Rygalski (Rygalik) Jan Nepomucen Józef (1718–1779), profesor teologii i rektor Uniw. Krak. Pochodził z diecezji gnieźnieńskiej, prawdopodobnie z Wielunia lub okolic, z rodziny mieszczańskiej, był synem Jana.
Latem 1738 immatrykulował się R. w Akad. Krak. i już 15 XI t. r. otrzymał stopień bakalarza sztuk wyzwolonych. Promocję na doktora filozofii uzyskał 21 V 1741 i jako docent extraneus podjął w l. 1741/2–6 bezpłatne wykłady na Wydz. Filozoficznym. W lipcu 1746 został wysłany przez Uniwersytet na stanowisko profesora filozofii do Akademii Lubrańskiego w Poznaniu, gdzie wykładał kolejno gramatykę, poetykę, wymowę i filozofię (w zbiorach Arch. Archidiec. w Poznaniu zachował się rękopis wykładów R-ego z filozofii z l. 1749–52). Uczniem R-ego był m. in. Kazimierz Raczyński, późniejszy marszałek nadworny kor. Z profesurą łączył R. urząd prefekta Bursy Szołdrskiego (5 IX 1747 – 31 VIII 1750) oraz prefekta drukarni akademickiej. Zarówno w samej Akademii Lubrańskiego jak i na szerszym forum Poznania dał się poznać przede wszystkim jako mówca; w r. 1747 wygłosił 7 III w bazylice Dominikanów i opublikował mowę poświęconą Tomaszowi z Akwinu, zaś w r. n. panegirykiem Altum Argonavis in supremo Maioris Poloniae emporio supereminens… (Poznań) uczcił objęcie przez Ludwika Szołdrskiego urzędu woj. poznańskiego. Nie wiadomo natomiast, czy ogłosił drukiem wygłaszane w Poznaniu kazania i mowy dewocyjne, m. in. poświęcone św. Bonawenturze, bł. Stanisławowi Kazimierczykowi, św. Janowi Kantemu i św. Filipowi Neriuszowi. Zabiegom R-ego zawdzięczała Akademia Lubrańskiego uzyskanie prawa patronatu scholasterii w kolegiacie poznańskiej. Po powrocie do Krakowa objął R. jesienią 1752 ponownie wykłady na Wydz. Filozoficznym. W dn. 24 XI t. r. na podstawie dysertacji Quaestio physica de concursu causae primae (Kr.) został powołany do Kolegium Mniejszego jako «professor Brzeznicianus». Wkrótce potem otrzymał funkcję seniora Bursy Jagiellońskiej oraz tytuł notariusza apostolskiego; powołany 27 III 1754 na kanonika kolegiaty Św. Anny w Krakowie, w t. r. objął urząd wiceprefekta, w rok później prefekta Seminarium Akademicko-Diecezjalnego oraz w półr. letnim 1755 został dziekanem Wydz. Filozoficznego.
Przy niewątpliwym poparciu profesorów teologii rozpoczął R. w tym czasie w Kolegium Większym wykłady z prawa kościelnego „Regularum iuris”, przedmiotu tradycyjnie wykładanego przez prawników. Wywołał tym gwałtowny sprzeciw profesorów Wydz. Prawa, którzy uznali to za pogwałcenie swych przywilejów. Po bezskutecznej interwencji u rektora uczelni i zarazem profesora teologii Kazimierza Pałaszowskiego, odwołali się prawnicy do bpa krakowskiego Andrzeja Stanisława Załuskiego jako do kanclerza Uniwersytetu. Kiedy mimo wezwania R. nie stawił się przed sądem biskupim, dekretem A. S. Załuskiego z 1 X 1756 został na okres 3 lat zaocznie zawieszony w prawach akademickich, z zakazem nadawania mu stopni naukowych i godności uniwersyteckich. Od wyroku próbował R. apelować do trybunału nuncjusza apostolskiego w Warszawie, skąd jednak sprawę odesłano z powrotem do decyzji biskupa krakowskiego, sugerując tylko możliwość złagodzenia kary. Wbrew tym decyzjom 15 XI t. r. został R. powołany przez profesorów Kolegium Większego na członka tegoż Kolegium i, pod nieobecność prawników, dopuszczony do odbycia 18 II r. n. «responsio pro loco», co wywołało natychmiastowe apelacje profesorów prawa skierowane zarówno do biskupa krakowskiego, jak i do nuncjusza apostolskiego. Reperkusje tego konfliktu wiążącego się z rywalizacją prawników i teologów o hegemonię w Uniwersytecie znalazły wyraz w memoriale profesorów prawa z r. 1765, pisanym do bpa krakowskiego Kajetana Sołtyka w czasie wizytacji Akademii.
