Skrochowski Jan Kanty Maria Wojciech, pseud.: Ostroga, Kotwica (1914–1944), oficer WP, cichociemny, rotmistrz Armii Krajowej. Ur. 28 XII w Krakowie, był synem Kazimierza i Marii z Łubieńskich, młodszym bratem Stanisławy (zob.).
Od r. 1925 uczył się S. w IV Państwowym Gimnazjum im. H. Sienkiewicza w Krakowie, gdzie w r. 1933 otrzymał świadectwo dojrzałości. Wstąpił następnie do Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu, a 1 X 1934 do Szkoły Podchorążych Kawalerii. Po jej ukończeniu został mianowany podporucznikiem służby stałej kawalerii z dn. 15 X 1936. Przydzielony do 8 P. Ułanów im. Ks. Józefa Poniatowskiego w Krakowie, pełnił tam funkcję dowódcy plutonu ciężkich karabinów maszynowych.
Kampanię wrześniową 1939 r. odbył S. jako dowódca plutonu przeciwpancernego w macierzystej jednostce należącej do Krakowskiej Brygady Kawalerii i brał udział w walkach nadgranicznych w rejonie Woźnik na Śląsku (1–2 IX), a następnie m.in. pod Szczekocinami, Pińczowem oraz Tarnogrodem (16 IX). Dn. 29 IX 1939 przekroczył S. granicę polsko-węgierską i został internowany w obozie w Eger. Dn. 15 X t. r. dotarł do Francji i jeszcze w tym miesiącu ze stacji zbornej w koszarach Bessières (Paryż) został przydzielony do 1. Dyw. Grenadierów. Był tam dowódcą plutonu w 1. dywizjonie kawalerii, a od 29 II 1940 dowódcą plutonu przeciwpancernego w Oddziale Rozpoznawczym 1. Dyw. Awansował na porucznika ze starszeństwem z dn. 3 V 1940. Od tego dnia brał udział w kampanii francuskiej, uczestnicząc w licznych walkach, m. in. 24 V na odcinku linii Maginota w tzw. rejonie ufortyfikowanym Saary, pod Lagarde (17–18 VI) i w rejonie lasów Baccarat. Kiedy po przełamaniu frontu przez Niemców 19–20 VI i otoczeniu 1. Dyw. Grenadierów, dowódca gen. brygady Bronisław Duch rozwiązał dywizję, S. przedostał się do Francji nieokupowanej i 23 VI przybył do obozu zbiorczego w Carpiagne koło Marsylii. Tam był adiutantem polskiego komendanta obozu i dowódcą grupy żołnierzy.
Od 16 X do 19 XII 1940 S. był dowódcą baraku aspirantów (podchorążych) w Camp de Garrigues. Uciekł, jednak po trzech dniach został złapany i osadzony w więzieniu marsylskim, gdzie był przetrzymywany do 5 V 1941. Później przebywał w szpitalu i w Domu Oficerskim w Evaux-les-Bains do 13 VII 1942. Stąd ewakuowany półlegalnym sposobem przedostał się (15 VII t. r.) do Wielkiej Brytanii; 21 VIII t. r. został przydzielony do I. Oddziału Rozpoznawczego w I Brygadzie Strzelców jako dowódca plutonu. Dn. 11 V 1943 powołany został na staż w oddziałach angielskich, a 22 X t.r. przeniesiony do dyspozycji Oddziału Personalnego Sztabu Naczelnego Wodza (NW). Przeszedł szkolenie konspiracyjne ze specjalnością dywersji i 23 IX 1943 został zaprzysiężony na Rotę Armii Krajowej (AK) w Oddziale VI Sztabu NW w Chicheley. Wówczas przybrał pseud. Ostroga i Kotwica. Później przeniesiono go do Głównej Bazy Przerzutowej we Włoszech. Z dn. 1 III 1944 awansował do stopnia rotmistrza.
