Ossoliński Jan Onufry h. Topór (ok. 1760–1812), starosta drohicki, poseł na sejmy, prezes Sądu Apelacyjnego w Ks. Warsz. Był synem Aleksandra (zob.) i Benedykty Antoniny, córki U. F. de Löwendala, marszałka Francji, młodszym bratem Józefa Kajetana (zob.). Ok. r. 1774 ojciec O-ego rozpoczął starania o pozwolenie królewskie na cesję starostwa drohickiego na rzecz O-ego. Prawdopodobnie wkrótce potem O. został starostą drohickim (wg Kossakowskiego dopiero w r. 1778). Wykształcenie odebrał staranne; oddany razem z bratem do warszawskiego Collegium Nobilium, uczył się pod kierunkiem pijara ks. Adolfa Bartłomieja Kamieńskiego. Od r. 1775 domową edukacją młodych Ossolińskich kierował ks. Fabian Turkowski. On też zapewne towarzyszył O-emu w dwuletniej podróży zagranicznej rozpoczętej 29 X 1779. O. na prośbę ojca sporządził dziennik podróży, pisany w języku francuskim i zachowany w rękopisie (B. Czart.: MNK, rkp. 362), dzięki czemu można dość dobrze odtworzyć zarówno trasę, jak i zagadnienia szczególnie interesujące młodego podróżnika. Przez Dolny Śląsk, Saksonię, Nadrenię, Westfalię O. dotarł do Niderlandów i w Brukseli spędził zimę 1779/80, urządzając krótsze wycieczki do Lowanium i do Holandii. Latem przez Leodium, Namur, Luksemburg ruszył do Francji, gdzie odwiedził kolejno Lotaryngię, Alzację, Burgundie i Lyon, a następnie Awinion i Montpellier. Z Francji poprzez Sabaudię i Genewę udał się do Szwajcarii i Szwabii. Opisywanie podróży zakończył w Augsburgu; można się domyślać, że zwiedził także Włochy, lecz w Dzienniku o tym nie wspomniał. Opis podróży O. sporządził, wzorując się w znacznej mierze na książce ks. G. F. Coyera pt. „Voyage d’Italie et de Hollande” (Paryż 1775). Od Coyera zaczerpnął nie tylko opisy, lecz i rozważania polityczno-ekonomiczne. Choć dość nieporadny i niesamodzielny, stanowi Dziennik świadectwo wielkiego zainteresowania sztuką i szerokich upodobań artystycznych nie ograniczonych obowiązującą wówczas modą.
W r. 1781, prawdopodobnie jesienią, O. powrócił do kraju. W r. n. został posłem z Inflant Koronnych na sejm warszawski. W r. 1786 posłował na sejm z ziemi drohickiej woj. podlaskiego. W czasie Sejmu Wielkiego wyznaczony został na komisarza «do wyegzaminowania intrat z dóbr ziemskich» w ziemi drohickiej. W r. 1790 został posłem z ziemi drohickiej na drugą kadencję Sejmu Czteroletniego. Razem z bratem podpisał 2 V 1791 akt asekuracji, a 3 V należał do posłów popierających ustawę rządową. Został także członkiem Tow. Przyjaciół Konstytucji Rządowej. Dn. 16 V 1791 przyjęty został do rozszerzonej deputacji konstytucyjnej i współdziałał w opracowywaniu aktów objaśniających i uzupełniających Konstytucję 3 maja. Na sesji 29 V 1792 był jednym z posłów sprzeciwiających się projektowi zalimitowania sejmu. W czasie powstania kościuszkowskiego ufundował wspólnie z bratem batalion i złożył znaczne sumy na kupno uzbrojenia dla powstańców. Został także wybrany na komisarza porządkowego z ziemi drohickiej. W dobie organizowania administracji polskiej na ziemiach wyzwalanych przez wojska francuskie O. wszedł, na mocy rozporządzenia J. Murata z 1 XII 1806, do tymczasowego zarządu; otrzymał wtedy stanowisko prezesa Regencji (zwanej też Trybunałem). W r. n., już w czasie działania Komisji Rządzącej, O. został 17 III wybrany na prezesa Sądu Apelacyjnego w Ks. Warsz. O. miał miasteczko Mokobody na Podlasiu, w którym przyczynił się do wykończenia budowy kościoła. Zmarł w r. 1812 we Lwowie.
Z małżeństwa z Florentyną z Dembowskich, córką Aleksego, star. będzińskiego, zawartego w r. 1785, O. pozostawił syna Kajetana (zmarłego bezdzietnie w r. 1852) oraz córki: Juliannę, zamężną za szambelanem Janem Męcińskim, i Ludwikę Różę (zob.).
Estreicher; Nowy Korbut, IV–VI; Kossakowski S., Monografie historyczno-genealogiczne, W. 1872 II; Uruski; Żychliński, XXIII; – Dembiński B., Polska na przełomie, W. (b. r.); Dihm J., Trzeci Maj, Kr. 1932; Korzon, Wewnętrzne dzieje; Skałkowski A., Towarzystwo Przyjaciół Konstytucji 3 Maja, P. 1930; Smoleński W., Ostatni rok Sejmu Wielkiego, Kr. 1897; Wilkoszewski A., Komisje porządkowe koronne za powstania kościuszkowskiego, „Przegl. Hist.” 1929 s. 280; Woźniakowski J., Czy artyście wolno się żenić, W. 1978; tenże, Dziennik podróży Jana Ossolińskiego, „Mater. do Studiów i Dyskusji” R. 7: 1956 nr 1–2 (Sztuka i Krytyka); – Arch. Wybickiego; Diariusz Sejmu… od dnia 16 XII 1790, W. 1791; Materiały do dziejów Komisji Rządzącej, Kr. 1918; Ostrowski T., Poufne wieści z oświeconej Warszawy, Wr. 1972; Vol. leg., IX 80, 150, 208; Wybicki J., Życie moje, Kr. 1927.
Maria Czaplińska