Marszewski Jan h. Rogala (zm. ok. 1596), podsędek ziemski kaliski, agent habsburski. Był najstarszym z ośmiu synów Wojciecha (zob.) i Łucji z Rzepiszewskich. Pierwszy raz spotykamy go jako dojrzałego w r. 1574. Podczas elekcji 1575 r. obok Świętosława i Jana Orzelskich, wraz z ogromną większością szlachty wielkopolskiej, opowiadał się za «Piastem». Ożenił się przed r. 1578 z siostrzenicą tych Orzelskich, Anną Ciświcką, córką Jana, wojskiego kaliskiego, i Katarzyny z Orla, wdową po Adrianie Russockim, mieczniku kaliskim. Związany wtedy ściśle z marszałkiem Andrzejem Opalińskim, dzięki jego protekcji został 1 X 1578 podsędkiem ziemskim kaliskim. Ksiądz J. Piotrowski, który z polecenia marszałka pilnował tej sprawy u dworu, zataił wobec podkanclerzego J. Borukowskiego, bpa przemyskiego, innowierstwo M-ego, był bowiem rywal katolik – K. Mieliński. Po śmierci Batorego M. znalazł się wśród zdeklarowanych stronników kandydata austriackiego. Ze swą rotą, wyekwipowaną na modłę węgierską, towarzyszył arcyksięciu Maksymilianowi, ale w przededniu bitwy pod Byczyną, zaatakowany przez straż przednią Jana Zamoyskiego, doznał porażki. Po klęsce byczyńskiej nie opuścił kraju, objeżdżał domy szlacheckie na pograniczu Śląska i prowadził agitację wymierzoną głównie przeciw kanclerzowi. Z początkiem lata 1588 występował wobec cesarza ze śmiałym projektem uwolnienia arcyksięcia Maksymiliana z niewoli w Krasnymstawie. Należał do tych «maksymilianistów», którzy zastosowali się do uchwały sejmu 1589 i złożywszy przysięgę wierności Zygmuntowi III warunkowo, każdy pod zakładem 200 000 zł, uzyskali przebaczenie. W nieznanych okolicznościach zabił M. t. r. wsławionego w wojnach za Batorego Stanisława Sobockiego, komandora maltańskiego i łożniczego królewskiego, za co skazany został na infamię i banicję. W czerwcu 1590 odbyła się elekcja kandydatów na wakujący po nim urząd podsędka. Dokonawszy fikcyjnej sprzedaży swego mienia na rzecz teściowej, poszukał schronienia w ziemiach habsburskich. Począł się tam pisać «Tschammer M-i», by się tym zindentyfikować ze swymi możnymi śląskimi współklejnotnikami.
Już w maju 1590, kiedy Piotr Choiński doradzał wysłannikowi cesarskiemu Danielowi Printzowi zorganizowanie zamachu na życie Zamoyskiego, wśród kandydatów na wykonawców tego planu wymienił M-ego. A i on sam miał podobno podsuwać w r. 1591 tę myśl arcyksięciu Maksymilianowi. Pomimo to z otoczenia Stanisława Górki rozchodziły się pogłoski, iż M. jest szpiegiem Zamoyskiego. W związku z tym w lutym 1591 rozpowszechniał M. w Pradze swoją deklarację wierności dla domu habsburskiego. Rozpowiadał szeroko, iż poprzysiągł zabić Krzysztofa Zborowskiego, który swymi staraniami o zezwolenie na powrót do kraju zyskał wtedy u nieprzejednanych «maksymilianistów» opinię zdrajcy. Wiadomości o tych pogróżkach pod adresem Zamoyskiego i Zborowskiego dotarły i do Polski, a przebywający tam wtedy poseł Rudolfa II Wacław Berka z Dubé ostrzegał cesarza, iż M. powołuje się na rozkazy odebrane rzekomo od niego. Rzecz wielce wątpliwa, czy cesarz posuwał się aż tak daleko, to jednak pewne, iż dawał M-emu jakieś zlecenia i nakazywał kamerze wrocławskiej wypłacanie mu sum pieniężnych. Na przełomie 1592 i 1593 r. M., zaopatrzony w cesarski list żelazny (z 8 XII 1592), zebrawszy zgraję różnojęzycznych najemników, wśród których miało nie braknąć i Tatarów, przenosił się na północy Górnego Śląska z jednej miejscowości do drugiej. Namysłów, Syców, Byczyna, Tarnowskie Góry cierpiały niemało od jego samowoli, a robił stąd wypady do południowej Wielkopolski i pod Częstochowę. Sejmik średzki słał nań skargę do biskupa wrocławskiego (25 III 1593). Zborowskiego M. zamierzał zgładzić, kiedy ten przybędzie do Sycowa, i zabiegał u cesarza o pieniądze na ten cel. Zborowski, mimo iż ciążyła na nim jeszcze banicja, w początku 1593 r. schronił się w Odolanowie u brata Jana. M. tymczasem zagarnął nadesłane z Moraw wozy z pieniędzmi i mieniem jego żony. Tę żonę, Joannę Trčkovą z Lipy, obiecywał po zabiciu męża oddać w ręce rodziny, ale żądał za to 1000 względnie 1500 talarów. Jego dalsze losy nie są znane. Umarł, jak się zdaje, na krótko przed 27 III 1596. Z małżeństwa z Ciświcką pozostawił dwie córki, Katarzynę, za Jerzym Objezierskim, i Łucję, za Marianem Dąbrowskim.
Niesiecki; Uruski; – Karwowski S., Komandoria i kościół Św. Jana Jerozolimskiego w Poznaniu. „Roczniki Tow. Przyj. Nauk Pozn.” T. 36: 1911 s. 50; Lepszy K., Rzeczpospolita Polska w dobie sejmu inkwizycyjnego (1589–1592), Kr. 1939; Letošnik V., Poselství Vaclava Berky z Dubé na Rychmburce k polskému dvoru 1593, Sbornik věnovaný Jaroslavu Bidlowi, Praha 1928 s. 309–11; Macůrek J., Diplomátické posláni Jana Duckera v Polsku roku 1591, Praha 1930; tenże, Dozvuky polského bezkrálovi z roku 1587, Praha 1929; – Akta sejmikowe woj. pozn., I; Arch. Zamoyskiego, IV; Bielski, Kronika, s. 1616; Script. Rer. Pol., XXII; Sprawy wojenne króla Stefana Batorego, Wyd. J. Polkowski, Kr. 1887, Acta Hist., XI; Wiadomości do dziejów polskich z Archiwum Prowincji Śląskiej, Zebr. A. Mosbach, Ostrów 1860 s. 224–8; – Arch. Państw. w P.: Gniezno Ziem. nr 25 k. 55, Kalisz Grodz. nr 65 s. 162, 167, nr 83 k. 266, 268, Konin Grodz. nr 44 s. 81, Nakło Grodz. nr 6 k. 271, Poznań Grodz. nr 19 k. 195v., nr 22 k. 15, nr 133 k. 736, nr 158 k. 724v., nr 162 k. 172, Pyzdry Grodz. nr 42 k. 634, 644.
Włodzimierz Dworzaczek