Śliwka Jan (1823—1874), nauczyciel, działacz oświatowy i społeczny, autor podręczników.
Ur. 5 II w Ustroniu na Śląsku Cieszyńskim w rodzinie wyznania ewangelicko-augsburskiego, był najstarszym synem Jerzego, komornika, oraz Anny z Kołkowskich (Kolkowskich).
Ś. uczył się w szkole ewangelickiej w Ustroniu. Dzięki wstawiennictwu pastora Karola Kotschego i opiece pastora Gustawa Henryka Kłapsi, który przyjął go na służbę, został w r. 1839 uczniem Gimnazjum Ewangelickiego w Cieszynie. Należał tam do kółek samokształceniowych: niemieckiego «Gelehrten Verein» i polskiego «Złączenie Polskie», którego w r. szk. 1843/4 był przewodniczącym. Po odbyciu w r. 1844 w Cieszynie sześciomiesięcznego kursu w szkole przygotowującej do zawodu nauczycielskiego i ukończeniu w październiku t.r. gimnazjum objął w styczniu 1845 posadę nauczyciela w szkole ewangelickiej w Końskiej (obecnie dzielnica Trzyńca).
W czasie Wiosny Ludów z inicjatywy Ś-i konferencje nauczycieli ewangelickich 5 VII 1848 w Ustroniu i 8 VIII t.r. w Cieszynie uchwaliły petycje, wysłane 13 VIII do Rady Państwa w Wiedniu, z żądaniami przejęcia szkół pod zarząd państwowy, podwyżek dla nauczycieli i przyznania im urzędniczych emerytur oraz założenia seminarium nauczycielskiego. Ś. wszedł w skład delegacji chłopów cyrkułu cieszyńskiego i na audiencji u cesarza Ferdynanda I 4 XI w Ołomuńcu wystąpił z prośbą o wprowadzenie języka polskiego w szkołach na Śląsku Cieszyńskim. T.r. został deputowanym do Śląskiego Sejmu Krajowego (Sejmiku Śląskiego) w Opawie. Opowiadał się za wprowadzeniem języka polskiego do szkolnictwa elementarnego i pisał w języku polskim, ale politycznie związany był ze stronnictwem proniemieckim; współpracował też z cieszyńskim czasopismem „Nowiny dla ludu wiejskiego”, wydawanym w języku polskim, ale reprezentującym interesy niemieckie, gdzie ogłosił artykuły: Głosy wiejskich obywateli (1849 nr 30) i Wyznanie ewangelii (1849 nr 32). Został wybrany na zastępcę sekretarza (21 III 1849), bibliotekarza (28 XII 1849) i zastępcę przewodniczącego konferencji nauczycieli szkół ewangelickich (15 VII 1850). Protestanci z Końskiej obrali go w r. 1850 deputowanym dla wyboru kolatorów zboru ewangelicko-augsburskiego w Cieszynie, a 17 XI t.r. został sekretarzem zgromadzeń deputowanych.
W r. 1851 przeniósł się Ś. do Cieszyna, gdzie objął posadę nauczyciela w szkole ewangelickiej (formalne zatwierdzony w marcu 1852). Był tam regularnie wybierany na zastępcę przewodniczącego konferencji nauczycieli szkół ewangelickich. Z Janem Kotasem opublikował elementarz Początki czytania dla użytku szkół ludowych w Górnym Śląsku (Cieszyn 1852, wyd. 2, 1854). Z inicjatywy Ś-i powstał w r. 1853 Fundusz dla wdów i sierot ewangelickich nauczycieli w Śląsku austriackim (inna nazwa: Zakład pensyjny dla wdów i sierot po nauczycielach ewangelickich). W r. 1855 założył bibliotekę przy cieszyńskiej szkole ewangelickiej (w r. 1874 księgozbiór liczył 579 tomów). Ułożył pierwszy na Śląsku Cieszyńskim polski śpiewnik szkolny Piosnki dla dziatek z melodiami (Cieszyn 1857, wyd. 2, 1867, wyd. 3, 1874); spośród dziesięciu tekstów jego autorstwa popularność zdobyła piosenka Czy Ślązak nie ma zdolności. T.r. wiersz Ś-i Listek wszedł do księgi dedykowanej Stanisławowi Jachowiczowi („Wieniec”, W. 1857 I 22). Ogłosił też Ś. książkę Krótka historia reformacji dla użytku ewangelickiej młodzieży (Cieszyn 1858 [błędnie 1859], wyd. 2, 1863). Na język polski przetłumaczył dzieło Gottlieba Biermanna „Geschichte der evangelischen Kirche österr. Schlesiens mit besonderer Rücksicht auf die Gnadenkirche vor Teschen” (Teschen 1859) i wydał je w skróconej wersji pt. Historia wiary ewangelickiej w Śląsku austriackim z osobliwym względem na dzieje ewangelickiego kościoła z łaski danego przed Cieszynem (Cieszyn 1859). W r. 1860 opublikował w Cieszynie Słowniczek polsko-niemiecki zawierający najużywańsze wyrazy, odmiany słów i rozmowy dla szkolnego i podręcznego użytku oraz wielokrotnie wznawiane Historie biblijne dla początkowej nauki dziatek, przeznaczone do nauki religii. Z pozytywnymi recenzjami spotkały się jego kolejne podręczniki wydane w Cieszynie: Geografia, czyli opis ziemi dla uczącej się młodzieży (1863, wyd. 2, 1872) oraz Historia naturalna, zawierająca ważniejsze wiadomości z królestwa zwierząt, roślin i kopalin (1865, wyd. 2, 1874).
