Krasiński Jan Kazimierz na Krasnem, h. Ślepowron (1607–1669), podskarbi w. kor. Był piątym synem Stanisława (zob.) i Anny Michowskiej, bratem Gabriela (zob.) i Ludwika (zob.). Studia odbywał w r. 1628 w Bazylei, gdzie pozostawił długi sięgające do 12 000 zł. Bawił też K. w Norymberdze. Wcześnie zaczął przygotowywać się do politycznej kariery, zrazu jako dworzanin i sekretarz królów Zygmunta III i Władysława IV oraz jako szambelan arcyksięcia Leopolda Habsburga. Miał też być K. w młodości na dworze królewicza Karola Ferdynanda Wazy, bpa wrocławskiego i płockiego. Posłował (z ziemi ciechanowskiej) na sejmy 1631, 1633 i 1634 r., na których sprawował różne funkcje, np. w r. 1631 deputata do Trybunału Radomskiego, w 1634 zaś był komisarzem do zapłaty wojsku. W l. 1630 i 1634 był marszałkiem sejmiku generalnego mazowieckiego. W r. 1634 został podkomorzym ciechanowskim, a 21 I 1637 r. kasztelanem ciechanowskim, 10 X t. r. warszawskim, wreszcie w r. 1648 płockim. Wojewodą płockim król Jan Kazimierz mianował K-ego w r. 1650.
K. uczestniczył w wielu sejmach i posiedzeniach senatu, wybierany do różnych komisji. Np. wr. 1643 był komisarzem do cel przywozowych (indukty) i taks na towary, w 1646 do rewizji dóbr odzyskanych od Rosji, w 1650 do Trybunału Radomskiego, w 1652 deputatem do ułożenia instrukcji dla posłów do traktatów ze Szwedami w Lubece, w r. 1658 komisarzem do zapłaty wojsku i w 1659 do rewizji skarbu kor. oraz mennicy. Jednakże politycznie nie odgrywał poważniejszej roli. W czasie «potopu» jesienią 1655 r. kierował na Mazowszu akcją przeciw Szwedom. Dwukrotnie został mianowany głównym komisarzem do traktatów z Rosją, najpierw 22 V 1656 r., potem ponownie 25 VII 1658 r., ale tylko do 13 XI t. r. Po podpisaniu pokoju w Niemieży koło Wilna (3 XI 1656) ostrzegał K. króla polskiego przed groźnym dla Polski zawarciem odrębnego pokoju ze Szwecją, z pominięciem Rosji. W r. 1657 przebywał z królem Janem Kazimierzem w obozie pod Krakowem, gdzie podpisał wraz z innymi senatorami antyszwedzki traktat polsko-duński, zawarty 28 VII t. r. przez Tobiasza Morstina.
W lecie 1658 r. został K. podskarbim w. kor.; z urzędu tego zrezygnował w grudniu w 1668 r. na rzecz Andrzeja Morstina, nie tyle z powodu choroby, ile zniechęcony złośliwymi atakami osobistych nieprzyjaciół. Jako podskarbi dobrze na ogół wywiązywał się ze swych obowiązków, chociaż 2 VII 1659 r. zawarł głośny kontrakt menniczy najpierw z Tytusem Liwiuszem Burattinim, a w 1663 z Andrzejem Tymffem, przeciw czemu protestowała szlachta. W l. 1663 i 1664 wstrzymał zalew monety wołoskiej fałszującej polską. Przez cały czas jego urzędowania bito monety z herbem Krasińskich Ślepowron. Często uczestniczył w trudnych komisjach skarbowych, w r. 1666 nakazał przyjmować cło tylko w złocie i srebrze; pożyczał z własnych pieniędzy skarbowi znaczne sumy, które w r. 1666 dosięgły dużej kwoty 368 780 zł 18 gr. Mimo to krążyły po kraju paszkwile o K-m (zarzucające mu, że wymuszał tzw. «workowe» – jurgielt, że zamierzał uciec z królem Janem Kazimierzem do bogatszych krajów, że wypłacał żołnierzom tylko jedną trzecią należności itp.). Bronił go brat Gabriel w swoim „Tańcu”, twierdząc, że podskarbi nie kupował majątków za pieniądze skarbowe i nie przywłaszczał sobie gotówki. Długo jeszcze po śmierci K-ego sejmy i sejmiki domagały się szczegółowych rachunków od jego syna Jana Bonawentury; dopiero w r. 1676 przyjęto te kwity pod warunkiem zrzeczenia się pretensji do wierzytelności ojca ze skarbu Rzpltej w kwocie 300 000 zł.
K. należał do gorliwych stronników Ludwiki Marii, zwłaszcza w jej próbach reform ustrojowych. Dlatego rokując we Lwowie w r. 1659 z delegatami związku wojskowego, stawiał jako warunek asekuracji wypłaty żołdu zgodę na reformę sejmu. W r. 1664 należał do sądu sejmowego nad Jerzym Lubomirskim. K. skupił w swoim ręku liczne starostwa grodowe i niegrodowe: grabowskie (od 1635), płockie (od 1637), nowokorczyńskie (do 1651, odstąpione bratu Gabrielowi), łomżyńskie (w l. 1652–60), przasnyskie (1652), te dwa ostatnie oddał synowi Janowi Dobrogostowi, nowomiejskie (od 1660), łucyńskie (1665), parczewskie (1667), wielborskie, opinogórskie i ciechanowskie. Był też właścicielem licznych dóbr (m. in. Węgrów i Stara Wieś na Podlasiu), które systematycznie skupywał niemal do końca życia. Dobra te położone były głównie w ziemi ciechanowskiej i w Prusach Królewskich; niektóre z nich uległy przejściowej konfiskacie przez elektora brandenburskiego w r. 1656.
