Sołtan Jan Maria Antoni Stanisław (1899–1942), dziennikarz, uczestnik ruchu oporu podczas drugiej wojny światowej. Ur. 30 IX, był synem Wiktora (zob.) i Amelii z Weysenhoffów, bratem Andrzeja (zob.) i Anny Romerowej (zob.).
Dzieciństwo spędził S. w domu rodzinnym w Warszawie i tam pobierał pierwsze nauki. Na początku pierwszej wojny światowej zamieszkał wraz z matką w Annińsku (dawne Inflanty Polskie). W r. 1917 ukończył ze złotym medalem Gimnazjum św. Katarzyny w Piotrogrodzie. W l. 1918–20 jako ochotnik służył w WP podczas wojny polsko-sowieckiej w stopniu kaprala. Po wojnie studiował prawo i historię na Uniw. Warsz. oraz w L’École Libre des Sciences Politiques w Paryżu. W l. 1922–3 był korespondentem Agencji Wschodniej w Paryżu.
Powróciwszy do Warszawy podjął S. współpracę z „Kurierem Warszawskim”. Z czasem wyspecjalizował się w zagadnieniach polityki zagranicznej, uchodził szczególnie za znawcę francuskich stosunków politycznych. W l. 1925–31 redagował wydawany w Warszawie półurzędowy dziennik francuskojęzyczny „Le Messager polonais”, a w l. 1931–2 był wydawcą „L’Echo de Varsovie”. Zamieszczał też artykuły w czasopismach ukazujących się we Francji: „Revue des Sciences Politiques” (m.in. Le jeu du suffrage universel en Pologne, 1927 s. 161–89), „Les Amis de la Pologne”, „La Pologne” i „La Revue de France” (La Pologne devant Hitler, R. 13: 1933 nr 16). Na łamach „Przeglądu Politycznego” ogłosił studium Zagadnienie gdańskie w świetle ewolucji polityki niemieckiej (R. 9: 1932 z. 6). W l. trzydziestych pracował jako redaktor polityczny w Agencji Telegraficznej «Expres», powiązanej z Min. Spraw Zagranicznych i Oddziałem II Sztabu Głównego. Ok. r. 1933 podjął pracę w Redakcji Zagranicznej Polskiej Agencji Telegraficznej (PAT) i doszedł tam ok. r. 1938 do stanowiska kierownika i współredaktora biuletynów zagranicznych. Współpracował z Polskim Radiem. Jednocześnie był korespondentem gazet zagranicznych w Warszawie, m.in.: „Agir”, „Le Matin”, katolickiej „La Metropole” (Antwerpia) i „La Revue Bleue” (Paryż). S. pełnił też funkcję sekretarza Komitetu Warszawskiej Kasy Przezorności i Pomocy dla Literatów i Dziennikarzy oraz należał do Związku Korespondentów (potem Klubu) Prasy Zagranicznej w Warszawie.
Po wybuchu drugiej wojny światowej, w pierwszych dniach września 1939, wraz z biurem PAT został S. ewakuowany z Warszawy do Lwowa. Zdecydował się nie przekraczać granicy z Rumunią i w listopadzie t.r. powrócił wraz z rodziną do Warszawy. Podjął pracę biurową w centrali Rady Głównej Opiekuńczej i był czynny w akcji pomocy dziennikarzom. Włączył się również w działalność podziemną; kierował serwisem zagranicznym w „Biuletynie Informacyjnym”, jednym z centralnych organów Służby Zwycięstwu Polski (potem Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej ). Mieszkanie swe przy ul. Wilanowskiej 18, znajdujące się w dzielnicy niemieckiej, udostępnił dla działalności konspiracyjnej (przygotowywanie materiałów zapalających, kurs sabotażu i walk powstańczych w mieście, w którym brali udział m.in. Jan Mulak i Stanisław Płoski). «Wydany niedostatkowi, nie zawsze w pełni syty, […] wyczerpany, pergaminowo blady, wątły z natury, a tymi warunkami bytu zapędzony wprost w gruźlicę – żył w jakimś niemal widomym przeznaczeniu tragiczności» (A. Grzymała-Siedlecki). Aresztowany został 13 lub 14 IV 1942 przez Gestapo w trakcie przygotowywania „Biuletynu Informacyjnego”, osadzony w izolatce na Pawiaku, był torturowany. Nocą z 27 na 28 IV zabrano go z celi i rozstrzelano podczas masowej egzekucji albo pod Piasecznem, albo w Lasach Sękocińskich pod Magdalenką; pochowany został w grobie zbiorowym. Nazwisko S-a (jako Pereświet-Sołtan) znalazło się na zrekonstruowanej liście rozstrzelanych pod Magdalenką; powojenną ekshumację znajdującego się tam grobu zbiorowego (224 zwłoki) przeprowadził Polski Czerwony Krzyż (PCK).
