Rozdrażewski (Rozrażewski) Jan h. Doliwa (ok. 1595–1628), krajczy królowej Konstancji, starosta odolanowski. Był synem kaszt. poznańskiego Jana (zob.) i Katarzyny z Potulickich.

Po rychłej śmierci ojca R. pozostawał pod opieką matki, która ok. r. 1603 poślubiła Ludwika Weihera. Nie chciała ona dopuścić do wpływu na wychowywanie dzieci i zarząd majątkiem wyznaczonych im przez ojca opiekunów, m. in. Aleksandra i Jana Rozdrażewskich. R. wychowany został w wyznaniu katolickim, być może uczył się w Kolegium Jezuitów w Kaliszu. Po śmierci matki w r. 1613 przystąpił – współdziałając z opiekunami – do obejmowania dóbr rodzinnych, przy czym doszło wówczas do długoletniego sporu z Weiherami o dobra koźmińskie, obciążone sumami na rzecz Weiherów, toteż ostatecznie R. musiał z dóbr tych zrezygnować.

W r. 1614 R. wyjechał do Włoch i bawiąc w Padwie wpisał się do albumu nacji polskiej tamtejszego uniwersytetu. W r. 1615 był w Rzymie, w drodze powrotnej do kraju w r. 1616 w towarzystwie woj. derpskiego Dadźboga Karnkowskiego i krajczego kor. Jerzego Zbaraskiego wpisał się ponownie do albumu padewskiego, wpłacając zarazem na rzecz uniwersytetu 10 talarów. Wkrótce został dworzaninem królewskim. Dn. 11 XII 1618 sprawował powierzoną mu 26 X legację na sejmik przedsejmowy w Środzie. Ok. r. 1619 ożenił się z Gryzeldą z Sobieskich, córką woj. lubelskiego Marka, wdową (od r. 1617) po D. Karnkowskim. Wniosła ona R-emu star. odolanowskie, na którym miała zapisane dożywocie przez pierwszego męża. W r. 1621 zaciągnął się R. na wyprawę chocimską jako rotmistrz 150-konnej roty husarskiej w pułku Stanisława Lubomirskiego, hetmana polnego kor. W czasie walk 2 i 9 IX zajmował ze swą chorągwią miejsce w prawym skrzydle pułku Lubomirskiego, 21 IX uczestniczył w wypadzie harcowników.

W r. 1622 został R. krajczym królowej Konstancji. Świadectwem jego powiązań z polityką dworu, a zwłaszcza królowej, wobec wojny w Cesarstwie może być okoliczność, iż na jego dworze przebywał w r. 1622 pułkownik lisowczyków Stanisław Stroynowski przed wyprawą nad Ren. Wybrany na grudniowym sejmiku w Środzie, posłował R. na sejm w r. 1623. Został na nim deputowany z izby poselskiej do komisji mającej zapobiegać «konfederacyi żołnierskiej i wszelakiej nawalnej domowej swywoli». T. r. podejmował w Krotoszynie króla powracającego z Prus Królewskich. W r. 1624 ponownie posłował ze Środy na sejm, a następnie 19 III był na nadzwycz. sejmiku średzkim, na którym uchwalono werbunek żołnierza powiatowego w celu obrony Wielkopolski przed przemarszami i rabunkami obcych wojsk; powołano go wówczas do rady wojennej województw wielkopolskich. W lipcu 1627, kiedy rozbite oddziały armii E. Mansfelda, wypierane ze Śląska, przebijały się przez Wielkopolskę do Marchii, bronił R. obleganego przez nie Odolanowa. Doznał wówczas poważnych strat, ponieważ zrabowano i zdewastowano jego włości w Kaliskiem, zagrożony był także Krotoszyn. T. r. posłował R. na sejm i wszedł do grona komisarzy, którzy mieli rozpatrywać spory na granicy ze Śląskiem. Także w r. 1628 powierzono mu w Środzie (5 VI) poselstwo na sejm oraz obrano szafarzem poboru obok woj. poznańskiego Stanisława Przyjemskiego.

Większość dóbr R-ego, stanowiących dziedzictwo po rodzicach, leżała w pow. pyzdrskim woj. kaliskiego. Były to m. in. miasto Krotoszyn z 4 wsiami, klucz kobiernicki (Kobierno oraz 5 innych wsi), klucz rozdrażewski (Rozdrażewo i 4 wsie), a także kilka innych wsi jak np. Borzęcino, Sośne, Wrotkowo, Wielawieś, Kaniewo, Kromolice i Uniesław. W r. 1613 kupił od Andrzeja Dobrzyckiego za 14 tys. złp. wieś Lgotę w pow. kaliskim, w którym – wg rejestru poborowego z l. 1618–20 – miał R. nadto 3 wsie (Jankowo, Orpiszewo, Świnkowo). Dziedziczył również dobra w woj. poznańskim (m. in. klucz gośliński) oraz na Kujawach – działy w Służewie i przynależnych doń wsiach. Z dokonanych przez Edwarda Opalińskiego obliczeń wynika, iż R. był dziedzicem 3 miast oraz ponad 60 wsi. Z dóbr domeny królewskiej trzymał do końca życia star. odolanowskie.

Gorliwy katolik, odebrał R. braciom czeskim w Krotoszynie nadane im przez ojca przywileje, ogłosił nową ordynację miejską, zakazującą im sprawowania urzędów miejskich. Dbał o uposażenie krotoszyńskiego kościoła paraf., którym od r. 1601 był wybudowany pierwotnie dla Jednoty murowany kościół p. wezw. Św. Jana Chrzciciela. W r. 1621 odnowił R. fundację nowej parafii, wyposażył też szpital dla ubogich. Mimo dbałości R-ego Krotoszyn znacznie zubożał. W r. 1624 średzki sejmik przedsejmowy zalecał posłom «przyczynić się», aby król zgodził się na zmniejszenie szosu z Krotoszyna w związku z wydatkami, jakie miasto poniosło «na bruki». R. zmarł 11 XII 1628 w wieku lat 33, pochowany został w kościele Jezuitów w Kaliszu.

Z małżeństwa z Gryzeldą z Sobieskich pozostawił dwóch synów: Krzysztofa, który zginął ok. r. 1638 w Niderlandach, i Jakuba Hieronima (zob.).

Estreicher; Żychliński, II; Święcki, Historyczne pamiątki, II; – Krotoski K., Dzieje miasta Krotoszyna, Krotoszyn 1930; Magnuszewski W., Kondotierska wyprawa nad Ren, „Odr. i Reform. w Pol.” T. 17: 1972 s. 117; Opaliński E., Elita władzy w województwach poznańskim i kaliskim za Zygmunta III, P. 1981 s. 29, 34, 40, 43, 47, 72; Szelągowski A., O ujście Wisły. Wielka wojna pruska, W. 1905 s. 173; – Akta sejmikowe woj. pozn., I; Arch. nacji pol. w uniw. padewskim, I; Pamiętnik o wyprawie chocimskiej w r. 1621, Zebrał Ż. Pauli, Kr. 1853 s. 6, 125, 138; Rejestr poborowy województwa kaliskiego 1618–1620, Wyd. A. J. Parczewski, W. 1879 s. 80, 81, 147, 156–8, 162, 169, 175; Starowolski, Monumenta Sarmatarum; Vol. leg., III 449, 550; – B. Kórn.: Materiały Włodzimierza Dworzaczka.

Dorota Żołądź