Konopacki Jan Karol h. własnego (ok. 1581–1643), biskup nominat warmiński. Był synem Macieja, woj. chełmińskiego, a potem biskupa chełmińskiego. W młodości i wieku dojrzałym wiele podróżował i kształcił się za granicą. W l. 1608–9 studiował na uniwersytecie w Bourges we Francji, w l. 1616 zapisał się na uniwersytet w Padwie, ok. r. 1621 na uniwersytet w Bolonii. Jeśli wierzyć zapisce Karola Ogiera, K., wg własnych słów, zwiedził Włochy, Francję, Niemcy, Belgię, Anglię, Szkocję, Irlandię, Danię, Szwecję, Norwegię i Moskwę. Nic przeto dziwnego, że władał kilkoma językami obcymi (włoskim, hiszpańskim, francuskim i niemieckim) i uchodził za człowieka bardzo wykształconego. Miał się nadto odznaczać wielką wytwornością i pięknym wyglądem. W r. 1606 przejął od ojca za konsensem królewskim niektóre królewszczyzny. W r. 1621 otrzymał starostwo dybowskie (które trzymał do 1627) i znalazł się na dworze królowej. Powierzono mu z kolei funkcje nauczyciela królewicza Aleksandra, z którym w r. 1633 udał się w podróż do Włoch. W t. r. spotykamy też K-ego w Neapolu. Ok. r. 1631 przyjął K. święcenia kapłańskie. Dobrze widziany na dworze królewskim, uzyskiwał godności kościelne i dochodowe beneficja. Już w r. 1633 starał się o biskupstwo warmińskie po Janie Albercie Wazie. Starania te pozostały wówczas bezskuteczne, biskupstwo otrzymał Mikołaj Szyszkowski. Jednak wkrótce potem (w 1635) K. został opatem komendatariuszem w Wąchocku. Opactwo to przynosiło mu podobno 25 tysięcy zł rocznego dochodu.
W r. 1638 Władysław IV powierzył K-emu ważną misję dyplomatyczną, która stała się dla niego źródłem niezwykłej przygody. K. znalazł się mianowicie w świcie królewicza Jana Kazimierza wyruszającego przez Włochy do Hiszpanii. Ponieważ królewicz jechał incognito, formalne kierownictwo poselstwa złożonego z 36 osób objął K. jako ambasador polski udający się do Hiszpanii. Miał on odprowadzić królewicza do granic Hiszpanii, a następnie udać się w prywatnej sprawie do Francji, w celu odebrania od skarbu francuskiego 300 tysięcy talarów. Suma ta należała się spowinowaconym rodzinom Konopackich, Kostków i Krokowskich drogą spadku po Reinholdzie Krokowskim, który służył przez trzy lata w wojsku Henryka IV na czele wystawionego przez siebie oddziału jazdy. Dn. 27 I 1638 r. poselstwo wyruszyło z Warszawy. Przez Bratysławę, gdzie nastąpiło spotkanie z cesarzem, udano się do Genui. Dn. 4 V wypłynął K. z całym orszakiem Jana Kazimierza na statku genueńskim do Barcelony. W czasie podróży królewicz, mimo perswazji K-ego, wysiadał na ląd francuski, co ostatecznie doprowadziło do aresztowania Jana Kazimierza w zamku Port de Bouc (10 V), a następnie osadzenia go w zamku w Salan w Prowansji (14 V). K. towarzyszył stale królewiczowi w czasie jego niewoli francuskiej, będąc najbliższym towarzyszem dzielącym jedną izbę lub zajmującym sąsiednią celę w Salan, a następnie (od połowy lutego 1639) w cytadeli Sisteron. Odbył także z więźniem podróż z Sisteron do Vincennes pod Paryżem (15 VIII–15 IX 1639). W czasie przejazdu przez Orlean K. nawiązał kontakt z miejscowym uniwersytetem, został wpisany do jego ksiąg i podpisał razem z asesorem nacji niemieckiej mowę ku czci Jana Kazimierza. Dopiero po zamknięciu królewicza w zamku Vincennes zamieszkał K. na polecenie władz francuskich osobno w Paryżu. Pod pretekstem starań o swe należności pieniężne nie chciał K. opuścić Francji, czyniąc wysiłki w celu złagodzenia losu więźnia. Po uwolnieniu królewicza (25 II 1640) i jego wyjeździe z Paryża (30 III) K. pozostał w Paryżu jeszcze przez blisko rok, starając się w dalszym ciągu o zwrot 300 tysięcy talarów. W tym celu przedkładał kilkakrotnie prośby, m. in. u kardynała Richelieu, ale bezskutecznie. Cała ta wyprawa naraziła go na poważne długi wynoszące podobno 100 tysięcy złotych. Mimo to po powrocie do kraju nie spotkał się z wdzięcznością Jana Kazimierza. Przebywał przeważnie w Wąchocku. Za jego rządów opactwo wąchockie rozwinęło działalność gospodarczą w swoich dobrach. Miały wtedy powstać nowe kuźnice w Bzinie i Starachowicach.