S. był żonaty (10 II 1926) z Marią Anną Hecker (1902 – 6 IV 1945), która przed drugą wojną światową działała w Stow. św. Wincentego à Paulo. W czasie okupacji niemieckiej pracowała najpierw w PCK, kierując w r. 1940 akcją opiekuńczą nad chorymi żołnierzami polskimi w Szpitalu Ujazdowskim. Potem zaangażowała się w ruchu oporu, jako dyspozytor konspiracyjnego punktu łączności z Pawiakiem prowadzonego przez Wydz. Kontrwywiadu i Bezpieczeństwa II Oddziału Sztabu AK. Aresztowana w pierwszych dniach powstania warszawskiego (sierpień 1944) została wywieziona do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, a stamtąd do Bergen-Belsen, gdzie zmarła na tyfus. S. miał troje dzieci. Syn Andrzej (27 VII 1927 – 28 VIII 1944) był uczniem tajnych kompletów Gimnazjum im. Stefana Batorego, poległ w powstaniu warszawskim w stopniu kaprala (pseud. Podhorecki). Córki były po wojnie wychowywane przez rodzinę Heckerów i brata S-a, Andrzeja: Krystyna (ur. 8 I 1929), chemiczka, zamężna za Stefanem Konem, chemikiem w Cornell University, zamieszkała w USA, Maria (ur. 16 V 1937), ekonomistka, zamężna za Ludwikiem Dobrzyńskim, profesorem w Inst. Problemów Jądrowych PAN w Świerku.
Fot. S-a w. Dziesięciolecie Polski Odrodzonej; – Bibliografia czasopism warszawskich 1579–1981, W. 1996 II; Bibliogr. Warszawy, V; Bibliographie zur Geschichte der deutsch-polnischen Beziehungen und Grenzlandfragen 1919–1939, Stuttgart 1942; Lorentowicz J., La Pologne en France, Paris 1938–41, II–III; Who’s Who in Central and East-Europe 1935/36, Ed. S. Taylor, Zurich 1937; Jasiewicz K., Lista strat ziemiaństwa polskiego 1939–1956, W. 1995; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Roczn. Polit. i Gosp. W. 1932 s. 726, 1933 s. 674, 748, 1934 s. 555, 782, 822, 1935 s. 849, 853, 856, 1939 s. 669, 676, 682; Rutowska M., Serwański E., Straty wśród pisarzy polskich (literatów, publicystów, dziennikarzy i redaktorów) w czasie II wojny światowej i okupacji hitlerowskiej 1939–1945, W. 1980; Straty kultury pol. 1939–44; Woreyd. Almanach, W. 1928, 1929/30; Informator prasowy 1938/39, W. 1938 s. 207; – Bartoszewski W., 1859 dni Warszawy, Kr. 1974; tenże, Warszawski pierścień śmierci 1939–1944, W. 1970; Domańska R., Pawiak. Więzienie Gestapo. Kronika 1939–1944, W. 1978; Ratyńska B., Polski Czerwony Krzyż w Warszawie w latach wojny i okupacji hitlerowskiej, w: Warszawa lat wojny i okupacji 1939–1944, W. 1972 z. 2 (dot. żony); Rudziński E., Informacyjne agencje prasowe w Polsce 1926–1939, W. 1970; Szkoła im. Juliusza Słowackiego w Warszawie, W. 1981 (dot. córki S-a, Krystyny); – Bogucki Z., PAT i moje dziennikarstwo, w: Moja droga do dziennikarstwa. Wspomnienia dziennikarzy polskich z okresu międzywojennego (1918–1939), [Wyd.] J. Łojek, W. 1974; Drabarek A., Wspomnienia, w: Polska Partia Socjalistyczna w latach wojny i okupacji 1939–1945. Księga wspomnień, W. 1994 I; Dunin-Wąsowicz W., Dziennikarze podczas okupacji, w: Wspomnienia dziennikarzy o wrześniu 1939 r., W. 1965; Grzymała-Siedlecki A., Sto jedenaście dni letargu (wspomnienia z Pawiaka z lat 1942/1943), Kr. 1965 s. 76–7; Podlewski S., Przemarsz przez piekło, W. 1971; Romer E., Dziennik 1914–1918, W. 1995; Tomaszewski Z., Na Szucha i za murami Pawiaka, w: Wspomnienia więźniów Pawiaka, W. 1964; Wanat L., Za murami Pawiaka, W. 1971; – B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: sygn. 7204; B. Ossol.: rkp. 15105 k. 107–9; – Informacje córek S-a: Krystyny Kon z USA i Marii Dobrzyńskiej z W., oraz bratanka, Andrzeja Sołtana z W.
Andrzej A. Zięba