Stankiewicz Jan (Janka), pseud. literackie: P. Wojtiulewicz, Ja. Januczionok, I. Januczionok, pseud. konspiracyjne: Hżacki, Dr. Hżacki, krypt.: Br. Sk., Br. Sk…icz, S.Ja., Ja.St., Ja.St-cz (1891–1976), działacz białoruski, językoznawca, historyk, publicysta, tłumacz.
Ur. 8 XII (26 XI st.st.) we wsi Orleniaty (inaczej Wurnianiaty, pow. oszmiański, dziś Arlaniaty na Białorusi) pod Krewem, w rodzinie chłopskiej. Był synem Jana i Anny, wujem Stanisława, polonisty (zob.), stryjeczno-stryjecznym bratem Adama (zob.) i Stanisława, poety (zob.).
W r. 1909 ukończył S. szkołę miejską w Oszmianie. Następnie wstąpił do rzymskokatolickiego seminarium duchownego w Wilnie, ale wkrótce został stamtąd relegowany. W l.n. nawiązał współpracę z ukazującym się w Wilnie białoruskim pismem „Naša niva”. W r. 1914, po wybuchu pierwszej wojny światowej, został powołany do armii rosyjskiej, po odbyciu odpowiednich kursów otrzymał stopień oficerski. W r. 1917 na froncie rumuńskim trafił do niewoli austro-węgierskiej. Zwolniony, włączył się do białoruskich działań polityczno-kulturalnych. Wziął udział w zjeździe działających po rosyjskiej stronie frontu organizacji narodowych w Mińsku (25–27 III t.r.), na którym został wybrany do Komisji Druku i Wydawnictw. Wszedł też do zarządu tow. «Praświeta». Po proklamowaniu niepodległej Litwy w sojuszu z Niemcami, został członkiem Wileńskiej Rady Białoruskiej (WRB), utworzonej pod koniec stycznia 1918 jako reprezentacja polityczna ziem białoruskich pod okupacją niemiecką, i postulującej utworzenie organizmu politycznego, obejmującego całość ziem dawnego W. Ks. Lit.
Gdy Niemcy zajęli kolejne obszary po linię Połock–Dniepr, zaś działacze białoruscy ogłosili w Mińsku powstanie Białoruskiej Republiki Ludowej (BRL) i nawiązali kontakt z WRB, S. został dokooptowany do Rady BRL (marzec 1918). Był jednym z organizatorów Białoruskiego Tow. Naukowego (BTN), a po ustanowieniu przez władze BRL języka białoruskiego jako państwowego podjął, obok Bronisława Taraszkiewicza, Antona Łuckiewicza i Jazepa Losika, pracę nad ustaleniem jego ortografii i norm gramatycznych. Na łamach wileńskiego czasopisma „Homan” zaproponował przyjęcie nowych białoruskich toponimów (np. Mensk w miejsce Mińska) i hydronimów, co też zostało zaakceptowane. T.r. wydał prace drukowane alfabetem łacińskim – w Wilnie Nowy lemantar dla biełaruskich dzietak i Biełaruski prawapis (wraz z Łuckiewiczem), a we Wrocławiu Prosty sposab stacca w karotkim czasie hramatnym (z R. Abichtem). Wg Jerzego Osmołowskiego, w listopadzie t.r. wszedł w skład delegacji Rady BRL, która sondowała w Warszawie możliwość współpracy z Polakami wobec spodziewanego nadejścia wojsk sowieckich (Osmołowski uważał go nawet za Polaka). Do Mińska S. już nie wrócił: ewakuacja wojsk niemieckich i związany z tym upadek BRL zmusił go do szukania schronienia na Litwie. Dn. 27 XI t.r.. wraz z pięcioma innymi politykami białoruskimi, został delegowany przez WRB do Państw. Rady Litewskiej (Taryby), co było wynikiem porozumienia przewidującego utworzenie autonomicznego okręgu białoruskiego w ramach państwa litewskiego. W maju 1919 wydawał w Wilnie – zajętym już przez wojska polskie – organ Białoruskiej Partii Ludowej „Nezaležnaja Belorus”. Podczas starcia polityków orientacji prolitewskiej i propolskiej na Białoruskim Zjeździe Wileńszczyzny i Grodzieńszczyzny (Wilno, 7–8 VI t.r.) należał zapewne do tych drugich, gdyż wybrana tam wówczas Białoruska Centralna Rada Wileńszczyzny i Grodzieńszczyzny delegowała go 2 VIII t.r. do Białoruskiej Komisji Wojskowej (BKW), która miała zorganizować oddziały walczące u boku wojsk polskich. BKW nie została wtedy jeszcze formalnie uznana przez władze polskie, zaś do jej składu zatwierdzonego przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego w październiku t.r. S. już nie wszedł. Dn. 2 III 1920, na posiedzeniu Centralnej Białoruskiej Rady Szkolnej, został wybrany do Komisji Wydawniczej. Po zajęciu przez Polaków ziem środkowo-białoruskich został z jej ramienia kierownikiem kursów białorusoznawczych w Słucku (25 IV – 1 VI t.r.); mimo niezbyt wysokiego poziomu cieszyły się one dużą popularnością wśród miejscowej inteligencji. Pod koniec t.r. znalazł się S. na terytorium Litwy Środkowej i do r. 1922 pełnił tam funkcję referenta wydz. szkolnego w Wilnie. Założył wówczas na Wileńszczyźnie ponad 200 początkowych i średnich szkół białoruskich. W marcu 1921 został członkiem tajnego Białoruskiego Komitetu Państw. pod przewodnictwem płk. E. Ładnowa, który zainicjowały władze polskie dla przeciwdziałania zwrotowi działaczy białoruskich ku Litwie kowieńskiej (istniał ok. cztery miesiące). T r. ukończył S. Gimnazjum Białoruskie w Wilnie (14 VII).