Od początku l. sześćdziesiątych Ś. jednoznacznie identyfikował się z polskim ruchem narodowym. W r. 1861 został członkiem nowo powstałej Czytelni Ludowej w Cieszynie, a w r. 1862 zastępcą bibliotekarza na roczną kadencję; w l. 1864—5 był członkiem jej zarządu. Współpracował z „Gwiazdką Cieszyńską”, redagowaną przez Pawła Stalmacha. Po jego uwięzieniu redagował „Gwiazdkę Cieszyńską” od 28 I do marca 1865. Zamierzał z Czytelni Ludowych uczynić instytucję elitarną; 21 VI 1865 na jego wniosek ograniczono program «biesiad» do odczytów, śpiewów i deklamacji, co zniechęciło ewentualnych kandydatów. Odmienne wizje Czytelni stały się początkiem konfliktu ze Stalmachem. T.r. publikował też w poznańskim czasopiśmie „Oświata”. Także w tych latach odgrywał coraz ważniejszą rolę w zborze ewangelicko-augsburskim w Cieszynie. Wydał dwa tomy „Rocznika Ewangelickiego poświęconego rzeczom kościoła i szkoły” (1862, 1864), który spotkał się z życzliwym odzewem zarówno na Śląsku, jak i na terenie trzech zaborów; nie powiodły się jednak próby przekształcenia wydawnictwa w miesięcznik lub kwartalnik. Nawiązał współpracę z wychodzącym w Warszawie czasopismem „Zwiastun Ewangeliczny”, założonym przez pastora Leopolda Ottę. Gdy w r. 1865 został prezbiterem zboru w Cieszynie, przyczynił się do wyboru 25 III 1866 Otty na pastora tego zboru i niebawem stał się jego najbliższym współpracownikiem. Sukcesem Ś-i było doprowadzenie 10 VI 1868 do równouprawnienia języków niemieckiego i polskiego w cieszyńskim Gimnazjum Ewangelickim; spotkało się to jednak z krytyką proniemieckich ewangelików i publicystów „Nowin Śląskich”. W l. 1868—9 był Ś. wiceprezesem nowo powstałego cieszyńskiego Tow. Nauczycieli Ludowych (wchodzili w jego skład katolicy i protestanci); z powodu choroby prezesa Józefa Wanke faktycznie nim kierował. Ze Stalmachem porządkował archiwum zboru w Cieszynie i dostarczył mu materiały do opracowania „Pogląd na stan i sprawy ewangelickiego zboru cieszyńskiego w ostatnich latach” (Cieszyn 1869). W l. 1869—71 był członkiem zarządu Tow. Rolniczego Księstwa Cieszyńskiego.
