Scipio (Scipio del Campo, Scypion) Jan h. własnego (zm. 1738), kasztelan smoleński. Był starszym synem Andrzeja, chorążego wendeńskiego, i jego pierwszej żony Eleonory Suchodolskiej, córki Pawła Kazimierza, pisarza ziemskiego wołkowyskiego, bratem Kazimierza (zob.).
Zapewne w r. 1690 S. był jeszcze małoletni. W l.n. związał się politycznie z Radziwiłłami: podkanclerzym lit. Karolem Stanisławem i star. lidzkim (przyszłym woj. nowogródzkim) Janem Mikołajem, z którego ramienia pełnił, zapewne od r. 1695, urząd pisarza grodzkiego lidzkiego. Z pewnością sympatyzował z tzw. republikantami, skoro na elekcji w r. 1697 (z woj. wileńskim) oddał głos na elektora saskiego Fryderyka Augusta I. Dn. 3 III 1699 wybrany został na sejmiku lidzkim na kandydata na podsędka; nominacji jednak nie otrzymał. W t.r. został deputatem z Lidy na Trybunał Lit. Nie wiadomo, czy S. wziął udział w bitwie pod Olkienikami 18 XI 1700, ale już 20 XII t.r. był na sejmiku relacyjnym w Wołkowysku, który poparł postanowienia olkienickie. Jako poseł lidzki uczestniczył w zjazdach wileńskich republikantów w maju oraz lipcu–sierpniu 1701; dn. 9 VIII podpisał uniwersał wzywający szlachtę do gotowości stawienia się na pospolite ruszenie. We wrześniu t.r. był na zjeździe grodzieńskim zwołanym dla rokowań republikantów z Sapiehami. W r. 1702 obrany został rotmistrzem pow. lidzkiego na wyprawę przeciw Szwedom. W r. 1703 wybrano S-na, będącego deputatem lidzkim, na marszałka Trybunału Lit. W lutym 1704 przeciwnicy usunęli go z tego urzędu. Niepowodzeniem skończyły się też jego zabiegi o pisarstwo ziemskie lidzkie. Zadowolić się musiał dużo mniej znaczącym i dochodowym podstolstwem, które otrzymał 31 XII 1704.
Zapewne dopiero po abdykacji Augusta II S. zaakceptował w r. 1706 panowanie Stanisława Leszczyńskiego. W r. 1708 stracił S. urząd pisarza grodzkiego lidzkiego; usunął go zeń, mimo początkowych obietnic zachowania na tym stanowisku, kolejny star. Michał Radziwiłł (który jednakże wkrótce dał to pisarstwo bratu S-na – Kazimierzowi). W t.r. ponownie wybrany został S. z pow. lidzkiego na deputata do Trybunału Lit. W kwietniu t.r. wraz z Kazimierzem Malawskim, podczaszym nowogródzkim, odprawił poselstwo od Trybunału Lit. do Stanisława Leszczyńskiego (odpowiedź otrzymali 2 V) i króla Szwecji Karola XII. Po powrocie do Wilna zastępował nieobecnego często marszałka Trybunału Lit., woj. wileńskiego Kazimierza Jana Sapiehę. Wg Kaspra Niesieckiego w r. 1709 posłował S. w imieniu stanów lit. do Karola XII, lecz brak na to potwierdzenia. Z pewnością jednak odprawił w październiku t.r. poselstwo w imieniu swego powiatu z gratulacjami dla powracającego na tron Augusta II. Jako poseł lidzki uczestniczył w obradach Walnej Rady Warszawskiej w r. 1710; skarżył się na niej na nadużycia wojsk rosyjskich, domagał się usunięcia ich z Litwy i zakończenia wojny ze Szwecją. Reprezentował Litwę w pertraktacjach z nuncjuszem apostolskim N. Spinolą. Zapewne za zasługi dla Radziwiłłów otrzymał 31 I 1713 z cesji Michała Radziwiłła, już wówczas krajczego lit., star. sądowe lidzkie. Był dyrektorem sejmiku lidzkiego 17 X t.r.
