczestniczył S. w bitwie pod Ujściem, a 25 VII podpisał kapitulację Wielkopolski. Jak sam twierdził w l.n., nie brał udziału w witaniu ani feldmarszałka Wittenberga w Poznaniu, ani króla Szwecji Karola Gustawa w Wielkopolsce. W 1. poł. października 1655 udał się jednak pod Kraków, gdzie stacjonował oblegający miasto Karol Gustaw i złożył mu przysięgę wierności. W drodze powrotnej do Wielkopolski prawdopodobnie spotkał się we Wrocławiu z B. Leszczyńskim. W Lesznie zlecił superintendentom Jednoty braci czeskich, Komeńskiemu i Marcinowi Gertychowi, napisanie utworu na cześć Karola Gustawa, a Komeńskiemu podał nawet główne tezy; utwór, po zaaprobowaniu przez przebywającego nadal we Wrocławiu B. Leszczyńskiego, opublikował Komeński pt. „Panegyricus Carolo Gustavo” ([b.m.w.] 1655); był to w istocie program polityczny tej części szlachty, która gotowa była uznać Karola Gustawa za króla. W grudniu t.r. był S. w Prusach Królewskich; wg Wespazjana Kochowskiego miał udział w nakłonieniu torunian do kapitulacji przed Szwedami. W gronie delegatów szlachty wpol. udał się w styczniu 1656 do Elbląga, by przedłożyć Karolowi Gustawowi skargi na nadużycia wojsk szwedzkich. Stryjowie B. Leszczyńskiego, Jan i prymas Andrzej, broniąc bratanka przed gniewem króla Jana Kazimierza tłumaczyli, że to S-owi, jako złemu doradcy «pan podskarbi [...] chudzina, dał się uwieść». Na wieść o zbliżaniu się oddziałów polskich B. Leszczyński wyjechał 18 IV t.r. z obsadzonego przez Szwedów Leszna, ale zostawił S-owi zapieczętowane pismo do Rady Miejskiej z rozkazem poddania miasta. Mimo to S. nakazał mieszczanom ponowić przysięgę wierności wobec Szwecji i podobno nakłaniał ich do obrony przed zbliżającymi się Polakami. Po bitwie na przedpolu miasta potajemnie uciekł nocą z 27 na 28 IV z Leszna na Śląsk. Wrócił jednak niebawem z wojskami brandenburskimi i wraz z nimi przebywał w Poznaniu. Podejrzewano wtedy, że był autorem odezw elektora do Wielkopolan. Jesienią t.r. ofiarował usługi Janowi Kazimierzowi, ale równocześnie przygotowywał się już do emigracji. Zaskarbił sobie łaski cesarza Ferdynanda III przez wykupienie z niewoli szwedzkiej rządcy księstwa głogowskiego Maximiliana von Gersdorfa; w podzięce otrzymał w r. 1657 od cesarza tytuł barona.
S. kupił od rodzeństwa części rodzinnego Bukowca koło Leszna; miał też Pieski Wielkie, Wielkie Krzycko, Nową Wieś i Charbielino, a w l. 1627–45 części w Przybyszewie oraz w l. 1630–8 Woźniki i pustkę Łaszewo we wsi Granówko. Swoją Szlichtyngową założył na gruncie skupowanej od r. 1634 wsi Górczyny i wybudował tam dwór, w którym zamieszkał. Po r. 1635 zamierzał kupić od K. Radziwiłła m. Obrzycko i choć do tego nie doprowadził, spowodował w l. 1634–43 osiedlenie się tam kolonistów niemieckich. W r. 1657 przekazał (a formalnie sprzedał za 45 tys. zł) bratankowi Samuelowi, synowi Maksymiliana, dobra: Szlichtyngową, Górczynę, część Dryżyny i Szemel, zachowując w nich dożywocie. S. zmarł 4 I 1658, został pochowany w kościele ewangelickim w Szlichtyngowej.
W małżeństwie z Jadwigą z Zawadzkich miał S. córkę Annę (zm. prawdopodobnie 1647) oraz synów Aleksandra (zm. 1639) i Andrzeja (1621–1646), który zaciągnął się do regimentu formowanego przez Andrzeja Przyjemskiego na służbę francuską do Flandrii; poległ w październiku 1646 podczas zdobywania Dunkierki przez ks. Ludwika de Condé (Wielkiego Kondeusza).
Włodzimierz Dworzaczek uważał S-a, piętnastokrotnego posła i siedmiokrotnego deputata do Tryb. Kor., za typowego przedstawiciela średnioszlacheckiej innowierczej elity i jednego z najaktywniejszych parlamentarzystów. Jan Dzięgielewski zaliczył go do «republikantów» lub «egzorbitanów [...] odwołujących się do haseł „złotej wolności”». Broniąc przez całe życie praw dysydentów, wypowiadał się S. za objęciem swobodami wyznaniowymi również arian.
