Moszyński Jan Kanty h. Nałęcz (zm. 1737), podskarbi w. kor. Pochodził z rodziny osiadłej w woj. podlaskim. Był wnukiem Andrzeja (zob.), synem Aleksandra Michała, skarbnika podlaskiego, i Teresy z Ossolińskich. Początek kariery na dworze Augusta II zawdzięczał protekcji swego wuja, podskarbiego w. kor. Franciszka Maksymiliana Ossolińskiego, który umieścił go w otoczeniu króla. W marcu 1715 znajdował się w Paryżu w orszaku podróżującego po Włoszech i Francji królewicza Fryderyka Augusta, rekomendowany przez woj. inflanckiego Józefa Mikołaja Kosa, zapewne na skutek nacisku F.M. Ossolińskiego i kanclerza Jana Szembeka. Wkrótce M. został szambelanem królewskim i szybko pozyskał sobie zaufanie zarówno monarchy, jak i królewicza Fryderyka Augusta. Dn. 26 II 1726 otrzymał starostwo gostyńskie, które 8 V t.r. wymienił z gen. majorem wojsk kor. Franciszkiem Hieronimem Granowskim na starostwo inowłodzkie w Łęczyckiem. Rok ten zapoczątkował dość szybką karierę M-ego. Dn. 4 V 1729 M. został mianowany krajczym w. kor. (Żychliński), zaś 20 V t.r. otrzymał godność podskarbiego nadwornego kor. Świadectwem jego rosnącej pozycji na dworze stał się ślub z Fryderyką Augustą, córką króla i hr. Cosel, zawarty 18 II 1730. Uroczystości weselne uświetnił swą obecnością król pruski Fryderyk Wilhelm I. Dn. 22 XII otrzymał M. starostwo ujskie, a 29 XII t.r. powierzono mu (wraz z H. F. Friesenem, mężem starszej córki Augusta II i Cosel, Augusty Konstancji) przygotowanie kampamentu wilanowskiego. Dn. 16 IV 1732 M. otrzymał chorągiew pancerną po Karolu Wielopolskim, koniuszym kor. Przebywając w tym okresie w Warszawie pozostawał w ożywionych kontaktach z bpem krakowskim Janem Lipskim, marszałkiem w. kor. Jerzym Wandalinem Mniszchem i marszałkiem nadwornym kor. Franciszkiem Bielińskim.
Postawa M-ego w okresie bezkrólewia po śmierci Augusta II wskazywałaby na to, iż był on prawdopodobnie zwolennikiem panowania Wettynów w Rzpltej. Był na dwóch ostatnich sejmach nadzwycz. w Warszawie (1732, 1733), które zebrały się za życia Augusta II. Dn. 26 IX 1732 otrzymał wraz z żoną od króla Marywil, a 27 IX t.r. kupił od Kazimierza Ostrowskiego, podstolego sieradzkiego, dobra Suchą Wolę w pow. radomskim. W listopadzie 1732 znalazł się w Dreźnie; w lutym 1733 po śmierci Augusta opuścił Warszawę, udając się znów do Drezna. Optymistycznie oceniał szanse Fryderyka Augusta na osiągnięcie tronu polskiego, zalecając przy tym wyposażenie Henryka Brühla w możliwie szerokie pełnomocnictwa. Z początkiem 1734 r. przybył, wraz z Augustem III, do Polski, udając się z nim do Krakowa, a później do Częstochowy. Pod murami klasztoru udało mu się doprowadzić do porozumienia pomiędzy zakonnikami domagającymi się, aby król wjechał tam tylko w asyście 20 ludzi, a urażonym na skutek tych żądań władcą. Towarzyszył również Augustowi w dalszej drodze do Warszawy i na Pomorze, występując również 17 IV 1734 w charakterze świadka H. Brühla na jego ślubie z Franciszką Marią Kolowrat. Król potwierdził M-emu 29 XII 1734 przywilej na Marywil.
