Ruckgaber Jan (Jean) (1799–1876), pianista-wirtuoz, akompaniator, dyrygent, pedagog, kompozytor, organizator życia muzycznego. Ur. 21 XI w Wiedniu i tam spędził pierwsze lata życia. Był z pochodzenia Francuzem, jego prawdziwe nazwisko brzmiało Jean de Montalbau. Po śmierci ojca, emigranta francuskiego, który poległ w służbie austriackiej w bitwie pod Wagram (1809), został usynowiony przez swego guwernera, wiedeńczyka Józefa Ruckgabera.
W Wiedniu i Paryżu odebrał R. wykształcenie muzyczne (był m. in. uczniem J. N. Hummla). W styczniu 1818 przybył po raz pierwszy z Wiednia do Lwowa, gdzie po kilku uwieńczonych sukcesem koncertach zyskał duży rozgłos. Następnie przez pewien czas wędrował po Ukrainie koncertując i dając lekcje muzyki w domach ziemiańskich. Osiadłszy na stałe we Lwowie rozpoczął ożywioną działalność jako wirtuoz, ceniony nauczyciel gry na fortepianie oraz kompozytor. Największą jednak jego zasługą było organizowanie życia muzycznego we Lwowie. Potrafił zachęcić do zbiorowego muzykowania amatorów spośród inteligencji i wyższych sfer urzędniczych. Od r. 1835 przewodził w Sali Redutowej cotygodniowym «ćwiczeniom muzycznym». Brało w nich udział około 100 amatorów, którzy wykonywali m. in. utwory W. A. Mozarta i L. van Beethovena. Ta grupa miłośników muzyki ukonstytuowała się w r. 1838 w Tow. Przyjaciół Muzyki. W l. 1838–48 pełnił R. obowiązki «dyrektora muzyki», dyrygując orkiestrą i chórami oraz kierując szkołą muzyczną Towarzystwa. Po okresie stagnacji w l. 1848–51 i po okresie, w którym Towarzystwem kierowali wyłącznie amatorzy, nastąpił w r. 1854, głównie za sprawą R-a, renesans tej instytucji, która przybrała nazwę Tow. dla Wykształcenia Muzyki w Galicji. R. został dyrektorem muzycznym oraz pierwszym dyrygentem zespołów Towarzystwa, które pod jego kierunkiem przygotowały wiele dzieł symfonicznych i oratoryjnych oraz fragmentów oper, m. in. oratorium „Stworzenie świata” J. Haydna i odę symfoniczną „Puszcza” F. C. Davida. W r. 1857, ze względu na stan zdrowia, R. usunął się od pracy w Towarzystwie i poświęcił wyłącznie działalności pedagogicznej i kompozytorskiej. Przyjaźnił się z F. Lisztem, znał także F. Chopina, z którym się zetknął w czasie jednej ze swych licznych podróży do Francji.
W ciągu prawie pięćdziesięcioletniej działalności we Lwowie, jako solista wykonywał muzykę polską, a jako pedagog wychował trzy pokolenia melomanów. Do jego uczniów należał m. in. pianista i kompozytor Marceli Madeyski. W r. 1862 wyjechał na Wołoszczyznę jako prywatny nauczyciel muzyki. W r. 1867, ze względu na pogarszający się stan zdrowia, powrócił do Lwowa, gdzie spędził u zamężnej córki ostatnie lata życia, kontynuując działalność pedagogiczną. Komponował R. głównie muzykę fortepianową o charakterze salonowym, czerpiąc obficie z polskiego folkloru. W swym dorobku kompozytorskim, obejmującym ok. dziewięćdziesięciu opusów, miał utwory na fortepian oraz kompozycje orkiestralne i kameralne, a wśród nich ilustrację muzyczną do pantomimy „Wywód arlekina czyli Zjawisko duchów” (wyst. 1826), muzykę do dramatu „Wybawca” (wyst. 1837), uwerturę na otwarcie Teatru Skarbkowskiego (1842) oraz