Śniegoń Jan (1819—1880), nauczyciel, działacz oświatowy i społeczny.
Ur. 20 IX w Gródku (pow. jabłonkowski, obecnie w Republice Czeskiej), w rodzinie wyznania ewangelicko-augsburskiego, był synem Pawła, szewca, i Anny z domu Kulig.
Ś. uczył się prawdopodobnie w szkole ludowej w Milikowie, Nawsiu lub Bystrzycy, a od 15 X 1832 w Gimnazjum Ewangelickim w Cieszynie. Następnie ukończył tamtejszą szkołę przygotowującą do pracy w zawodzie nauczycielskim (tzw. preparanda) i od r. 1837 (wg J. A. Kolatschka od r. 1836) uczył w szkole ewangelickiej w Puńcowie. Zapoczątkował wśród nauczycieli na Śląsku Cieszyńskim zwyczaj noszenia surduta (kabota) jako ubioru wyróżniającego tę profesję. Uczestniczył w konferencjach nauczycieli ewangelickich na Śląsku Cieszyńskim i został wybrany na opiekuna założonej przez nich w r. 1842 biblioteki pedagogicznej (od r. 1848 z siedzibą w Puńcowie). Dn. 23 II 1843 podpisał memoriał do seniora śląskiego Josepha Schimki z postulatami podniesienia płac nauczycielskich i wprowadzenia języka polskiego jako wykładowego. W czasie Wiosny Ludów w r. 1848 był współorganizatorem konferencji nauczycieli ewangelickich w Ustroniu (5 VII) i Cieszynie (8 VIII). Z Janem Gorgoszem, Pawłem Heczką, Adamem Jońcem, Janem Kotasem, Janem Szarcem i Janem Śliwką podpisał uchwaloną tam petycję, zawierającą żądania oddania szkół ewangelickich pod zarząd państwowy, podwyżek dla nauczycieli i przyznania im urzędniczych emerytur, ustanowienia obowiązkowych konferencji nauczycieli oraz założenia ewangelickiego seminarium nauczycielskiego; petycję wysłano 13 VIII do sejmu austriackiego w Wiedniu. Ś. opowiadał się za wprowadzeniem języka polskiego do szkolnictwa elementarnego i w r. 1849 wszedł w skład pięcioosobowego zespołu nauczycieli ewangelickich ze Śląska Cieszyńskiego, mającego przygotować polskie podręczniki (ostatecznie zajęli się tym Śliwka i Kotas). Współpracował z wydawanym po polsku, ale proniemieckim w treści, cieszyńskim czasopismem „Nowiny dla Ludu Wiejskiego”, gdzie t.r. ogłosił artykuły: Nauczyciel szkolny do ojców (nr 31) oraz Doświadczony lek na oparzelinę i opaleninę (nr 34).
Od r. 1850 (wg Kolatschka od r. 1849) uczył Ś. w dwuklasowej szkole ewangelickiej w Lipniku (obecnie w granicach Bielska-Białej), a od 13 VI 1851 w jednoklasowej szkole ewangelickiej w Wiśle, której został kierownikiem. W szkole tej rozszerzył z czasem program nauczania o historię, geografię, przyrodę, rysunek, śpiew i gimnastykę, zainicjował stypendia dla najlepszych uczniów oraz doprowadził do poprawy ich frekwencji, m.in. stosując wobec rodziców nieprzestrzegających obowiązku szkolnego kary pieniężne, a nawet areszt. Był skarbnikiem zawiązanego 6 VII 1853 Funduszu dla wdów i sierot nauczycieli ewangelickich w Śląsku austriackim (zwanego też Zakładem pensyjnym dla wdów i sierot po nauczycielach ewangelickich), kierowanego przez Carla Samuela Schneidera oraz Śliwkę. W r. 1855 założył kasę szkolną, z której kupowano m.in. podręczniki dla biednych dzieci, a w r. 1859, dostępną nie tylko dla uczniów, szkolną bibliotekę, którą wsparł szeregiem wydawnictw (w r. 1871 jej inwentarz obejmował 1224 woluminy, m.in. Biblię z r. 1522, liczne starodruki z XVII i XVIII w., dzieła naukowe i beletrystyczne oraz literaturę dziecięcą). W r. 1862 otworzył przy szkole muzeum, w którym gromadził obrazy, mapy, wyroby z drewna, naczynia gliniane, minerały i numizmaty. Dbał też o edukację dorosłych i w założonej przez siebie przy parafii szkółce drzew owocowych organizował kursy rolnicze.
