Sokół Jan (Jasiek) z Lamberku h. Koziegłowy (zm. 1410), dowódca czeskich wojsk zaciężnych w bitwie pod Grunwaldem. Pochodził z Lamberku (na zachód od Brna) na Morawach. Był bliskim krewnym Jarosława z Kninic i Lamberku, w r. 1396 świadkował na dokumencie wdowy po nim Małgorzaty i ich synów Arkleba i Jarosława, ustanawiającym aniwersarz za duszę zmarłego.
Jako przywódca najemników morawskich w służbie margrabiów Prokopa i Jodoka, zasłynął S. zwłaszcza w walkach na pograniczu morawsko-austriackim w pierwszych l. XV w. W r. 1402 podczas walk króla czeskiego Wacława IV z bratem, królem Węgier Zygmuntem Luksemburskim, stanął po stronie Wacława, wypowiadając posłuszeństwo miastu Pradze, jak również biorąc udział w wyprawie pod Jihlave. W r.n. dostał od Wacława IV zamek Skalicę. Dn. 10 IV 1403 za zagarnięcie dóbr kapituły ołomunieckiej został oddany pod sąd i zmuszony do ich zwrotu. W r. 1404, w wyniku ciągłych napadów rabunkowych morawskich najemników na pograniczne ziemie austriackie, ks. Albrecht IV wraz z Zygmuntem Luksemburskim uderzyli na Znojmo, dzielnie obronione przez S-a i Hynka z Kunštatu. S. w odwecie w r. 1407 najechał na miasto Leva położone na granicy Moraw i Austrii i zdobył je 20 V t.r. Przybyłe 7 VIII pod miasto oddziały austriackie pod wodzą bpa Freising Bertolda przez dwa tygodnie daremnie usiłowały je odbić. Dn. 28 IX 1407 zawarto w Wiedniu porozumienie, na mocy którego Leva została wydana Austrii za sumę 23 tys. dukatów. W r. 1408 ponownie wkroczył S. na ziemie austriackie, udzielając pomocy Leopoldowi IV, walczącemu w wojnie domowej z ks. Ernestem.
Uwieńczeniem efektownej kariery S-a był jego udział w wyprawie grunwaldzkiej. Już w r. 1409 pisał do Władysława Jagiełły chcąc wstąpić na jego służbę. W kwietniu 1410 Jagiełło wysłał go na czele liczącego 500 kopii najemnego oddziału celem obsadzenia klasztoru cystersów w Koronowie pod Bydgoszczą, który stanowił ważny punkt strategiczny. S. był obecny w wojskach królewskich 24 VI 1410 podczas przeglądu w Wolborzu. Wg Jana Długosza, w bitwie pod Grunwaldem stał na czele chorągwi św. Jerzego (wraz ze Zbysławkiem z Dobrej Wody), grupującej wojska najemne z Czech i Moraw, w innej relacji ten sam kronikarz umieścił go wśród elitarnego oddziału straży królewskiej liczącego 60 kopijników i znajdującego się podczas bitwy przy boku Jagiełły na wzgórzu. Ta wzmianka źródłowa, jak też przekaz „Latopisu” Bychowca o tym, że S. był najwyższym hetmanem w wojsku polskim, dały asumpt historykowi czeskiemu F. Bartošovi do twierdzenia, że był on w bitwie pod Grunwaldem głównodowodzącym wojsk polsko-litewskich. Twierdzenie to obalił S. M. Kuczyński. Po bitwie, a w trakcie dalszej kampanii, S. wziął udział w rozmowach dotyczących wydania królowi polskiemu Malborka bronionego przez czeskich zaciężnych. Po zdobyciu przez wojska polskie 20 IX 1410 Radzynia król powierzył S-owi dowództwo nad nim. W niecałe 10 dni później, podczas pobytu w Toruniu, dokąd przyjechał jako star. radzyński, by zobaczyć się z przebywającym tam królem, został podczas uczty otruty przez jednego z mieszczan (podano mu zatrutego szczupaka). Zmarł w kilka dni później w Brześciu i tam został pochowany.
Imię żony S-ego nie jest znane. Pozostawił po sobie dwóch synów: Mikołaja i Jarosława, których opieką otoczył Władysław Jagiełło. Wg Długosza król polecił ich starannie wychować i wykształcić.
Syn Mikołaj (zm. 1448) przystąpił do taborytów. W r. 1431 wziął udział w wyprawie husytów na Austrię. W r. 1434 zakupił zamek Vartemberk (Wartenberg). Miał dwie córki: Katarzynę i Agnieszkę. Także Jarosław został taborytą; poległ we wspomnianej wyprawie austriackiej.
Ottův slovnik naučny, Red. B. Němec, Praha 1905 XXIII 249, 615–16; – Barborová E., Češi a Moravané jako účastníci válek Polska s řádem německých rytířů v letech 1410 a 1414, „Sborník Matice Moravské” T. 86: 1967 s. 192; Bartoš F., Čechy v době Husově 1378–1415, Praha 1947, passim; tenże, Z Žižkových mladých let, Praha 1922 s. 23–8; Dřimal J., Česká pomoc Polsku V bitvé u Grunwaldu r. 1410 a věrejné slyšení M. Jana Husa na koncilu kostnickém, w: Tisic let česko-polské vzájemnosti, Opava 1966 I 177; Hoffmann F., Bojové družiny na Moravé a v Čechách před husitskom revolucí a za revoluce, „Taborský archiv” T. 6: 1994; Iwańczak W., Wojsko najemne na ziemiach czeskich – aspekt wewnętrzny i międzynarodowy, „Studia Hist.” T. 37: 1994 s. 319; Kuczyński S. M., Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim w latach 1409–1411, W. 1966 s. 203–8; Pilnaček J., Staromoravští rodové, Videň 1930 s. 418–19; Spevaček J., Václav IV 1361–1419, Praha 1986 s. 341, 355; Šmahel F., Husitska revoluce, Praha 1993 1275; Štěpán V., Nové prameny k vývoji česko-polských vztah ů počatkem 15. století, „Časopis Slezského Muzea” T. 30: 1981 s. 85–92; tenże, Osobnost Lacka z Kravař, „Časopis Matice Moravské” T. 112: 1993 č. 1 s. 20, 29–31; tenże, Učast žoldnéřů z českých zemí (zajména Slezska a severní Moravy) ve velké válce 1409–1411 (zachycená prameny z velmistrovského archivu řádu némeckých rytírů, „Časopis Slezského Muzea” T. 39: 1990 s. 1–8; – Archiv Český čili staré písemné památky české i moravské, Praha 1846 IV nr 5; Chronicon monasterii Medlicensis, w: Script. Rerum Austriacarum, Viennae 1743 I kol. 251; Cod. Moraviae, XII nr 348, XIII nr 206, 251, 349; Cod. epist. Vitoldi, nr 442; Długosz, Annales, XI; Latopis Bychowca, w: Polnoe sobr. russ. letopisej, XVII s. 552; Najst. księgi m. Kr., s. 285; Regesta Bohemiae et Moraviae aetatis Venceslai IV (Fontes archivi publici Olomucensis et Opaviensis), Ed. B. Kopičková, Pragae 1889 IV nr 473; Thomae Ebendorfferi de Haselbach Chronicon Austricum libris V comprehensum, ab eiusdem gentis origine ad annum usque MCCCCLXIII perductum, w: Script. Rerum Austriacarum, Viennae 1743 II kol. 830–2.
Stanisław A. Sroka