Powyższe spory nie przeszkodziły R-emu w dalszej karierze uniwersyteckiej; w półr. letnim 1757 objął urząd dziekana Wydz. Filozoficznego i wkrótce potem rozpoczął jako profesor «Cursus Vladislaviani» wykłady z filozofii arystotelesowskiej. Od 26 IV 1758 archidiakon kolegiaty Św. Anny, w t. r. został R. powołany na katedrę «Trątnoviani». Jesienią 1760 po raz trzeci obrano go na dziekana Wydz. Filozoficznego, ale jeszcze w t. r. przeszedł na Wydz. Teologiczny, gdzie podjął wykłady z zakresu nauki o sakramentach. Jednocześnie uzyskał kanonię w kolegiacie Św. Floriana, obiecaną mu jeszcze w kwietniu 1759. Od r. 1767 prowadził wykłady z teologii polemicznej; w grudniu t. r. na podstawie rozprawki Dissertatio theologica de notis seu characteribus verae Ecclesiae Christi… (Kr.), uzyskał stopień licencjata teologii i 25 I 1768 odbył promocję doktorską na podstawie Dissertatio theologica de Summo Pontifice Romano… (Kr.), pracy poświęconej najwyższej władzy w Kościele. Z zakresu teologii polemicznej ogłosił nadto Conclusiones theologicae ex cursu polemico de Sacris Traditionibus et SS. Ecclesiae Patribus (Kr. 1769) oraz Conclusiones theologicae ex cursu polemico de Scriptura Sacra (Kr. 1770).
Od r. 1759 był R. administratorem majątku Kolegium Większego; niedługo potem został prowizorem kolonii akademickiej w Nowym Sączu (dla której w r. 1762 zlecono R-emu opracowanie statutu), od r. 1766 również kolonii w Nowym Korczynie; w l. 1765–73 opiekował się jako prowizor Bursą Śmieszkowica. Wybrany 15 IX 1760 na delegata Uniwersytetu na sejm walny w Warszawie, bronił tam interesów uczelni. W l. 1762–8 pełnił urząd prokuratora generalnego Akademii, zaś w półr. 1772/3, 1773 i 1773/4 trzykrotnie piastował godność rektora Uniwersytetu. Jako proboszcz w Starym Korczynie zaopatrzył tamtejszą świątynię w bogate paramenta. Od r. 1775 prefekt fabryki kolegiaty Św. Anny w Krakowie, ufundował hełmy na wieżach kościoła, które wzniesiono ok. 1778, zapewne wg projektu ks. Sebastiana Sierakowskiego, zaś wnętrze świątyni wyposażył m. in. w dębowe stalle i paramenta. Hugo Kołłątaj wspomina R-ego jako człowieka wielkich zasług, podobnie Jan Śniadecki, któremu R. umożliwił wyjazd na studia zagraniczne, ofiarowując w r. 1777 (wraz z Antonim Żołędziowskim) sumę 30 dukatów. R. zmarł 29 IX 1779 w Krakowie, pochowany został w kościele Św. Anny.
Jego bratankiem, któremu dopomógł w wykształceniu, był Wojciech, dr filozofii i senior Bursy Śmieszkowica, od r. 1783 profesor matematyki w szkołach płockich.
Portret malowany na blasze w kościele Św. Anny w Kr.; – Estreicher; Słown. Pol. Teologów Katol., III; Katalog zabytków sztuki w Pol., IV cz. 2 s. 75, 86; – Chamcówna M., Uniwersytet Jagielloński w dobie Komisji Narodowej, Wr. 1957 I (mylnie datuje wykłady R-ego z „Regularum iuris” na czas kadencji bpa krakowskiego Kajetana Sołtyka); Nowacki, Dzieje archidiecezji pozn., II; Ruta Z., Szkoły tarnowskie w XV–XVIII w., Wr. 1968 s. 144–5; – Album stud. Univ. Crac., V 57; Kołłątaj H., Raporty o wizycie i reformie akademii Krakowskiej, Wyd. M. Chamcówna, Wr. 1967 s. 186; Statuta nec non liber promotionum; Trąbski J., Via ad Culmen Doctoralis in Sacra Theologia, Kr. 1767; – Arch. Kurii Metropolitalnej w Kr.: rkp. 100 s. 1097; Arch. UJ: dokumenty pap. nr 14001–14003, nr 14004/2–14023, nr 14025–4031, rkp. 1 s. 601, 650, 685, 688, 712–713, 722, 736, 742, 754, 781, 892, 898, 903, rkp. 2 s. 259, 270, rkp. 3 nota 97, rkp. 23 s. 1079, rkp. 24 s. 10, rkp. 39 s. 37, rkp. 40 s. 66, rkp. 41, 66 s. 423, 433, 455, 466, 509, 524, 536–537, 557, 577, 635, 641, 653, 665, 667, rkp. 72 s. 166–168, 174, rkp. 73 s. 168, 179, 184, rkp. 90, 92, 100 s. 2, rkp. 102 s. 146; B. Jag.: rkp. 3316 k. 56, 107, 125, 127, rkp. 5171/28 k. 242v., rkp. 5359.
Wanda Baczkowska