Krasnodębski Jan Stanisław h. Pobóg (2. poł. XVIII w.), łowczy podlaski, rotmistrz kawalerii narodowej wojska kor., poseł na sejmy. Wiadomo, że w r. 1779 K. był łowczym podlaskim, ale biografia K-ego nie jest znana aż do okresu Sejmu Czteroletniego, na który posłował z ziemi drohickiej. W sejmie nie wyróżniał się szczególną aktywnością, a w drugim dwuleciu obrad często nie uczestniczył w sesjach. Nieco czynniejszy był w pierwszym dwuleciu, z którego też pochodzi większość jego mów drukowanych. M. in. wypowiadał się za likwidacją Departamentu Wojskowego i Rady Nieustającej (3 XI 1788, 19 I 1789 r.). Występował przeciwko nobilitacjom i indygenatom (16 II 1789 r.), upierał się przy uprzywilejowaniu szlachty-katolików (13 VIII 1789 r.; domagał się odebrania nadań donatariuszom 1775 r. lub przynajmniej połowy ich dochodów (18 i 22 III 1789, 24 i 27 IV, 3 V 1790 r.); wniósł projekt rozszerzenia sądów sejmowych na wspólników Ponińskiego z r. 1775 (28 i 29 XII 1789 r.); w dyskusjach nad podatkami i poborem rekruta był przeciwko nadmiernemu obciążeniu chłopów, proponował uwalnianie z poddaństwa rekrutów, którzy wysłużą kapitulację (30 XI i 4 XII 1789 r.). K. próbował także uzyskać od sejmu awans wojskowy: 16 II 1790 r. rekomendował sam siebie do wicebrygadierstwa, o które ubiegał się również A. Madaliński. Stanisław August, przeciwny, jak się zdaje, nominacji K-ego, sprawę przeciął pod pozorem odrzucania «materii partykularnych».
Nie znamy bliższych okoliczności przystąpienia K-ego do konfederacji targowickiej, które otworzyło mu drogę do posłowania z ziemi liwskiej na sejm grodzieński 1793 r. (wg Tek Pawińskiego, woj. mazowieckie, Jan Stanisław K. posłował na sejm 1793 r. jako łowczy woj. podlaskiego, rotmistrz kawalerii narodowej). W literaturze błędnie występuje jako Józef, poseł krakowski. K., będąc jednym z głównych opozycjonistów, domagał się w licznych wystąpieniach (31 mów drukowanych) m. in. powiadomienia wyborców o przebiegu obrad, protestował przeciw gwałtom wobec sejmu, występował przeciwko traktatom rozbiorowym, szczególnie ostro zaś przeciwko cesji na rzecz Prus, odrzucając i wyśmiewając oskarżenie Rzpltej o jakobinizm oraz sprzeciwiając się powołaniu deputacji do negocjowania z H. L. Buchholtzem; potępiał nadużycia konfederacji targowickiej, ale sprzeciwiał się jej rozwiązaniu jako zawiązanej «przy całości kraju». Postawa opozycyjna nie przeszkadzała K-emu podpisać w grupie 50 posłów (w tym kilku opozycyjnych) prośby do J. J. Sieversa o danie A. Pułaskiemu, wicemarszałkowi Generalności, wakującej po F. Ks. Branickim buławy w. kor. Przyjęty 15 IX 1793 r. akt konfederacji Sejmu Grodzieńskiego K. podpisał z zastrzeżeniem «całości granic i prerogatywy stanu szlacheckiego». Po mowie sejmowej 18 IX K. ukrywał się podobno na zamku przed zemstą ambasadora; 23 IX t. r. Sievers kazał wywieźć K-ego wraz z innymi 3 posłami opozycji do miejsc ich elekcji.
Nie wiadomo, odkąd K. należał do prawego skrzydła sprzysiężenia powstańczego. Udział K-ego w powstaniu 1794 r. nasuwa wiele niejasności. Nie mamy pewności, czy wszystkie wzmianki o K-m w źródłach, na których się opieramy, dotyczą omawianej tu osoby. Np. w indeksie do „Akt powstania Kościuszki” uwzględniono dwóch Janów Krasnodębskich: łowczego podlaskiego i Jana Stanisława, rotmistrza. Zapewne w obu wypadkach chodzi o posła drohickiego, brak jednak dostatecznych podstaw dla niewątpliwego rozstrzygnięcia. Już drugiego dnia insurekcji warszawskiej (18 IV) powołano jakiegoś Krasnodębskiego na kuriera z Warszawy do komend wojsk stacjonujących w woj. podlaskim. Wcześniej jeszcze (11 IV) Kościuszko patentował K-ego na podlaskiego generała majora ziemiańskiego. Patent ten zatrzymał jednak do ponownej decyzji Najwyższego Naczelnika prezydent Warszawy I. W. Zakrzewski negatywnie nastawiony do K-ego, oskarżając go o «robienie fermentacji» w stolicy przeciwko Kościuszce i grożąc mu sądem kryminalnym. K. «z Warszawy się wyniósł» i 5 V został zaprzysiężony jako generał major na zjeździe obywateli ziemi drohickiej, którzy uchwalili akces do powstania. Inna grupa szlachty drohickiej protestowała przeciw K-emu. Ostatecznie Kościuszko 1 VI uznał wstrzymanie patentu przez Zakrzewskiego. Opozycja współziomków nie musiała być bardzo silna, skoro 7 VI Rada Najwyższa Narodowa powołała K-ego do Komisji Porządkowej Drohickiej na jej żądanie. K. (rotmistrz) został powołany 22 VI w skład Sądu Kryminalnego Księstwa Mazowieckiego, a 30 VI w skład Deputacji Komisyjnej Porządkowej Liwskiej, w której pracach nie uczestniczył ze względu na zatrudnienie w Sądzie Kryminalnym. K., wraz z drugim posłem grodzieńskim A. Karskim, wniósł oskarżenie przeciwko F. Moszyńskiemu, grodzieńskiemu marszałkowi w. kor., gdy we wrześniu przygotowywano jego proces przed Sądem Kryminalnym Wojskowym. Łowczy podlaski tropił również innych targowiczan; donosił np. Radzie Najwyższej Narodowej, że w ziemi drohickiej sędziami kryminalnymi zostali «niektórzy z konsyliarzów rokoszu targowickiego».