Dn. 24 IX 1869 został Ś. tymczasowym dyrektorem ewangelickiej Szkoły Głównej w Cieszynie (oficjalnie zatwierdzony 27 V 1870). W r. 1870 wybrano go do Rady Szkolnej Powiatowej tamże. Z polecenia konferencji nauczycieli ewangelickich opublikował podręcznik Książka do czytania dla wyższych oddziałów szkół ludowych… (Cieszyn 1870, wyd. 2, 1874); uznany za najlepszy z podręczników Ś-i, nie wszedł jednak do powszechnego obiegu jako «zbyt polski» (do r. 1878 korzystano z niego jedynie w prywatnych szkołach ewangelickich). Dn. 30 VII 1871 był sekretarzem wiecu w Ropicy (obecnie na Zaolziu) i przez jego uczestników został wysłany z Jerzym Cienciałą do Wiednia z rezolucją domagającą się równouprawnienia narodowego na Śląsku Cieszyńskim. Z powodu choroby płuc przebywał w r. 1872 na kuracji w Jaworzu, a na początku r.n. ze względu na stan zdrowia zrezygnował z pracy nauczycielskiej. Do końca życia pełnił funkcję prezbitera w Cieszynie i kierował Funduszem dla wdów i sierot. Zmarł 15 IV 1874 w Cieszynie, został pochowany 17 IV na cmentarzu ewangelickim przy ul. Bielskiej.
W zawartym 18 X 1846 małżeństwie z Marią z domu Matula (1824—1902) miał Ś. piętnaścioro dzieci: Pawła (1848—1908), pastora w Jarosławiu, nauczyciela w Debelówce, Kazimierówce i Lednicy koło Wieliczki, Jana (1851—1912), nauczyciela, kierownika szkoły w Żukowie Górnym (obecnie w granicach Czeskiego Cieszyna), autora podręczników szkolnych, wydawcę, Malwinę (1853—1921), od r. 1874 żonę Roberta Soherta, urzędnika w Cieszynie, Gustawa Henryka (ur. 1855), Adolfa Karola (1857—1890), drukarza w firmie Prochaski w Cieszynie, później we Frysztacie (obecnie w granicach Karwiny), Marię Otylię (ur. 1859), od r. 1882 żonę Adolfa Hillenbranta, Annę Matyldę (ur. 1862), od r. 1883 żonę Edmunda Ostrużki, Helenę Amalię (1865—1940), żonę Pawła Wojnara, urzędnika, Zofię Bogumiłę (ur. 1867), od r. 1889 żonę Pawła Holeksy z Żywca, i Feliksa Jerzego (1872—1932), nauczyciela w Wiedniu, a także pięcioro, które zmarły w wieku niemowlęcym: Jana (ur. i zm. 1850), Julię Annę (ur. i zm. 1861), bliźnięta, Helenę Luizę i Karola Mirosława (oboje ur. i zm. 1864) oraz Rudolfa (ur. i zm. 1867).
Na domu przy pl. Kościelnym 9 w Cieszynie umieszczono w r. 1998 tablicę pamiątkową poświęconą Ś-ce, z jego podobizną. Jego imię nosi też ulica w Gliwicach.
Estreicher w. XIX, IV; PSB (Otto Leopold, Stalmach Paweł); Słown. Pracowników Książki Pol.; Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej, Cieszyn 1995 II 233 (fot., bibliogr.); Śląski Słown. Biogr., III 330—2 (bibliogr.); — Adamecki T., Paweł Stalmach „Świat Słowiański” R. 4: 1908 s. 460; Bogus M., Cenzura czy troska, czyli „Spis książek poleconych i zakazanych” Jana Śliwki z 1899 roku, „Slezský Sbornik” R. 111: 2013 nr 1 s. 42—3 (dot. syna Jana); taż, Nauczyciele szkół ludowych Śląska Cieszyńskiego w XIX i na początku XX wieku, Czeski Cieszyn—Częstochowa 2013; Buława E., Formowanie się intelektualnego, światopoglądowego i zawodowego oblicza polskiego nauczycielstwa szkół ludowych na Śląsku Cieszyńskim do 80. lat XIX w., w: Książka — biblioteka — szkoła w kulturze Śląska Cieszyńskiego, Red. J. Spyra, Cieszyn 2001 s. 225—8, 230—7; tenże, Jan Śliwka — droga do ruchu polskiego (Cz. 1), „Pam. Cieszyński” T. 9: 1994 s. 51—64; tenże, Jan Śliwka — droga do ruchu polskiego (Cz. 2), tamże T. 12: 1997 s. 46—74; Chlebowczyk J., Wybory do organów przedstawicielskich na Śląsku Cieszyńskim w 1848 r., Kat. 1964 s. 90—1; Czyż R., Od patentu do patentu. Polska ewangelicka literatura religijna na Śląsku Cieszyńskim w latach 1781—1881, w: Trzysta lat tolerancji na Śląsku Cieszyńskim, Red. R. Czyż i in., Cieszyn 2010 s. 457—8, 468—70; Dawid Ł., W służbie szkole. Szkic do portretu Jana Śliwki — zapomnianego pedagoga w 120. rocznicę śmierci, w: Liceum im. A. Osuchowskiego w Cieszynie 1895—1995. W stulecie założenia pierwszego polskiego gimnazjum na Śląsku, Red. I. Panic, Cieszyn 1995 s. 55—60; Fazan M., Polskie życie kulturalne na Śląsku Cieszyńskim w latach 1842/48—1920, Wr.—W. 1991; Homola-Skąpska I., „Tygodnik Cieszyński” i „Gwiazdka Cieszyńska” pod redakcją Pawła Stalmacha 1848—1887, Kat.—Kr. 1968; Jaworski K., 220 lat szkolnictwa w Końskiej/ 220 let školství v Konské, Trzyniec—Końska—Osówki—Czeski Cieszyn 2011 s. 27, 29; Kamiński A., Prehistoria polskich związków młodzieży 1831—1848, W. 1968 s. 117; Kotula K., Jan Śliwka, pionier polskiego szkolnictwa na Śląsku Cieszyńskim, W. 1933; Macura J., Z dziejów szkolnictwa polskiego na Zaolziu, Czeski Cieszyn 1998 s. 233; Stegner T., Bóg, protestantyzm, Polska. Biografia pastora Leopolda Marcina Otto (1819—1882), Gd. 2000; — Kubisz J., Pamiętnik starego nauczyciela, Cieszyn 1928 s. 156—60, 187—8, 190, 192—6, 198; Sprawozdanie z czynności Czytelni ludowej w Cieszynie […] za r. 1868, [Cieszyn] 1869; [Stalmach P.], Pamiętnik Pawła Stalmacha, w: Grim E., Paweł Stalmach. Jego życie i działalność w świetle prawdy, Cieszyn 1910 s. 164, 307—8; Testament Jana Śliwki z 1873 roku, Wyd. M. Morys-Twarowski, „Zesz. Nauk. UJ.” 2012, Prace Hist., z. 139 s. 169—74; — „Gwiazdka Cieszyńska” 1858 nr 47, 1860 nr 16, 1861 nr 51, 1862 nr 12, 1863 nr 4—5, 1864 nr 3, 6, 1865 nr 4, 40, 42, 44, 1867 nr 4, 31, 43, 44, 1868 nr 8, 25, 29, 31, 37 (dod.), nr 45, 47, 1869 nr 15, 33, 41, 48, 1870 nr 34, 42, 44, 53, 1871, nr 31, 34, 1874 nr 16; „Nowy Czas” 1886 nr 21, 24 (dot. księgozbioru), 1890 nr 21 (dot. syna, Adolfa); „Silesia” 1870 nr 34, 1874 nr 31; „Ślązak” 1912 nr 39 (dot. syna, Jana); „Tyg. Cieszyński” 1848 nr 30; — Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1874: „Wiek” nr 195, „Zwiastun Ewang.” nr 5; — B. i Arch. Tschammera w Cieszynie: Arch. paraf. ewang.-augsburskiej w Cieszynie, sygn. 1677 s. 203, Metryki chrztów, t. 4 s. 784—5 (dot. żony, Marii), t. 6 s. 382 (dot. syna, Pawła), t. 7 s. 69 (dot. syna, Jana), s. 164 (dot. syna, Jana), s. 285 (dot. córki, Malwiny), s. 431 (dot. syna, Gustawa), s. 565 (dot. syna, Adolfa), t. 8 s. 39—40 (dot. córki, Marii Otylii), s. 305—6 (dot. córki, Julii), s. 489—90 (dot. córki, Anny), s. 725—6 (dot. córki, Heleny i syna, Karola), s. 1001—2 (dot. córki, Heleny), Metryki ślubów, t. 2 s. 604—5, Metryki zgonów, t. 1 s. 462 (dot. syna, Jana), t. 2 s. 259—60 (dot. córki, Julii), 410—11 (dot. córki, Heleny), t. 3 s. 550; Paraf. rzymskokatol. p. wezw. św. Klemensa w Ustroniu: sygn. Q 13, Metryki chrztów, t. 1 (Ustroń i Hermanice 1806—1857), Ustroń, s. 146.
Michael Morys-Twarowski