Pod koniec życia objął K. drugie bogate opactwo oddane mu przez króla, mianowicie opactwo benedyktynów w Tyńcu. Do Tyńca przybył w czerwcu 1643 r. i tu pozostał, wznawiając równocześnie starania o objęcie biskupstwa warmińskiego. Król zaproponował K-ego na warmińską stolicę biskupią jeszcze w lutym 1643 r., na wiadomość o śmierci Szyszkowskiego. Propozycja została przyjęta z zadowoleniem przez kapitułę we Fromborku. Aby uczynić zadość warunkom formalnym, został K. najpierw wybrany do kapituły warmińskiej (24 IV), a następnie jednomyślnie obrany przez kapitułę biskupem (6 V). Na początku października papież Urban VIII zezwolił K-emu na objęcie biskupstwa jeszcze przed nadejściem bulli prekonizacyjnej, w związku z czym K. wysłał do Fromborka swego przedstawiciela w osobie Szymona Starowolskiego. Nie doczekawszy się jednak bulli, zmarł w Tyńcu po krótkiej chorobie 23 XII 1643 r. i tam został pochowany. Mimo swych bardzo znacznych dochodów nie pozostawił po sobie żadnego majątku osobistego (miano znaleźć po jego śmierci tylko jeden czerwony złoty), co przypisano wielkiej hojności i wystawnemu życiu K-ego. Jeszcze tuż przed śmiercią starał się K. o pokrycie swoich długów z dochodów biskupstwa warmińskiego, na co jednak kapituła się nie zgodziła, gdyż biskupstwa formalnie nie objął. K. uchodził za sławnego mówcę. Miał też spisywać po łacinie wypadki sobie współczesne. Żadne jednak z jego dzieł nie ukazało się drukiem, a w każdym razie nie jest znane „Bibliografii” Estreichera.

Podr. Enc. Kośc.; Siarczyński, Obraz wieku panowania Zygmunta III; Boniecki; Dworzaczek, Genealogia; Niesiecki; Uruski; – Eichhorn A., Geschichte der ermländischen Bischofswahlen, „Zeitschr. f. d. Gesch. und Altertumsktinde Ermlands” Bd 1: 1860 s. 507–12; Kubala L., Królewicz Jan Kazimierz, Szkice historyczne, S. 1, Wyd. 5., W. 1923; Kwiatkowski K., Dzieje narodu polskiego za panowania Władysława IV, W. 1823 s. 56; Mecherzyński K., Historia wymowy w Polsce, Kr. 1860 III 158; Obłąk J., J. K. K. biskup nominat warmiński, „Nasza Przeszłość” T. 8: 1958 s. 156–79; Szczygielski S., Tinecia seu historia monasterii Tinecensis, Kr. 1668 s. 123–5; Tomkiewicz W., Więzień kardynała. Niewola francuska Jana Kazimierza, W. 1957; – Bersohn M., Studenci Polacy na uniwersytecie bolońskim w XVI i XVII wieku, Kr. 1894 II 38; Księgi nacji polskiej w Padwie, Wyd. S. Windakiewicz, Arch. do Dziej. Liter., Kr. 1890 VI 39; Monumenta historiae Warmiensis, Braunsberg 1889 VIII; Ogier K., Dziennik podróży do Polski, Gd. 1950 I; Wassenberg E., Więzienie we Francji Jana Kazimierza, Wyd. M. Baliński, Pet. 1858 s. 13–4, 149–50; – Zakł. Dok. IH PAN w Kr.: Kartoteka Komitetu Źródeł do Dziejów Życia Umysłowego Polski.
Jan M. Małecki