Machnicki Jan (1780–1841), urzędnik, poeta-grafoman, prototyp bohatera powieści S. Goszczyńskiego „Król zamczyska”. Ur. w Białobrzegach (pow. Krosno), pochodził z rodziny chłopskiej lub drobnoszlacheckiej. Posiadał niepełne średnie wykształcenie; ukończył bowiem w Krośnie tzw. poetykę. Pracował przez pewien czas w komisji rachunkowej w Dukli. W latach dwudziestych popadł w obłąkanie. M. załamał się najprawdopodobniej po zwolnieniu go z pracy. Cierpiał na manię wielkości. Jeszcze za jego życia powstała legenda upatrująca źródeł obłędu w przeżyciach związanych z upadkiem powstania listopadowego. Aż do śmierci wiódł M. żywot rezydenta. Latem zamieszkiwał ruiny zamczyska w Odrzykoniu, zimą spędzał czas w okolicznych dworach i chatach. Bliska ideałom literatury romantycznej rola strażnika ruin, którą przybrał M., wieść o ideowym podłożu jego obłędu, a także aspiracje poetyckie (próbki grafomańskiej muzy M-ego znajdowały się niegdyś w archiwum klasztoru franciszkanów w Krośnie) sprawiły, że postać ta, wybijająca się niewątpliwie swym zaangażowaniem patriotycznym na tle oportunizmu okolicznego ziemiaństwa, posłużyła Goszczyńskiemu jako pierwowzór bohatera romantycznej powieści politycznej. M. zmarł w r. 1841 w Krośnie. Mieszano go niekiedy z Kazimierzem Machnickim.
Reprod. portretu M-ego (akwarela) pędzla Prospera Konopki w: Goszczyński S., Król zamczyska (w edycji Tretiaka), s. 24; – Bełza W., Odrzykoń, w: tenże, Iwonicz i jego okolice, Lw. 1885 s. 77, 97; Goszczyński S., Król zamczyska, Oprac. J. Tretiak, Wyd. 2., Kr. 1929 s. 22–7, Bibl. Narod., S. I nr 50 (wyd. 3. zmienione, Oprac. M. Inglot, Wr. 1961 s. XXXIII–XXXIX); Hahn W., Kazimierz i Jan Machniccy, „Przegl. Powsz.” T. 174: 1927 s. 341–54; [Szajnocha K.] N. R., Oryginały, „Dzien. Liter.” 1852 nr 36; – Jabłonowski L., Złote czasy i wywczasy, Wyd. 2., P. 1928 s. 4.
Mieczysław Inglot