Ś. działał w wiślańskim samorządzie jako wydziałowy (członek rady), a w l. 1861—4 radny (członek zarządu gminy); pełnił także funkcję sekretarza gminnego (do r. 1873). W r. 1869 został wybrany do Wydz. Drogowego w Skoczowie. Angażował się w sprawy regulacji Wisły, budowy lokalnych dróg i mostów oraz rozwoju rolnictwa; opowiadał się za zabezpieczeniem interesów dzieci nieślubnych. Równocześnie był prezbiterem, od r. 1861 kuratorem, a także organistą (do r. 1874) w zborze ewangelicko-augsburskim w Wiśle. W r. 1866 opracował Historię zboru ewangelickiego w Wiśle (rkp. niezachowany). Wielokrotnie był wybierany na deputowanego do Konwentu Senioralnego. W r. 1863 (lub 1865) doprowadził do utworzenia w dawnym zajeździe «Pod Pajtą» dodatkowej sali lekcyjnej i podniesienia kierowanej przez siebie szkoły do rangi dwuklasowej. Dn. 14 X 1867 na konferencji nauczycieli ewangelickich wygłosił w języku niemieckim wykład o Zakładzie pensyjnym dla wdów i sierot po nauczycielach ewangelickich. T.r. został powołany do pięcioosobowego komitetu ds. opracowania polskiego elementarza dla ewangelickich szkół ludowych. W ustanowionej 19 XI 1870 w Wiśle Miejscowej Radzie Szkolnej objął funkcję wiceprzewodniczącego i zgodnie z ustawą z 14 V 1869 o podstawach nauczania w szkołach elementarnych doprowadził w lutym 1870 do przekształcenia szkoły ewangelickiej w publiczną szkołę ludową. W wyborach do Sejmu Krajowego w Opawie w r. 1871 prawdopodobnie poparł kandydata niemieckiego, Schneidera. Sporadycznie zarabiał dodatkowo jako agent ubezpieczeniowy wiedeńskiej firmy «J. H. Stametz and Comp.». Od r. 1873 przebywał na urlopie zdrowotnym, a w styczniu r.n. przeszedł na emeryturę. Co najmniej od r. 1872 był pierwszym pocztmistrzem w dziejach Wisły i w swym domu «na Blejchu» (obecnie dzielnica Wisły) otworzył 14 V 1874 urząd pocztowy, który prowadził do śmierci. Zmarł 26 II 1880 w Wiśle, został pochowany na cmentarzu «Na Groniczku».
W zawartym 13 X 1840 małżeństwie z Ewą (ur. 1822), córką Adama Kajzara, rolnika (siedlaka) w Puńcowie, miał Ś. synów: Jana (1841—1844), Pawła (ur. 1846), Emila (1852—1879), nauczyciela w Wiedniu, i Oskara Pawła (1854—1859) oraz córki: Annę (1844—1892), od r. 1862 żonę Adama Wałacha, nauczyciela w Ustroniu, Marię (ur. 1847), zamężną od r. 1870 za Janem Zabystrzanem, nauczycielem w Rzece, później w Wiśle, i Amalię Karolinę (1860—1885), od r. 1879 żonę Jana Heczki z Bystrzycy.
Imieniem Ś-a nazwano 16 X 1985 Miejską Bibliotekę Publiczną w Wiśle.
