Gomoliński Jan Paweł h. Jelita (ok. 1655–1714), biskup kijowski, młodszy syn Aleksandra, podsędka wieluńskiego. Dn. 20 VII 1672 w Krakowie wstąpił do zakonu jezuitów; po dymisji z zakonu (listopad 1690) zrazu archidiakon płocki, a potem oficjał gdański. W czasie bezkrólewia 1696 r. poparł kandydaturę saską; pożyczał elektorowi pieniądze, zastawiał własne dobra, ryzykując nawet ich utratę. Tymi usługami pozyskał sobie zaufanie Augusta II i dzięki jego poparciu pomimo dworskich intryg szybko piął się po stopniach kariery. W r. 1697 został sekretarzem król., a w r. n. biskupem kijowskim i opatem wąchockim. W tym czasie jeździł G. z rozkazu króla na Litwę dla stłumienia rozruchów antysaskich. Używał go też August II do zjednywania sobie stronników, np. przed sejmem 1698 r. T. r. wysłał król G-ego w charakterze nadzwyczajnego posła do Wiednia, dla uzgodnienia interesów polsko-austriackich na konferencji karłowickiej. G. miał domagać się dopuszczenia Polski i Rosji do wspólnych z cesarzem rokowań z Turcją, żądać kongresu w Wiedniu pod osobistym nadzorem Augusta II, a nie w obozie cesarskim. G. musiał przezwyciężyć opór dyplomatów cesarskich, zarzucających Polsce mały udział w wojnie oraz porozumienie z Francją, i zaprotestować 8 IX 1698 r. osobnym memoriałem przeciw odrębnemu pokojowi Austrii i Wenecji z Turcją na zasadach uti possidetis, a więc bez uwzględnienia polskich interesów (Memoriale S. C. Maiestati… propositum nomine… Regis Poloniarum… a… Gomoliński… Ablegato Extra ordinario… ad Imperatorem Die 8 Septem. 1698 ad Puncta… ad Tractatus Pacis cum Portha Ottomana pertinentia). W memoriale tym przypomniał G. polską solidarność z Austrią w wojnie i domagał się podobnej w traktatach. Cesarz Leopold I nie dał ostatecznie gwarancji G-emu, że nie podpisze odrębnego pokoju. Również starania G-ego u posła rosyjskiego P. B. Woznicyna nie przyniosły rezultatu. G. przesłał sprawozdanie ze swego poselstwa Augustowi II do Lwowa, gdzie zebrana rada senatu zdecydowała wysłać na kongres pokojowy do Karłowic jako posła wojewodę poznańskiego Stanisława Małachowskiego, z którym G. pozostawał w stałym Kontakcie. Kiedy Małachowski doprowadził 26 I 1699 r. do pomyślnego traktatu, G. zazdrosny o jego sukces krytykował jego ustępliwość.

Po powrocie do kraju popadł G. w spór z Marcinem Załuskim, sufraganem płockim, o probostwo płockie, na które król mianował dwóch kandydatów; G. utrzymał się przy probostwie, lecz już w r. 1702 odstąpił je rywalowi. Spór o probostwo płockie był jednym z licznych etapów walki G-ego z rodziną Załuskich, wśród nich z Andrzejem Chryzostomem Załuskim, kanclerzem w. kor. W r. 1701 jeździł G. wraz z królem o podkanclerzym Stanisławem Szczuką do Birż na spotkanie z carem Piotrem. W r. 1702 składał G. relację z poselstwa do Wiednia i został mianowany w styczniu t. r. podkanclerzym kor., lecz na życzenie króla musiał odstąpić ten urząd Janowi Kazimierzowi Alten-Bokumowi. 13 XI 1703 r. uczestniczył G. w zjeździe w Jaworowie, a 21 VIII 1704 r. w radzie obozowej pod Łańcutem. Złudzony nadzieją kariery przeszedł G. na stronę Leszczyńskiego, który w r. 1706 mianował go biskupem poznańskim, chociaż żył jeszcze Mikołaj Święcicki (była to zapewne ekspektatywa). W kwietniu i maju 1706 r. bawił G. we Wrocławiu. Z rady grodzieńskiej 1706 r. został mianowany jednym z komisarzy do odebrania Białej Cerkwi, co potwierdziła w r. n. rada lwowska. Jako stronnik Leszczyńskiego jeździł G. na Litwę dla pozyskania wojska, a w r. 1707 popierał gwałtowny manifest króla Stanisława przeciw jurysdykcji nuncjusza Vanniego. 26 XII 1707 r. i 17 XII 1708 r. interweniował wraz z Teodorem Potockim, biskupem chełmińskim i kanclerzem A. Załuskim u nuncjusza w sprawie uznania Leszczyńskiego przez papieża Klemensa XI. W r. 1710 uczestniczył w walnej radzie warszawskiej. G. zmarł we wrześniu 1714.

Estreicher; Enc. Jezuitów; Enc. Org.; Podr. Enc. Kośc.; W. Enc. Ilustr.; Boniecki; Niesiecki; Uruski; Żychliński; – Feldman J., Polska w dobie wielkiej wojny północnej 1704–1709, Kr. 1925; Jarochowski K., Dzieje panowania Augusta II (1702–1704), P. 1874; Konopczyński W., Polska a Turcja 1683–1792, W. 1936; Załęski, Jezuici, III cz. 1, IV cz. 3; – Gorkowski A., Compendium Legationis Stanisława Małachowskiego ad tractandam pacem z Portą Ottomańską Deputowanego Kommissarza, 1699 s. 5, 6, 11, 14, 17, 47; Otwinowski E., Dzieje Polski pod panowaniem Augusta II, Kr. 1849; Relacya Poselstwa Stanisława Małachowskiego do Traktatu Karłowickiego, W. 1778; Vol. leg., VI 198; Załuski A. Ch., Epistolae historico-familiares, Brunsbergae 1711 II 519, 553, 559–561, 602–604, 629, 914, 929, III 158, 274, 592, 844, IV 359.

Adam Przyboś