W nocy z 30 IV na 1 V 1944 razem z trzema kolegami (ekipa 48) S. został zrzucony na placówkę odbiorczą o krypt. Klosz położoną koło wsi Przybyszew niedaleko Grójca. Po «aklimatyzacji» w Warszawie przydzielono go do Okręgu AK Nowogródek i mianowano dowódcą II szwadronu 26. P. Ułanów Wielkopolskich AK im. Hetmana J.K. Chodkiewicza w Zgrupowaniu «Nadniemeńskim» mjr. «Kotwicza» (Maciej Kalenkiewicz). Dn. 14 VI 1944 razem z kpt. «Hatrakiem» (Franciszek Cieplik) przybył z Warszawy do sztabu zgrupowania. Początkowo był S. razem z II szwadronem przy IV batalionie 77. pp AK, dowodzonym przez por. «Ragnara» (Czesław Zajączkowski). Od 22 VI do 24 VI t. r. brał udział w wyprawie wołożyńskiej w składzie oddziału wydzielonego «Bagatelka» pod dowództwem mjr. «Kotwicza». Razem ze szwadronem stanowił oddział rozpoznawczy. Brał udział w bitwie pod Iwiem dn. 24 VI t. r. z oddziałami niemieckimi i radzieckimi, które zaatakowały «Bagatelkę». Po rozwiązaniu oddziału wydzielonego S. dalej pozostawał w Zgrupowaniu «Nadniemeńskim» przy IV baonie 77. pp AK. Przed operacją «Ostra Brama» przydzielony został do Zgrupowania «Zachód» ppłk. «Prawdzica» (Janusz Szlaski vel Szulc). Po aresztowaniach dokonanych przez władze sowieckie 17 VII 1944 w Wołkorabiszkach i Boguszach, wraz z innymi oddziałami wyruszył w głąb Puszczy Rudnickiej. Został przydzielony do oddziału kpt. «Bustromiaka» (Bolesław Wasilewski), a ok. 22 VII t. r. ponownie pod dowództwo mjr. «Kotwicza». Przeszedł do Puszczy Grodzieńskiej (Ruskiej) i 25 VII t. r. przybył ze swoim oddziałem (ok. 50 jezdnych) do Lewkiszek, a następnie do Skirejek. Ok. 10 VIII t. r. brał udział w naradzie dowódców ze zgrupowań AK: mjr. «Jaremy» (Czesław Dębicki) i «Kotwicza» w chutorze nad jeziorem Staje (5 km od Dubicz).
Dn. 19 VIII t. r. oddział S-ego został zaatakowany przez wojska radzieckie w okolicy Poddubicz. Zdołał się jednak wycofać w kierunku na wschód i dołączył do oddziału mjr. «Kotwicza». Dn. 21 VIII 1944 zginął S. pod Surkontami w walce z wojskami radzieckimi. Został pochowany na polu bitwy. Był odznaczony Krzyżem Walecznych (dwukrotnie) i Croix de Guerre za udział w kampanii francuskiej 1940 r. oraz pośmiertnie Krzyżem Virtuti Militari 5 kl.
S. rodziny nie założył.
We wrześniu 1991 poświęcono S-emu i innym poległym pomnik i cmentarz wojenny w Surkontach.
Tochman K. A., Słownik biograficzny cichociemnych, Rzeszów 1996 II (fot.); Miejsca bitew i mogiły żołnierzy Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej, Oprac. J. Adamska, L. Świda, S. Matuszewicz, Bydgoszcz [b.r.w.]; – Banasikowski E., Na zew ziemi wileńskiej, Bydgoszcz 1997 (fot.); Bystrzycki P., Znak cichociemnych, P. 1991; Cichocka-Kolendo E., „Bohdanka pod Surkontami”, „Szlakiem Narbutta. Biul. Stow. Żołnierzy AK Okręgu Nowogródzkiego” (Ł.) 1990 nr 4 s. 11–17; Drogi cichociemnych, Londyn 1972 (fot.); Erdman J., Droga do Ostrej Bramy, Londyn 1984 (fot.); Garliński J., Politycy i żołnierze, Londyn 1972; Szatsznajder J., Cichociemni. Z Polski do Polski, Wr. 1990; Tucholski J., Cichociemni, W. 1988 (fot.); Wołkonowski J., Okręg Wileński Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej, W. 1996; Wykonać „4444”. Walki 1 Dywizji Grenadierów we Francji w 1940 roku, [Londyn b.r.w.] s. 199, 231, 250; – Zgorzelski C., Przywołane z pamięci, L. 1996; – CAW: Teczka osobowa S-ego nr 2591; Studium Polski Podziemnej w Londynie: Dok. osobowe i weryfikacyjne S-ego (bez sygn.); WIH: sygn. III/49/60; – Dokumenty ze zbiorów Franciszka i Irminy Rybków (Londyn); – Informacje: Teresy Bogusławskiej z Rzeszowa, Jerzego Brzozowskiego z Bydgoszczy, Ireny Kalenkiewicz z Wr. i Bronisławy Śmilgin z Częstochowy.
Krzysztof A. Tochman