Duo g-moll na skrzypce i fortepian (op. 41). Wśród 40 opusów obejmujących ponad 60 utworów, które ukazały się w druku w l. 1826–73, nakładem firm krajowych i zagranicznych, znajdowały się fantazje, potpourri oraz wariacje na tematy oryginalne bądź z popularnych oper i z innych popularnych utworów epoki. Z innych znane są 2 nokturny (op. 47 i 90), kawatyna (op. 66), impromptu (op. 25), scherzo (op. 71) oraz 2 marsze żałobne (op. 48 i 80), z których pierwszy poświęcony był pamięci Teofila Wiśniowskiego. Ponadto skomponował liczne miniatury liryczne i obrazki charakterystyczne (op. 25, 53, 67, 71, 72, 81), opatrzone tytułami oddającymi ich treść programową, jak np. Najpiękniejsze oczy (op. 67), Moje życzenie (op. 71), Wspomnienie znad brzegów Seretu (op. 81). Najliczniejszą wszakże grupę stanowią utwory inspirowane tematyką ludową. Na 40 utworów wydanych drukiem do tej kategorii należą Wiązanka różnych melodii polskich (op. 29), 3 polonezy (op. 26 i 42), Transkrypcja pieśni polskiej (op. 46), 3 polki, polka mazurka, mazurek (op. 56) oraz aż 27 mazurów (op. 39, 42, 43, 54, 57), niektóre opatrzone programowymi tytułami, np. Lwowianka, czy Wspomnienie Korczyna. R. pisał także pieśni na głos z fortepianem do tekstów polskich. Wiele z jego utworów, które, jak twierdzili współcześni, po mistrzowsku wykonywał na koncertach, pozostało w rękopisie (rękopisy jego kompozycji, które znajdowały się do 1939 r. w Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, przechowywane są obecnie w Lwowskiej Państwowej Bibliotece Naukowej). R. zmarł we Lwowie 5 I 1876 i został pochowany na cmentarzu Łyczakowskim.
R. był żonaty z Marią Markl, z którą miał sześcioro dzieci: Ernesta (kapitana armii austriackiej), Wiktora, Ferdynanda, Janinę (zamężną Schier), Stefanię (zamężną Kobiałkiewicz) oraz Anielę.
Portret pędzla Andrzeja Grabowskiego, był w posiadaniu rodziny (zaginął), kopie popiersia wykonanego w r. 1855 przez Chardigny’ego w posiadaniu rodziny; – Błaszczyk, Dyrygenci; Hofmeister A., Handbuch der musikalischen Literatur, Leipzig 1845–74 II–IX; Pazdirek F., Universal Handbuch der Musikliteratur, T. 10, Hilversum 1967; Schubert J., Kleines musikalisches Konversations-Lexikon für Tonkünstler und Musikfreunde, 9 Aufl., Leipzig–New York 1971; Słown. Muzyków Pol., II; Burchardt S., Polonez. Katalog tematyczny, Kr. 1973 II; – Okońska A., Spotkania z ludźmi niezwykłymi, Ł. 1983 s. 9–16; – „Allgemeiner musikalischer Anzeiger” (Wien) 1833 s. 87, 1837 nr 2, 3; „Gaz. Lwow.” 1818 nr 1, 1828 nr 19, 67, 1829 nr 9, 1836 nr 148, 1876 nr 12; „Gaz. Muzycz. i Teatr.” 1865 nr 5 (Ruckhaber!); „Kur. Warsz.” 1825 nr 52, 1827 nr 309, 1828 nr 52, 1829 nr 29, 1830 nr 69; „Mnemosyne” 1839; „Rozmaitości” 1820 nr 32, 1822 nr 7, 62, 1825 nr 16, 25, 1830 nr 10, 1833 nr 30; „Ruch Muzycz.” 1857 nr 16, 18, 26, 33, 34, 1858 nr 19, 21, 1859 nr 35; „Wędrowiec” 1876 nr 317; – B. Jag.: rkp. 5322, 5333 (Peter L., Materiały do dziejów muzyki w Polsce, a w szczególności do polskiej bibliografii muzycznej); – Reiss J. W., Słownik muzyków polskich (mszp.); – Informacje Zbigniewa Kazimierza Ruckgabera z W. (prawnuka R-a).
Leon Tadeusz Błaszczyk