Postać S-a występuje w dramacie „Zygmunt Taszycki. Ustęp z dziejów ariaństwa w Polsce” Ludwiki Dobrzyńskiej-Rybickiej („Gaz. Kaliska” 1901 nr 87–89, 9298, 100, 104; „Przegl. Pol.” R. 39: 1905 t. 155) oraz powieści „Panowie Leszczyńscy” Hanny Malewskiej (Kr. 1961).
Reprod. portretu z kościoła w Szlichtyngowej, w: Dworzaczek W., Schlichtingowie w Polsce, W. 1938; – Elektorowie; Estreicher; Genealogisches Handbuch des Adels, Limburg/L. 1962 XXIX; Niesiecki, VIII; Schlichting B. F. L., Uebersicht zur Genealogie aller dem Verfasser bekannten jetzt lebenden Mitglieder der adligen und freiherrlichen Familie von Schlichting, Detmold 1882/3; Słown. Geogr. (Szlichtyngowa); Szturc J., Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI–XX w., Bielsko-Biała 1998; Urzędnicy, I/2; Wpol. Słown. Biogr.; – Augustyniak U., Dwór i klientela Krzysztofa Radziwiłła, W. 2001; Bečkowá M., K Toruňskému ‘Colloquium Charitativum’, „Studia Comeniana et Historica” T. 24: 1994 s. 143–8; Ciesielski T., Sejm brzeski 1653 r., Tor. 2004; Czapliński W., Sprawy wyznaniowe na sejmie 1640 roku, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, S. Hist., T. 36: 1981 s. 107–17; Częścik Ł., Sejm warszawski w 1649/1650, Wr. 1978; Danysz J., Autobiografia Jana Rybińskiego. Seniora Braci Czeskich, „Reform. w Polsce” R. 2: 1922 s. 305–14; Dworzaczek W., Schlichtingowie w Polsce, W. 1938 s. 59–70, 153–8; tenże, Studia nad dziejami społeczeństwa, polityki i kultury dawnej Polski w wiekach XVI–XVIII, W. 2010; Dworzaczkowa J., Bracia czescy w Wielkopolsce w XVI i XVII wieku, W. 1997 s. 100, 110, 126; taż, „Panegyricus Carolo Gustavo” i jego tło polityczne, „Odr. i Reform. w Polsce” R. 27: 1982 s. 93–106; Dzięgielewski J., Izba poselska w systemie władzy Rzeczypospolitej w czasach Władysława IV, W. 1992; tenże, O tolerancję dla zdominowanych, W. 1986; Gmiterek H., Obóz różnowierców w Polsce wobec idei colloquium charitativum za Władysława IV, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” R. 35–36: 1980–1 s. 69–89; tenże, Utrata Ostroroga i zabiegi o utworzenie nowego ośrodka Braci Czeskich w Obrzycku, „Odr. i Reform. w Polsce” R. 23: 1978 s. 103–21; Jarochowski K., Wielkopolska w czasie pierwszej wojny szwedzkiej od roku 1655 do 1657, P. 1864 s. 19–21; Kaczorowski W., Koronacja Władysława IV w roku 1633, Opole 1992 s. 37–8; tenże, Sejmy konwokacyjny i elekcyjny w okresie bezkrólewia 1632 r., Opole 1986 s. 264, 366, 372; Kempa T., Wobec kontrreformacji. Protestanci i prawosławni w obronie swobód wyznaniowych w Rzeczypospolitej w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII wieku, Tor. 2007; Kersten A., Hieronim Radziejowski. Studium władzy i opozycji, W. 1988; Kiereś Z., Szlachta i magnateria Rzeczypospolitej wobec Francji w latach 1573–1660, Wr. 1985; Kołodziej R., Pierwszy sejm z 1637 roku, Tor. 2004; Kozierowski S., Obce rycerstwo w Wielkopolsce w XIII–XVI wieku, P. 1929 s. 90–1; Łukaszewicz J., O Kościołach Braci Czeskich w dawnej Wielkopolsce, P. 1835 s. 206, 211–13, 224–6, 417; Müller H.