Golec J., Bojda S., Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej, Cieszyn 1993 I (bibliogr.); Zacni Wiślanie, Wisła 2000 cz. 1; — Broda J., O księgozbiorze wiślańskim sprzed wieku, „Biul. Inform. B. Śląskiej” R. 15: 1970 nr 1/4 s. 130—3; Cienciała T., Jan Śniegoń, w: Tradycje wiślańskiego szkolnictwa 1783—1983, Red. K. Kaszper, Wisła 1986 s. 53—4; tenże, Takie były początki, Kalendarz Cieszyński na r. 1988, s. 94—5; Czyż R., Polonica z biblioteki przy ewangelickiej szkole elementarnej w Wiśle (1859—1876), w: Studia z dziejów kultury piśmienniczej na Śląsku Cieszyńskim, Red. K. Müller, J. Spyra, Cieszyn 2010 s. 205—7, 262, 270, 272, 274 (e-book); tenże, Rękopisy i starodruki z wiślańskiej biblioteki Jana Śniegonia, w: Książka i szkoła w Wiśle w XIX w. 150 lat biblioteki Jana Śniegonia, Red. R. Czyż, D. Szczypka, Wisła 2009 s. 39—50; Fazan M., Polskie życie kulturalne na Śląsku Cieszyńskim w latach 1842/48 — 1920, Wr.—W. 1992; Gojniczek W., Uczniowie z Wisły w Ewangelickim Gimnazjum na Wyższej Bramie w Cieszynie w latach 1781—1871, w: Książka i szkoła…, s. 16 (dot. syna, Emila); Kolatschek J., Geschichte der evangelischen Gemeinde zu Biala in Galizien, Teschen 1860 s. 209; Kotula K., Petycja nauczycielstwa ewangelicznego na Śląsku Cieszyńskim do sejmu austriackiego w r. 1848, „Poseł Ewang.” R. 23: 1932 nr 44 s. 1—2; Morys-Twarowski M., Bogumił Hoff na Śląsku Cieszyńskim, w: Bogumił Hoff (1829—1894) — „odkrywca Wisły”, Red. R. Czyż, Wisła 2014 s. 30; Nasz Puńców wczoraj i dziś, Red. G. Pawlita, T. Targowski, Puńców 2011 s. 41, 59; Pośpiech J., Sochacka S., Lucjan Malinowski a Śląsk (działalność śląskoznawcza, teksty ludoznawcze), Opole 1976 s. 50—1, 147 (dot. syna, Emila); Spyra J., Wisła. Dzieje beskidzkiej wsi do 1918 roku, Wisła 2007 s. 147—8, 154—5, 205—6, 218; Szczypka D., Jan Śniegoń — działalność pedagogiczna i społeczna, w: Książka i szkoła…, s. 29—38; Szlaur-Bujok M., Szkolnictwo wiślańskie w drugiej połowie XIX wieku, w: tamże, s. 23—6; Weiss A., Fünfzig Jahre Schubertbund. Chronik des Vereines vom 1. bis 50. Vereinsjahre, Wien 1913 s. 619 (dot. syna, Emila); — Cinciała D., Dziennik 1846—1853, Cieszyn I—II; Kolatschek J., Die evangelische Volksschule Oesterreichs in tabellarischer Darstellung, Wien 1872 s. 81; Pamiętnik dra Andrzeja Cinciały, notariusza w Cieszynie, Wyd. J. S. Bystroń, Kat. 1931 s. 11; Wypisy z księgi protokołów Wydziału gminnego z lat 1861—1884 sporządzone przez ks. Andrzeja Wantułę, Oprac. D. Szczypka, „Roczn. Wiślański” T. 5: 2014 s. 80, 83; — „Gwiazdka Cieszyńska” 1862 nr 6, 28, 1867 nr 44, 1871 nr 35; „Nowy Czas” 1892 nr 1; „Die Presse” [Wiedeń] 1879 nr 304 (dot. syna, Emila); — AP w Kat., Oddz. w Bielsku-Białej: Bezirkhauptmannsschaft in Bielitz, sygn. 740 s. 285; B. i Arch. Tschammera w Cieszynie: Zespół arch. parafii ewang.-augsburskiej w Cieszynie, sygn. 1677, Immatricullations-Buch des evangelischen Gymnasiums von Teschen 1801—1840, s. 140, Metryki chrztów, t. 6 s. 31 (dot. córki, Anny), s. 191 (dot. syna, Pawła), s. 339 (dot. córki, Marii), Metryki ślubów, t. 2 s. 476—7; Parafia ewang.-augsburska w Wiśle: Metryki chrztów, t. 5 s. 493 (dot. syna, Jana), t. 3 s. 112 (dot. syna, Emila), s. 132 (dot. syna, Oskara), s. 220—1 (dot. córki, Amalii), Metryki ślubów, t. 1 s. 260—1 (dot. córki, Anny), t. 2 k. 4 (dot. córki, Marii), s. 31 (dot. córki, Amalii), Metryki zgonów, t. 2 k. 59; Parafia rzymskokatol. p. wezw. św. Jerzego w Puńcowie: Metryki chrztów, t. 6, Puńców s. 52 (dot. syna, Jana), s. 64 (dot. córki, Anny), s. 71 (dot. syna, Pawła), s. 79 (dot. córki, Marii), Metryki ślubów, t. 2, Puńców s. 35, Metryki zgonów, t. 2, Puńców s. 52 (dot. syna, Jana); USC w Ustroniu: Metryki zgonów parafii ewang.-augsburskiej w Ustroniu 1890—1923 (dot. córki, Anny); Zemský archiv w Opawie: Sbírka matrik bývalého Severomoravského kraje, sygn. Ja I 9, Metryki chrztów parafii rzymskokatol. w Jabłonkowie (Boconowice, Bukowiec, Gródek, Koszarzyska, Łomna, Milików, Piasek 1785—1824), s. 76.
Michael Morys-Twarowski