Ostatni znany epizod z życia K-ego wiąże się ze spiskami przygotowującymi powstanie po trzecim rozbiorze. W planach powstańczych przewidywano dla K-ego zadanie pokierowania walką zbrojną we Lwowie, dokąd, jak można mniemać, schronił się on po upadku insurekcji 1794 r. K. okazał się kiepskim konspiratorem, bowiem przez jego nieostrożność ogólne zarysy przedsięwzięcia spiskowców przedostały się do wiedzy policji lwowskiej. W tym też okresie K. korzystał z pomocy materialnej Anny Jabłonowskiej, wojewodziny bracławskiej, z którą korespondował.
Estreicher; Finkel, Bibliografia; Boniecki; Uruski; – Iłowajski D., Sejm Grodzieński r. 1793…, P. 1872 s. 168–9, 180–1, 218, 226, 240, 259, 264, 266–8, 289; Jabłoński H., Sąd Kryminalny Wojskowy w r. 1794, W. 1935; Kalinka W., Sejm Czteroletni, Wyd. 4., Kr. 1895 I cz. 2 s. 580, II cz. 2 s. 357, 363, 431; Korzon, Wewnętrzne dzieje; Kowecki J., Pospolite ruszenie w insurekcji 1794 r., W. 1963; Kukiel M., Próby powstańcze po trzecim rozbiorze 1795–1797, Kr.–W. 1912; Lelewel J., Dzieła, W. 1961 VII, VIII; Mann Z., Stanisław August na sejmie ostatnim, W. 1938; Mościcki H., Dzieje porozbiorowe Litwy i Rusi, T. I: 1772–1800, Wil. 1913; Rzadkowska H., Stosunek polskiej opinii publicznej do rewolucji francuskiej, W. 1948; Skałkowski A., Jan Henryk Dąbrowski, Cz. I: Na schyłku dni Rzpltej 1755–1795, Kr. 1904; Smoleński W., Dionizy Mikorski, poseł wyszogrodzki (Ze studiów nad historią Sejmu Grodzieńskiego z r. 1793), w: Studia historyczne, W. 1925 s. 140–1, 157, 161; Tokarz W., Insurekcja warszawska 17 i 18 kwietnia 1794, W. 1950; tenże, Warszawa za rządów Rady Zastępczej Tymczasowej (19 IV–27 V 1794), w: Rozprawy i szkice, W. 1959 I; – Akty powstania Kościuszki; Diariusz sejmu ordynaryjnego… w Warszawie… 1788, Wyd. J. Łuszczewski, (W.) I cz. 1 s. 299, cz. 2 s. 53, 83, II cz. 1 s. 261–2, 377, cz. 2 s. 85; Dziennik czynności Sejmu Głównego ordynaryjnego warszawskiego… 1789, W. 1789–1790; Dzwonkowski W., Przyjaciel ludzkości. Warszawa wiosną 1794 r. Listy prezydenta Zakrzewskiego do T. Kościuszki, W. 1912 s. 36, 46; Korespondencja J. Śniadeckiego, II; Tajna korespondencja z Warszawy 1792–1794 do I. Potockiego. Jan Dembowski i inni, Wyd. M. Rymszyna i A. Zahorski, W. 1961; Trębicki A., Opisanie sejmu ekstraordynaryjnego podziałowego r. 1793 w Grodnie, O rewolucji r. 1794, Oprac. J. Kowecki, W. 1967; Vol. leg., X; – „Gaz. Warsz.” 1788–90; Kalendarz Polityczny dla Król. Pol. i W. Ks. Lit. na R. P. 1791; toż, na r. 1793; Kalendarz Polityczny na r. przybyszowy 1794; Kalendarzyk Narodowy y Obcy na R. P. 1792; – AGAD: Arch Sejmu Czteroletniego, sygn. 1–8, 10, 12, 21, 23, 24; B. PAN w Kr.: sygn. 190 s. 8–12.
Jerzy Kowecki