Wydaje się, iż z początkiem 1735 r. M., który od 27 I 1735 pełnił funkcję administratora skarbu kor., podjął zabiegi w celu ratowania posiadłości F. M. Ossolińskiego, znajdującego się wraz z innymi zwolennikami Stanisława Leszczyńskiego w tym czasie w Królewcu. Pomimo tego stosunki pomiędzy Ossolińskim a siostrzeńcem nie były chyba wtedy najlepsze. Zadecydowała o tym zapewne postawa polityczna M-ego oraz sporne kwestie związane z administrowaniem skarbem królewskim i kor. Pewną rolę odegrał również fakt ostatecznego zerwania Ossolińskiego z Sasami w sytuacji, gdy w lipcu 1734 M. miał ręczyć za jego lojalne postępowanie w przyszłości. Po ostatecznej rezygnacji F. M. Ossolińskiego z podskarbiostwa w. kor. M. otrzymał tę godność 6 VII 1736. Prawdopodobnie t. r. zakupił część dóbr należących poprzednio do byłego podskarbiego. W jego posiadaniu znalazł się wtedy Tarchomin. Dn. 1 VII 1736 M., wraz z Antonim Józefem Sułkowskim i H. Brühlem, wydzierżawił na 8 lat żupy wielickie, bocheńskie i ruskie, próbując dojść do porozumienia z przedstawicielami woj. sandomierskiego, domagającymi się dużej ilości soli. Po jego śmierci kontrakt nie został przedłużony. M. był na sejmie pacyfikacyjnym 1736 r. Jego podpis widnieje pod Pactami conventami Augusta III, potwierdzeniem praw i dyplomem elekcji. Na tymże sejmie zrezygnował z dochodów z opłat celnych, składów winnych i innych dochodów za roczną sumę 120 000 zł. Transakcja ta stała się zresztą w późniejszym okresie przedmiotem krytyki, szczególnie na sejmach z l. 1738 (kiedy powołano specjalną komisję 4 senatorów do likwidacji z sukcesorami M-ego), 1744, 1746 i 1748 (z jednej strony domagano się od wdowy po M-m zwrotu do skarbu bezprawnie zagarniętych sum, z drugiej zaś starano się uniemożliwić podskarbim zawieranie w przyszłości podobnych umów, jak porozumienie z r. 1736). Po zakończeniu sejmu 1736 r. M. udał się wraz z królem na kilka miesięcy do Saksonii. W styczniu i lutym 1737 był, wraz z bpem J. Lipskim, w Krakowie w celu dokonania rewizji skarbca kor. W marcu t.r. zamieszkał wraz z żoną na Marywilu, przebudowując kaplicę Marii Kazimiery. Wziął jeszcze udział w lipcowej radzie senatu we Wschowej. Miał Order Orła Białego. Zmarł w Warszawie 15 IX 1737 i pochowany został w kościele Kapucynów.
Z nazwiskiem M-ego wiążą się prawdopodobnie początki zbiorów graficznych i biblioteki Moszyńskich. Wg badań A. Treiderowej świadczą o tym przede wszystkim znajdujące się w kolekcji ryciny przedstawiające plany żup wielickich autorstwa W. Hondiusa i J. Nilsona oraz portrety członków rodziny saskiej. Był również M. właścicielem zbioru gemm.
Po śmierci męża wdowa, przebywająca zresztą głównie w Dreźnie, sprzedała (wg Żychlińskiego) 7 XI 1738 dobra marywilskie kanclerzowi w. kor. A. S. Załuskiemu, który wypłacił jej 240 000 tynfów. Łączyły ją bliskie stosunki z H. Brühlem. Zmarła w r. 1784. Z małżeństwa z Fryderyką Augustą miał M. dwóch synów: Augusta Fryderyka (zob.) i Fryderyka Józefa (zob.).
Muzyka w czasopismach polskich XVIII w. Okres saski 1730–1764, Kr. 1975; Niesiecki; Uruski; Żychliński, XIX 102; Słown. Pracowników Książki Pol.; – Baliński M., Pielgrzymka do Jasnej Góry w Częstochowie, W. 1846 s. 384; Bartoszewicz J., Znakomici mężowie polscy w XVIII w., Pet. 1856 II; Boroviczeny A., Graf von Brühl, Leipzig 1930; Keckowa A., Żupy krakowskie w XVI–XVIII w., Wr. 1969; Konopczyński W., Polska w dobie wojny siedmioletniej, Kr. 1909 I; Mańkowski T., Mecenat artystyczny Stanisława Augusta, W 1976; Morawski K. M., Źródło rozbioru Polski, P. 1935; Skibiński M., Polska w dobie wojny o sukcesję austriacką, Kr. 1913 I; Treiderowa A., Zbiór graficzny Biblioteki PAN w Krakowie, „Roczn. B. PAN w Kr.” T. 2: 1956; Truchim S., Na dworze Augusta Mocnego, P. 1925; – Diariusze sejmowe z w. XVIII, I, II; Korespondencja Józefa Andrzeja Załuskiego, Wr. 1967; Pollnitz K. L., Ogień pałającej miłości…, W. 1973; Teka Podoskiego, IV 151, 404; Vol. leg., VI 640, 645, 651, 659; „Kur. Pol.” 1737 nr 36; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, dz. V nr 10087, Metryka Kor. t. 225 s. 185; B. Czart.: rkp. nr 469 k. 153, nr 577; B. Jag.: rkp. 6147 t. 8.
Andrzej Link-Lenczowski