Pac Jan Krzysztof (zm. 1702), podkomorzy litewski, poseł sejmowy. Był synem Bonifacego Teofila (zob.) i Katarzyny z Frąckiewiczów Radzimińskich. Karierę rozpoczął służąc w wojsku litewskim u boku ojca. Wziął udział 4 IX 1665 w bitwie pod Częstochową w szeregach armii królewskiej, w czasie której dostał się, wraz z ojcem, do niewoli rokoszan. Zwolniony przez Jerzego Lubomirskiego po złożeniu przysięgi o zaniechaniu dalszej walki, przybył 23 IX t. r. do króla pod Inowłódź. Jako kapitan królewski walczył jesienią 1676 pod Żurawnem z Turkami na czele chorągwi dragońskiej. Ojciec przekazał mu starostwo Botoki, w r. 1678 otrzymał od stryja Kazimierza Paca, bpa żmudzkiego (zob.), dobra Postawy w woj. wileńskim, a po drugim stryju hetmanie Michale Kazimierzu Pacu (zob.) odziedziczył w r. 1682 wielkie dobra, m. in. Różankę, położone w pow. lidzkim woj. wileńskiego i grodzieńskim w woj. trockim; trzymał je prawem zastawnym Gedeon Chalecki, z którym P. prowadził długotrwały proces. Posiadał również dobra w pow. i woj. brzeskim litewskim, odziedziczone po macosze Elżbiecie z Massalskich, podkomorzance grodzieńskiej. Rezydencją jego główną były jednak Towiany w pow. wiłkomierskim woj. wileńskiego. Dn. 25 II 1680 poślubił w Wilnie Teresę Zofię Podbereską, córkę Hrehorego Kazimierza, woj. smoleńskiego.
P. był posłem z powiatu wiłkomierskiego na sejm grodzieński w r. 1688. Dn. 8 VI 1689 zasiadał w Wilnie w kole komisarskim sądzącym poborców powiatowych o nadużycia. Ok. r. 1690 otrzymał marszałkostwo powiatu wiłkomierskiego i już jako marszałek posłował na sejm warszawski, a następnie na sejm grodzieński w r. 1693. W listopadzie t. r. obrano P-a na posła powiatu wiłkomierskiego na projektowany sejm, który nie doszedł do skutku, a następnie, również z tego powiatu, na sejm warszawski 1694 r. Na sejmach tych należał do opozycji inspirowanej przez Sapiehów. W r. 1695 wziął udział w sejmiku żmudzkim w Rosieniach u boku stryjecznego brata Piotra Michała (zob.), star. żmudzkiego, popierając go w walce z Hieronimem Kryszpinem Kirszenszteinem, bpem żmudzkim, wrogiem Sapiehów i Paców, za co został przez biskupa wyklęty. Piotr Michał przekazał mu swe królewszczyzny na Żmudzi – Ciełki, Milejki i Miniuny, na które P. otrzymał przywilej od króla Augusta II. Po śmierci Piotra Michała, w r. 1696 objął przywództwo obozu sapieżyńskiego na Żmudzi. T. r. był posłem żmudzkim na konfederację generalną warszawską i wszedł z jej ramienia do rady wyznaczonej do boku interrexa. Po rezygnacji stryja Feliksa Jana (zob.) otrzymał 2 II 1698 podkomorstwo W. Ks. Lit., chociaż jeszcze 8 III t. r. tytułował się tylko marszałkiem wiłkomierskim, który to urząd łączył później z podkomorstwem litewskim. W sierpniu 1698 Kazimierz Zaranek Horbowski, chorąży żmudzki, zajechał i zajął królewszczyzny P-a na Żmudzi, zapoczątkowując z nim bezlitosną walkę. Dn. 15 II 1699 P. w liście do woj. malborskiego Jana Jerzego Przebendowskiego, zaufanego króla Augusta II, domagał się przysłania w tej sprawie królewskiego komisarza na Żmudź. Należał już wówczas do szlacheckiego i prokrólewskiego stronnictwa «republikantów» litewskich, gdyż po 17 XI 1700 podpisał akt postanowienia generalnego szlachty litewskiej, uchwalonego po jej zwycięstwie nad sapieżyńcami pod Olkienikami. W r. 1701 powrócił jednak na stronę proszwedzkich wówczas Sapiehów.
W r. 1702 Zaranek Horbowski, wyprawiony przez «republikantów» na opanowaną przez Szwedów Żmudź, najechał dwór P-a Towiany, a sługa Zaranka (Dłuski) rozstrzelał P-a bez wyroku jako przyjaciela Sapiehów, a także kilku innych ich stronników, wśród których był Stanisław Szołkowski, pisarz ziemski wiłkomierski. Proces o tę zbrodnię toczył się przez lat kilkanaście i umorzono go dopiero w r. 1717, gdy Zaranek został objęty amnestią generalną pod warunkiem wypłacenia pieniężnego odszkodowania.
P. nie zostawił potomstwa; wdowa Teresa Zofia z Podbereskich zmarła w r. 1720.
Niesiecki, VII 221; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit.; – Leczyk M., Wojskowy przebieg rokoszu Jerzego Lubomirskiego, „Biul. Wojsk. Akad. Polit.” S. Hist. I, (W.) 1958 z. 2 s. 17; Narbutt J., Dzieje wewnętrzne narodu litewskiego z czasów Jana Sobieskiego i Augusta II, Wilno 1843 I 19–22, 87, 88; Powidaj L., Wojna domowa Sapiehów ze szlachtą litewską w ostatnich latach XVII wieku i na początku XVIII wieku, „Przegl. Pol.” R. 7: 1872 z. 4–5 s. 217; Wolff J., Pacowie, Pet. 1885; – Hadziejewicz K., Lilie wonieiące klejnotów ojczystych jaśnie wielmożnych domów przezacnym aktem weselnym… Jana Paca, botockiego etc. etc. starosty z … Teressą Podbereską, wojewodzianką smoleńską etc. etc… prezentowane, Wil. 1680; Materiały do dziejów wojny polsko-tureckiej 1672–1676, Cz. XI, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1970 XVI cz. 2 s. 261; Postanowienie generalne Stanów W. X. Lit. … pod Olkienikami uchwalone R. P. 1700 [b.m.i r.]; Sarnecki K., Pamiętniki, Wr. 1958 s. 67; Vol. leg., V 841; Zawisza K., Pamiętniki, W. 1862 s. 19, 23, 176, 177, 186, 214; – AGAD: Arch. Radziwiłłów Dz. V teka 4 nr 126, teka 250, nr 21201; B. Ossol.: rkp. 5398/III s. 15–20, B. Narod.: BOZ rkp. 911 (Diariusz S. Niezabitowskiego pod 2 II 1700); Inst. Hist. Uniw. Warsz.: Rachuba A., Wielkie Księstwo Litewskie wobec rokoszu Jerzego Lubomirskiego w latach 1664–1667 (mszp. pracy doktorskiej).
Tadeusz Wasilewski