K. był żonaty z Urszulą Grzybowską, kasztelanką lubelską, a po jej śmierci (1647) ożenił się powtórnie 9 I 1650 r. z Amatą Andreą Andrault, hrabianką de Langeron, córką wielkorządcy newerskiego i damą dworu oraz powiernicą Ludwiki Marii (zmarłą bezpotomnie w 1663). Wesele odbyło się w obecności króla i królowej na zamku warszawskim. Z pierwszego małżeństwa miał córkę Joannę Marię (zm. 1654), za Adamem Noskowskim, starostą dobrzyńskim, oraz syna Jana Dobrogosta (zob.). K. zmarł 28 III 1669 r.; został pochowany 25 IV w Krasnem w ziemi ciechanowskiej, gdzie wybudował szpital i odrestaurował kościół oraz wzniósł pomniki swym przodkom. Syn Jan Dobrogost postawił mu marmurowy nagrobek w Krasnem, z napisem podającym informacje biograficzne o K-m.
Portret w Muz. Narod. w W.; Informacje ikonograficzne i reprod. portretów: Portrety osobistości polskich… w pałacu w Wilanowie. Katalog, W. 1967; Ruszczycówna J., Portrety Krasińskich w Muzeum Narodowym w Warszawie, „Roczn. Muz. Narod. w W.” T. 10: 1966 s. 230–4; – Estreicher; Enc. Org.; W. Enc. Ilustr.; W. Enc. Powsz., (PWN); Boniecki; Dworzaczek, Genealogia; Niesiecki; Uruski; Żychliński, XII 202–4, XVI 181; Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. 10: Województwo warszawskie Z. 26: Powiat węgrowski, W. 1964; – Brückner A., Taniec Rzeczypospolitej Polskiej, „Przegl. Pol.” 1899 s. 213; Gierowski J. A., Sejmik generalny księstwa mazowieckiego, Wr. 1948 tabl. 2; Kersten A., Chłopi polscy w walce z najazdem szwedzkim 1655–1656, W. 1958; Korzon T., Dola i niedola Jana Sobieskiego, Kr. 1898 I 258, 397, 413, 501, 502, 528, II 26, 118, 438, III 531; Krasiński H. A., Linia ukraińska hr. Krasińskich, Wil. 1927 tabl. geneal.; Kubala L., Wojny duńskie i pokój oliwski, Lw. 1922; Mękicki R., Mennica lwowska w l. 1656–1657, w: Studia lwowskie, Lw. 1932 s. 286; Naramowski A., Signatores Regni… sive cancellarii et procancellarii, W. 1727 s. 116–8; Polska służba dyplomatyczna w XVI–XVIII w. Studia, W. 1966; Rybarski R., Skarb i pieniądz za Jana Kazimierza, Michała Korybuta i Jana III, W. 1939; Waliszewski K., Polsko-francuskie stosunki w XVII w., Kr. 1889; Wimmer J., Wojsko polskie w II poł. XVII w., W. 1965; Wójcik Z., Polska i Rosja wobec wspólnego niebezpieczeństwa szwedzkiego w okresie wojny północnej 1655–1660, w: Polska w okresie II wojny północnej, W. 1957 I 349, 370; tenże, Traktat andruszowski 1667 r. i jego geneza W. 1959; Zieliński R., Chronologia senatorów płockich, „Notatki Płockie” 1958 z. 8 s. 39, 42; – Akta do dziej. Polski na morzu, VII s. II A; Akta sejmikowe woj. krak., II, III; Kochowski W., Lata potopu…, Klimakter II, Wyd. L. Kukulski, W. 1966; Listy Sobieskiego do żony, Wyd. A. Z. Helcel, Kr. I860; Maria Kazimiera d’Arquien de la Grange, Listy do Jana Sobieskiego, Oprac. L. Kukulski, W. 1966; Michałowski J., Księga pamiętnicza, Kr. 1864; Oświęcim S., Diariusz 1643–1651, Wyd. W. Czermak, Kr. 1907; Pamiętniki historyczne, Wyd. L. Hubert, W. 1861 I 131–3, 147, II 27–40; Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego, Wyd. F. Kluczycki, Kr. 1881; Radziwiłł A. S., Memoriale rerum gestarum…, z 26 IV 1640, 27 IV 1640, 23 V 1647, 9 I 1650, 28 I 1652; Relations de A. de Lumbres, Wyd. G. Lhomel, Paris 1912 II; Rudawski J. W., Historia polska, Pet.-Mohylew 1855 II 164, 358; Urkunden u. Aktenstücke, VII 618; Vol. leg., III 673, 837, 949, IV 66, 67, 74, 87, 160, 186, 199, 230, 335, 362, 520, 530, 598, 599, 853–4, 955, V 381; – Zakł. Dok. IH PAN w Kr.: Kartoteka Komitetu Źródeł do Dziejów Życia Umysłowego Polski.
Adam Przyboś