Ossoliński Jan (Jan lub Jaśko z Balic, Goźlic, Klimontowa i Ossolina, zwany też Balickim) h. Topór (zm. 1436), kasztelan radomski, zarządca i «tutor» ziemi sandomierskiej. Był synem Jana, kaszt. wiślickiego (zob.), i Elżbiety, bratem kaszt. radomskiego Mikołaja (zob.), przyrodnim bratem Andrzeja Balickiego (zob.). Pełnoletni był już w r. 1397, gdyż miał wówczas termin sądowy przeciw kanonikowi krakowskiemu Mikołajowi, a w r. 1399 został skazany zaocznie za najazd i szkody wyrządzone we wsi kapituły sandomierskiej Dwikozy. Później systematycznie uczestniczył w roczkach sądowych zarówno sandomierskich, jak i krakowskich, występował przed sądami tych ziem we własnych licznych sprawach majątkowych. O-emu przypisuje się udział w soborze w Konstancji, chyba niesłusznie, ponieważ w l. 1415–17 występował często w źródłach polskich, czego raczej nie da się tłumaczyć jego udziałem w poselstwach kursujących między dworem Jagiełły a soborem. Uczestnikiem soboru (Johann Calixgi – Jan Goźlicki?) mógł być jego brat przyrodni Jan, kanonik sandomierski. O. w dość późnym wieku, bo dopiero w r. 1419, uzyskał urząd kasztelana radomskiego, po śmierci Klemensa Mokrskiego. W t. r. w obozie pod Czerwińskiem, podczas zbrojnej demonstracji przeciwko Krzyżakom, O. poręczył jako gwarant akt przymierza Jagiełły i Witolda z królem duńskim Erykiem. Odtąd przebywał często w otoczeniu Jagiełły, brał udział w zjazdach generalnych, świadkował na licznych dokumentach królewskich. Po śmierci Jagiełły w r. 1434 O. został mianowany zarządcą i «tutorem» ziemi sandomierskiej w imieniu małoletniego Władysława. T. r. był jednym z gwarantów złożonego przez króla przyrzeczenia potwierdzenia przywilejów szlacheckich po osiągnięciu piętnastego roku życia.
O. odziedziczył wspólnie z braćmi części Balic, Burowa oraz Szczeglice w ziemi krakowskiej, Goźlice, Klimontów, Ossolin, Żuków i części w Szymanowicach i Nowej Wsi w ziemi sandomierskiej. Wiele lat (do r. 1429) i trudu poświęcił uwolnieniu, odziedziczonej po stryju Prokopie, części klucza halickiego od ciążących na niej pożyczek żydowskich. Przed r. 1419 odżyły dawne spory z zabójcą jego ojca Grotem ze Słupczy, którego oskarżył z bratem Mikołajem o podpalenie i wyrządzone szkody. Ten obronił się jednak przed sądem przysięgą, a król przeprowadził w r. 1422 między zwaśnionymi jednanie pod zakładem 1 000 grzywien. O. zmarł po czerwcu 1436, a kasztelanię radomską objął po nim jego brat Mikołaj.
O. żenił się dwukrotnie. Z pierwszą, nie znaną z imienia, żoną miał trzech synów: Jana, Mikołaja i Andrzeja. Drugą żoną O-ego była Piechna z Abramowic (ziemia lubelska), występująca w źródłach w l. 1427–66, z którą nie miał potomstwa.
Jan, uczestnik kampanii węgiersko-tureckiej, był żonaty z Zofią, córką późniejszego benedyktyna łysogórskiego Forstka z Tczycy, który przekazał mu cały majątek za roczną pensję dla siebie i niezamężnej siostry Anny. W r. 1441 odkupił od brata Mikołaja za 600 grzywien części w Lgocie, Płokach, Czyżowej, Balicach, Zawadzie i Polankach. W r. 1447 zbudował z białego kamienia kościół parafialny w Tczycy, jego córka Zofia była żoną Krzysztofa Szafrańca. W r. 1445 Jan i Andrzej odstąpili macosze prawem wiennym Basonię (ziemia lubelska) z jedną czwartą stadniny koni, Żuków i części w Szymanowicach i Nowej Wsi w ziemi sandomierskiej. Po jej śmierci zapis ten i jej rodzinne Abramowice przypadły pasierbom. Majątek ziemski po Janie odziedziczył brat Andrzej, wieloletni dworzanin i wierzyciel królewski, żonaty z Katarzyną, córką Mikołaja z Prawiednik, sędziego ziemskiego lubelskiego. Zmarł przed r. 1488.
Boniecki, I 86; Fedorowicz, Dostojnicy i urzędnicy, s. 179; – Polaczkówna H., Księga bracka św. Krzysztofa na Arlbergu w Tyrolu, „Mies. Herald.” R. 10: 1931 s. 148–50; – Akta grodz. i ziem., II–IV 9; Archiwum Komisji Prawniczej, Kr. 1907 VIII 1032; Cod. epist. saec. XV, I; Cod. epist. Vitoldi, I; Długosz, Historia, IV 548; Dokumenty sądu ziemskiego krakowskiego 1302–1453, Oprac. Z. Perzanowski, Wr. 1971; Kod. m. Kr., I; Kod. Mpol., IV; Kod. Wpol., V; Starod. Prawa Pol. Pomn., VIII 7395, 9269, 9736, 9796, uw. 229, 244, 343, II 530, 836, 970, 1022, 1029, 1047, 1052, 1850–1, 2272, 2599, 2913, 3896, 4398; Zbiór. dok. mpol., II 354, 452, 469, V 1363, 1365, 1421, VII 2029, 2032, 2045–6; – Arch. Państw. w Kr.: Terr. Crac. t. 3 s. 525, 559, 564, 572, 588, t. 5 s. 261, 268, 272, t. 6 s. 78, 167, 235, t. 7 s. 208–209, t. 146 s. 220, 226; – Dotyczy rodziny: Arch. Państw. w Kr.: Terr. Crac., t. 11 s. 528, t. 12 s. 362, t. 14 s. 44; – Kuraś S., Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu (mszp.); Materiały Słown. Hist.-Geogr. w Kr.
Franciszek Sikora