-J., Irenik als Kommunikationsreform. Das Colloquium Charitativum von Thorn 1645, Göttingen 2004 s. 274–9, 281, 283, 285–9, 302–3, 312, 318–22, 374, 443–4, 505, 513; Ochmann S., Protestacja Braci Polskich na sejmie elekcyjnym 1648 r., „Odr. i Reform. w Polsce” R. 28: 1983 s. 241–5; taż, Sejm koronacyjny Jana Kazimierza w 1649 r., Wr. 1985; Ochmann S., Staniszewski Z., Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, Wr. 2000 I; Paradowski P., W obliczu „nagłych potrzeb” Rzeczypospolitej. Sejmy ekstraordynaryjne za panowania Władysława IV Wazy, Tor. 2005; Polska w okresie drugiej wojny północnej 1655–1660, W. 1957 I; Schönwälder K. F., Die Piasten zum Briege oder Geschichte der Stadt und des Fürstenthums Brieg, Brieg 1856 III 143; 700 lat myśli polskiej. Filozofia i myśl społeczna XVII wieku, Red. Z. Ogonowski, W. 1979 I; Szymczak B., Nieudana próba zawarcia sojuszu wielkopolsko-brandenburskiego w przededniu „potopu”, „Almanach Hist.” T. 2: 2000 s. 69–72; taż, Stosunki Rzeczypospolitej z Brandenburgią i Prusami Książęcymi w latach 1648–1658 w opinii i działaniach szlachty koronnej, W. 2002 s. 72, 82, 119, 132–4, 224; Voigt A., Aus Lissas erste Blütezeit, Lissa 1906; Wisner H., Rzeczpospolita Wazów. Czasy Zygmunta III i Władysława IV, W. 2002; Wołoszyn J. W., Problematyka wyznaniowa w praktyce parlamentarnej Rzeczypospolitej w latach 1648–1696, W. 2003; Wotschke T., Die Lutheraner Großpolens und das Thorner Religionsgespräch, „Deutsche Wissenschaftliche Zeitschr. für Polen” T. 31: 1936 s. 31–79; – Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego, Wyd. W. Dworzaczek, P. 1962 I cz. 2; Album Academiae Vitenbergensis, Leipzig 1894 II 197b, 20; Ältere Universitäts-Matrikeln. Universität Frankfurt a. O., Wyd. E. Friedländer i in., Leipzig 1887 I 569; Hülsemann J., Widerlegung der Calvinischen Relation vom Colloquio zu Thorn, Leipzig 1646 s. 11; Jabłoński D. E., Historia consensus Sendomiriensis, Berolini 1731 s. 132–8; Jakuba Michałowskiego […] księga pamiętnicza, Kr. 1864; Kochowski W., Annalium Poloniae Climacter secundus, Cracoviae 1688; Księcia Krzysztofa Radziwiłła Hetmana Polnego Wielkiego Księstwa Litewskiego sprawy wojenne polityczne, 1621–1632, Paryż 1859 s. 622; Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza, Wyd. R. Pollak, Wr. 1957; Maciejowski W. A., Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830, W. 1852 III, dodatki, s. 237–9; Nowak T., Nieznane listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza z lat 1651–1653, „Teki Arch.” T. 5: 1957 s. 28–9; Oświęcim, Diariusz 1643–51; Protokolle und Relationen des brandenburgischen Geheimen Rathes, Leipzig 1907 V; Radziwiłł, Pamiętnik, III; Sobieski J., Diariusz sejmu koronacyjnego w Krakowie w 1633 roku, Oprac. W. Kaczorowski, Opole 2008 s. 69, 114, 145, 152, 168, 201; „Spisek orelański” w latach 1626–1628, Wyd. U. Augustyniak, W. Sokołowski, W. 1990 s. 212, 298, 300; Urkunden und Actenstücke zur Geschichte des Kurfürsten Friedrich Wilhelm von Brandenburg, Hrsg. B. Erdmannsdörfer, Berlin–Leipzig 1864–1930 I 361–5, VI 694, VII 364; Vol. leg., III 794, 807, 863, IV 164, 266, 288, 295, 444, 460, 409; Węgierski A., Libri quattuor Slavoniae reformatae, Ed. J. Tazbir, Varsoviae 1973 s. 117; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. V rkp. 8080 k. 664–6, Metryka Kor., nr 178 k. 434; AP w P.: Akta Braci Czeskich, sygn. 1511 s. 327–36, Poznań Gr., t. 685 k. 611–20, 640–1v, t. 691 k. 594v–601, t. 698 k. 358v–60, t. 731 k. 311–19; B. Czart.: rkp. 143 s. 207–8, 225, rkp. 377 s. 471, rkp. 384 s. 147, 464–5, 489, rkp. 390 s. 311–15, rkp. 405, 3487 s. 97–9; B. Gdań. PAN: sygn. Ms. Uph. q 23 s. 22–5; B. Kórn.: rkp. 828; B. Narod.: BOZ, rkp. 934 k. 396–400, rkp. 1201 k. 83–95, 122–7, Zbiory Anny z Potockich Branickiej, Arch. różnej proweniencji, sygn. 5 s. 477–82; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: Teki Ulanowskiego, rkp. t. 2 k. 200, 262, 274, 290; Miejska B. Publ. im. E. Raczyńskiego w P.: rkp. 46 s. 77–93.
Maciej Ptaszyński