Sammet Jan Samuel (1738–1817), kustosz Gimnazjum Akademickiego w Toruniu, bibliofil i erudyta. Ur. 16 III w ubogiej rodzinie rzemieślniczej w Saalburgu (hrabstwo Gera w Turyngii). Okaleczony w dwunastym roku życia, stał się niezdolny do pracy fizycznej.
Wybitnie uzdolniony umysłowo, ukończył S. w l. 1753–63 gimnazjum w Gera, a następnie od r. 1763 mimo ciężkich warunków materialnych kontynuował naukę na uniwersytecie w Lipsku. Studiował głównie filologię klasyczną i nowożytną, m. in. języki syryjski i hebrajski pod kierunkiem profesorów J. Ernestiego, Ch. Gellerta, J. Z. Platnera i J. M. Winklera. Po studiach powrócił w r. 1767 do Gera i podjął działalność pedagogiczną. Filolog lipski J. A. Ernesti polecił go władzom Torunia na urząd 1. kolegi (nauczyciela klas niższych) w miejscowym Gimnazjum Akademickim. Wprowadzony w urzędowanie 14 XI 1771, przebywał S. odtąd w Toruniu, pełniąc następnie także obowiązki kustosza biblioteki gimnazjalnej (uprzednio zarządzanej przez rektora gimnazjum) oraz lektora (lector publicus). Gimnazjum toruńskie w tym okresie chyliło się ku upadkowi i S., który założył w Toruniu rodzinę, z trudem mógł wyżyć ze skromnej pensji nauczyciela. Jako lektor języków i kustosz odgrywał jednak w szkole znaczną rolę, sprawując w istocie obowiązki profesorskie aż po r. 1803, kiedy to ze względów rodzinnych przeniósł się do Płocka. Powrócił jednakże do Torunia w r. 1809 i odtąd utrzymywał się ze skromnej renty oraz lekcji prywatnych.
Był od młodości bibliofilem i przybywając do Torunia przywiózł ze sobą sporą bibliotekę, którą przez całe życie pomnażał. Jeszcze w Lipsku wydał pieczołowicie „Aeschinis Rhetoris epistolam …” (Lipsiae 1771). W Toruniu zajmował się m. in. twórczością Sofoklesa. Interesował się także literaturą francuską i niemiecką (napisał szkic o „Wallensteinie” F. Schillera). W dwóchsetlecie utworzenia klasy supremy w gimnazjum toruńskim i założenia biblioteki szkolnej, ogłosił S. ważny przyczynek do dziejów szkoły: In bissecularem memoriam classis supremae et bibliothecae publicae gymnasii Thorunensis nec non typographiae institutae specimen… (Tor. 1794). Głównym dziełem S-a były Noctes Thorunenses, spisane w trzech tomach informacje o życiu oświatowym, kulturalnym i religijnym Torunia, bogate zarówno w materiał faktograficzny, jak i bibliograficzny. Nie zostało ono ogłoszone drukiem (t. 2. zaginął, rkp. t. 1 i 3 jest w zbiorach Książnicy Miejskiej w Tor.). S. zmarł w Toruniu 12 X 1817 w wyniku zapalenia nerek; został pochowany na cmentarzu Nowomiejskim.
Z zawartego w r. 1772 małżeństwa z Anną z Elsnerów, siostrą toruńskiego burmistrza, miał S. dziewięcioro dzieci.
Estreicher; Hamberger G. Ch., Meusel J. G., Das Gelehrte Teutschland oder Lexikon der jetzt lebenden teutschen Schriftsteller, X 732, XI 716; – Podlaszewska K., Notitia Bibliothecae Thorunensis Piotra Jaenichena z 1723 r. Przyczynek do dziejów biblioteki gimnazjum toruńskiego, Zesz. Nauk. UMK, Nauki Human.-Społ., Nr 13, Tor. 1965 s. 34; Salmonowicz S., Toruńskie Gimnazjum Akademickie w latach 1681–1817, P.-Tor. 1973; tenże, W kręgu toruńskich erudytów osiemnastego wieku, w: Księga Pamiątkowa 400-lecia Toruńskiego Gimnazjum Akademickiego, Pod red. Z. Zdrójkowskiego, Tor. 1972 I 238–9; Goldbeck J. F., Literarische Nachrichten von Preussen, Berlin 1781 I 112; – „Thorner Wochenblatt” 1817 Nr 42 s. 233–5 (anonimowy nekrolog-życiorys); – Książnica Miejska w Tor.: rkp. 125/K 4° 94/.
Stanisław Salmonowicz