Szlenkier (Schlenker, Szlenker) Jan Józef (1848–1910), przemysłowiec, filantrop.
Ur. 22 VI w Warszawie w rodzinie wyznania ewangelicko-augsburskiego, był synem Jana Karola (1811–1873), właściciela garbarni w Warszawie na Pradze i Woli, oraz Anny Barbary z Temlerów (1821–1884), córki fabrykanta skór, bratankiem Franciszka Ksawerego Szlenkiera (zob.). Miał brata Karola Jana (zob., tu informacje o pozostałym rodzeństwie) oraz brata stryjecznego Józefa Władysława Szlenkiera (zob.).
S. odbył praktykę garbarza w Warszawie, w prowadzonym przez brata, Karola Jana, zakładzie u zbiegu ulic Żelaznej i Leszna. W r. 1868 zawiązał z bratem spółkę «Garbarnia Bracia Szlenkier» i objął w niej stanowisko dyrektora. Spółka specjalizowała się w produkcji skór podeszwowych, juchtu obuwniczego, skórzanych pasów transmisyjnych do maszyn oraz wysokiej jakości skór lakierowanych, tzw. federek; w r. 1879 zatrudniała ok. 150 pracowników i przy użyciu dwóch maszyn parowych o mocy 30 KM wytwarzała rocznie ponad 65 tys. skór o wartości ponad 1 mln rbs., co stawiało ją wśród największych garbarni w Król. Pol. W r. 1880 został S. wybrany na zastępcę sędziego Sądu Handlowego w Warszawie; pełnił tę funkcję przez dwie kadencje, do r. 1887. W l. 1881–4 był kuratorem warszawskiego szpitala ewangelicko-augsburskiego; przyczynił się do jego rozbudowy oraz sfinansował zakup aparatury medycznej. Na początku l. osiemdziesiątych nabył od rodziny Domańskich część majątku Wiązowna pod Warszawą z folwarkiem i barokowym pałacem; dokonał przebudowy pałacu, a przy pomocy architekta ogrodów Waleriana Kronenberga urządził na nowo park. Do miejscowego kościoła p. wezw. św. Wojciecha ufundował w r. 1883 ołtarz główny z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej. W r. 1884 został członkiem warszawskiego oddz. Tow. Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu w Petersburgu, a od r. 1894 przewodniczył jego sekcji rzemieślniczej. W r. 1889 wszedł w skład zarządu Ewangelicko-Augsburskiego Stow. Opieki nad Dziećmi w Warszawie. W l. 1895–8 był kuratorem Sal Zarobkowych im. Staszica. Działał w sekcji pożyczkowej warszawskiego Tow. Dobroczynności i wspierał finansowo instytucje niosące pomoc, m.in. Przytułek dla Rzemieślników i Robotników Fabrycznych przy ul. Młynarskiej (pełnił w nim funkcję prezesa), szpital Wolski, Ewangelicko-Augsburskie Stow. Opieki nad Dziewicami przy ul. Nowy Świat 17 oraz Chrześcijańskie Tow. Ochrony Kobiet wraz z przytułkiem św. Anny. Z powodu nieporozumień rodzinnych w r. 1899 rozwiązał spółkę z bratem i wspólnie ze Stanisławem Froelichem, Aleksandrem Temlerem oraz Stanisławem Leopoldem i Władysławem Ignacym Pfeifferami założył nową «Bracia Pfeiffer, Szlenkier, Froelich i Temler» z zakładami garbarskimi przy ul. Smoczej 43.
W okresie rewolucji 1905 r. S., jako członek władz Koła Przemysłowców Król. Pol., uczestniczył w działaniach mających na celu ochronę interesów posiadaczy fabryk i zakładów. Był w tym czasie także zastępcą delegata Zjazdów Przedstawicieli Handlu i Przemysłu Rosji. Razem z Sewerynem Czetwertyńskim, Adamem Krasińskim i Zdzisławem Lubomirskim założył 5 XI t.r. umiarkowanie konserwatywne stronnictwo Spójnia Narodowa, jednak okazało się ono efemerydą. Tymczasem spółka nie przyniosła spodziewanych dochodów i w r. 1906 sprzedał S. majątek w Wiązownie warszawskiemu przemysłowcowi Szymonowi Neumanowi. Ostatecznie w r. 1908 firma została rozwiązana, a S. wycofał się z działalności przemysłowej. Przeniósł się do Galicji, gdzie zamieszkał w swym majątku w Andrychowie. Tam zmarł 6 I 1910, został pochowany na miejscowym cmentarzu.
W małżeństwie z Węgierką, Marią Teresą Heriadin (1851–1929) miał S. czworo dzieci: Jana Karola (1876–1911), Annę Marię (1878–1900), zamężną od r. 1896 za Teodorem Sylwestrem Wernerem, przemysłowcem, Józefa Jana (1879–1922), redaktora „Gazety Przemysłowo-Handlowej”, członka Komitetu Organizacyjnego Tow. Przemysłowców Guberni Król. Pol., oraz Teresę Annę (ur. 1881). Bratanicą S-a była Zofia Regina Szlenkier (zob.), a bratankiem Karol Stanisław Szlenkier (zob.).
Bibliogr. Warszawy, III, IV; Łoza, Rodziny pol., I; Szulc, Cmentarz Ewangelicko-Augsburski; – Ihnatowicz I., Burżuazja warszawska, W. 1972; Kiepurska H., Warszawa w rewolucji 1905–1907, W. 1974; Kraushar A., Kupiectwo warszawskie, W. 1929 s. 159; Mazur E., Dobroczynność w Warszawie w XIX wieku, W. 1999; Oktabiński K., Nad Mienią i Świdrem. Monografia geograficzno-historyczna, Wiązowa 2005; tenże, Śladami filantropów. Rzecz o rodzinie Szlenkierów i ich podwarszawskiej wilegiaturze w XIX i XX wieku, W. 2007; Pruss W., Rozwój przemysłu warszawskiego w latach 1864–1914, W. 1977 s. 151–2, 221; Siennicka M., Rodzina burżuazji warszawskiej i jej obyczaj: druga połowa XIX i początek XX wieku, W. 1998; Stegner T., Ewangelicy warszawscy 1815–1918, W. 1993; Wojtasik J., Idea walki zbrojnej o niepodległość Polski 1864–1907, W. 1987; – Księga adresowa przemysłu fabrycznego w Królestwie Polskim, W. 1905 s. 378; Pfeiffer J., Wspomnienia warszawskiego przemysłowca, W. 2003 s. 21, 59, 60; Sprawozdanie Koła Przemysłowców Królestwa Polskiego za rok 1906, W. 1907 s. 4–5; Ukazatel’ fabryk i zavodov Jevropejskoj Rossii s Carstvom Pol’s’kim i Velikim Kniažestvom Finlandzkim, Pet. 1881 s. 615; Zaleski A., Towarzystwo warszawskie. Listy do przyjaciółki przez Baronową XYZ, W. 1971; – „Dzien. dla Wszystkich” 1896 nr 234; – Nekrologi z r. 1910: „Biesiada Liter.” nr 5 (fot.), „Gaz. Warsz.” nr 7, „Świat” nr 6 (fot.), „Tyg. Ilustr.” nr 3 „Zdrowie” nr 2; – Mater. Red. PSB: Życiorys S-a autorstwa Marka Lewtaka.
Zbigniew Pustuła
Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.