Podczas konfederacji tarnogrodzkiej S. przyłączył się do ruchu konfederackiego na Litwie. Dn. 23 III 1716, w czasie obrad konfederacji z wojskiem w Wilnie, wybrany został jako deputat lidzki na komisarza do boku marszałka związku Krzysztofa Sulistrowskiego. Wszedł do grona komisarzy lit. do traktatów z plenipotentami Augusta II, prowadzonych przy pośrednictwie posła rosyjskiego G. Dołgorukiego. Od 22 VI 1716 S. uczestniczył w obradach kongresu lubelskiego w tej sprawie. Po zerwaniu rokowań w Lublinie wraz ze star. mińskim Krzysztofem Zawiszą reprezentował Litwę na kontynuacji traktatów w Kazimierzu i Janowcu, rozpoczętych 12 IX t.r. Uczestniczył też w przeniesionych do Warszawy na 26 IX dalszych rokowaniach, zdecydowanie występując przeciw «protekcji» carskiej. Zgłosił nadto propozycję ograniczenia czasu sprawowania urzędów hetmańskich do trzech lat, co spotkało się ze sprzeciwem plenipotenta dworu bpa kujawskiego Konstantego Szaniawskiego. Dn. 3 XI t.r. podpisał akt ugody warszawskiej. Jako poseł lidzki był deputatem do ułożenia konstytucji na sejmie «niemym» w r. 1717. Za swe zasługi otrzymał wówczas 3 tys. tynfów ze skarbu lit. Komisja skarbowa lit. w Grodnie, w której uczestniczył jako komisarz z pow. lidzkiego, wyznaczyła go w t.r. na lustratora dóbr w pow. oszmiańskim. W r. 1718 posłował z pow. lidzkiego na sejm grodzieński; podczas obrad delegowany był od prowincji lit. do wielkopolskiej w celu «zalecenia zasług» Kazimierza Ogińskiego, woj. trockiego. Bardzo aktywny był na obradującym z limity sejmie warszawskim na przełomie l. 1719 i 1720. Dn. 15 II 1720 ostro wystąpił przeciw dysydentom, domagał się usunięcia ich od urzędów cywilnych i wojskowych. Poparł stanowisko dworu, aby szczegółowo określić zakres władzy hetmańskiej. Wg wykazu zawartego w „Tece Podoskiego” również na sejm jesienny 1720 r. miał S. posłować z pow. lidzkiego (wg K. Zawiszy sejmik lidzki został zerwany). Na sejmie tym 7 XI dostał kasztelanię smoleńską. Wkrótce potem ustąpił synowi Józefowi star. lidzkie.
S. ograniczył odtąd swą aktywność polityczną, nie usunął się jednak całkowicie od udziału w sejmach. Uczestniczył w sejmie warszawskim 1722 r. i w posejmowej radzie senatu 23 XI t.r., na sejmie grodzieńskim 1726 r. i wyznaczony z niego został do komisji dla rokowań z dworem berlińskim, do rewizji konstytucji sejmowych i do Trybunału Skarbowego Lit.; uczestniczył także w posejmowej radzie senatu 15 XI t.r. Wziął udział w sejmie jesiennym w Grodnie w r. 1729. Na początku 1732 r. bezskutecznie ubiegał sie o woj. smoleńskie, popierany przez podkanclerzego Michała Czartoryskiego i woj. lubelskiego Jana Tarłę. Uczestniczył w sejmie nadzwycz. w styczniu i lutym 1733 i podpisał akt o interregnum po śmierci Augusta II. Związek z «familią» skłonił S-na do popierania kandydatury Stanisława Leszczyńskiego i oddał na niego głos na elekcji t.r. wraz z województwem smoleńskim już jako jego pułkownik. Dn. 5 IV 1734 podpisał w Wilnie akt konfederacji lit. w obronie swego elekta. Panowanie Augusta III zaakceptował S. dopiero na sejmie pacyfikacyjnym w r. 1736.
S. odziedziczył po ojcu zapewne część dóbr Sukurcie (Sukurcze), Szczuczynek i Błotne (późniejszy Woronów, Werenów) (pow. lidzki), Siekierzyńce (pow. grodzieński ?) i Bebrowce (pow. mozyrski). Miał też po matce Koniuchy (pow. wołkowyski). Dn. 21 V 1708 S. i jego żona otrzymali od Stanisława Leszczyńskiego wieś Gornie (pow. lidzki; S. musiał z niej ustąpić w końcu 1709 r.), a 6 X 1711 dostał od Augusta II wieś Purście. W r. 1710 trzymał w zastawie należące do Ogińskich Jaszuny (pow. wileński). Ponownie wszedł w posiadanie Górni po Michale Radziwille, a 26 XI 1718 otrzymał zgodę króla na ich cesję synowi Józefowi. Dn. 11 III 1719 kaszt. wileński Ludwik Konstanty Pociej, za zgodą Augusta II, przekazał S-nowi star. borciańskie (pow. lidzki). Pod koniec życia S. przekazywał sukcesywnie swe dobra synowi Józefowi – wieś Kulbaki (pow. lidzki) w r. 1735, Borciany i Purście w r. 1736. Wraz z żoną ufundował S. w r. 1735 kolegium i klasztor Pijarów w Błotnem; oboje też przyczynili się t.r. do osadzenia dominikanów w swoich Koniuchach. S. zmarł w końcu r. 1738.
Był S. żonaty z Teresą Józefowiczówną Hlebicką, córką Jerzego, podstolego witebskiego (później wojskiego połockiego), i jego pierwszej żony Anny Połubińskiej (drugą była Katarzyna Scipionówna, siostra S-a). Z małżeństwa tego miał córkę Annę i synów: Franciszka, Antoniego, Dominika i Andrzeja (wszyscy zmarli młodo) oraz Józefa (zob.).
Niesiecki; Żychliński, XXIX; Elektorowie; – Barącz S., Rys dziejów zakonu kaznodziejskiego w Polsce, Lw. 1861 II 396; Gierowski J., „Opisanie” urzędów centralnych przez konfederatów tarnogrodzkich, w: O naprawę Rzeczypospolitej XVII–XVIII w., W. 1965 s. 201; Kurczewski J., Kościół zamkowy czyli Katedra Wileńska, Wil. 1916 III 301; – Diariusz Walnej Rady Warszawskiej r. 1710, Wyd. R. Mienicki, Wil. 1928; Dziennik konfederacji tarnogrodzkiej, w: Obraz Polski i Polaków, Wyd. E. Raczyński, P. 1841 XIV 186; Metryka Lit.; Teka Podoskiego, II 104–11, III 307–9, IV 234, V 222, VI 94–6, 415; Vol. leg., V 878, VI 233, 306, 400, 416, 447, 489, 580, 651; Zawisza K., Pamiętniki wojewody mińskiego, Wyd. J. Bartoszewicz, W. 1862 s. 312–13, 315, 340–1, 343, 344, 349–50, 403, 415; – AGAD: Arch. Ordynacji Roskiej, Dz. majątkowo-prawny 599 s. 336, Arch. Publ. Potockich, rkp. 8 nr 65, rkp. 56 s. 731, Arch. Potockich z Radzynia, rkp. 57 s. 624, Arch. Radziwiłłów, Dz. II nr 1909, 2151, 2420, 2500 ks. 69/2, k. 443–445, 460–461, ks. 69/11 k. 80, 121–122, 294, 349, Dz. V, nr 14129 (błędnie jako Ignacy), 14130, Dz. XI nr 116 k. 64–67, nr 202 k. 53, Arch. Tyzenhauzów B–53/148 k. 67, Arch. Zabiełłów 391, k. 60; B. Czart.: rkp. 199 nr 104, rkp. 204 nr 46, rkp. 205 nr 40, rkp. 206 nr 101, rkp. 207 nr 91, rkp. 2582 nr 40, Arch. Druckich-Lubeckich nr 62; B. Narod.: rkp. 4828, 9036; B. PAN w Kr.: rkp. 5785, 6000, 6122 nr 54; Lietuvos Mokslų Akademijos Centrinės bibliotekos rankraštynas: Fondas 17–177; Russkij gosudarstvennyj archiv drevnich aktov w Moskwie: Fond 389 (Metryka Lit.), nr 151 k. 47v.–49v., nr 157 k. 25, nr 581 k. 748, 822n.; Vilniaus universiteto Mokslinės bibliotekos rankraštynas: Fondas 7–32/13909 k. 195–195v.
Andrzej Rachuba