W r. 1922, posługując się paszportem emigracyjnej BRL, wyjechał S. do Czechosłowacji, by podjąć studia na Uniw. Karola w Pradze. Jednocześnie kontynuował działalność polityczną, m.in. był t.r. w spółzałożycielem emigracyjnego Związku Włościańskiego. Uczestniczył w zjeździe studentów słowiańskich (1923) i w IV Kongresie Unionistycznym w Welehradzie, debatującym o perspektywach unii Kościołów prawosławnego z katolickim. W Pradze, na seminarium O. Hujera, uzyskał stopień doktora filozofii na podstawie dysertacji o Tatarach w W. Ks. Lit. i ich literaturze w języku białoruskim pisanej alfabetem arabskim (fragmenty: Belaruskija musul’mane i belaruskaja litaratura arabskim pis’mom, „Sjaljanskaja Niva” 1926 nr 32, Přispěvky k dějinám běloruského jazyka na základě rukopisu „Al-Kitab”, „Slavia” R. 12: 1934–5, Mova rukapisu al-kitab Kryvickago Muzeja Ivana Luckeviča v Vilni. Fonetyka, New York 1954). W pracy tej dokonał S. transkrypcji (wspólnie z M. Tauer) XVIII-wiecznego zabytku literatury religijnej (tzw. kitabu z Sorok-Tatar) oraz omówił jego fonetykę i morfologię, stawiając tezę, że w meczetach W. Ks. Lit. panowała niepodzielnie białoruszczyzna.
W r. 1926 powrócił S. do Polski, zamieszkał w Wilnie i podjął pracę nauczycielską w Gimnazjum Białoruskim. Brał udział w pracach BTN, Tow. Przyjaciół Białorusoznawstwa przy USB i sekcji językoznawstwa w Inst. Naukowo-Badawczym Europy Wschodniej w Wilnie. W poł. czerwca r.n. zainicjował utworzenie Białoruskiego Związku Włościańskiego (mimo istniejącej już organizacji o tej samej nazwie); wszedł w skład jego Tymczasowego Komitetu, a po wrześniowym zjeździe, który zmienił nazwę stronnictwa na Białoruska Partia Włościańska (Ludowa), stanął na jej czele. W r. 1928 założył Białoruski Związek Gospodarczy (BZG) skupiający działaczy polonofilskich, konkurujący z chadeckim Białoruskim Inst. Gospodarki i Kultury, opozycyjnym wobec rządów polskich. BZG prowadził kilka szkół prywatnych i księgarnię. Działania te były inspirowane prawdopodobnie przez Stefana Kirtiklisa, naczelnika Wydz. Bezpieczeństwa (potem wojewodę) w Wilnie. W wyborach do sejmu RP kadencji 1928–30 kandydował S. z listy nr 41 utworzonego przez siebie Komitetu Wyborczego Białoruskich Włościan i Robotników w okręgu nr 62 (Lida–Wołożyn–Mołodeczno–Oszmiana–Wilejka) i w okręgu nr 63 (m. Wilno i pow. Wilno–Troki). Wybrany został w okręgu nr 62. Przeprowadziwszy się do Warszawy podjął pracę w organizowanym właśnie Studium Teologii Prawosławnej UW (1928–32) jako lektor języka białoruskiego. W sejmie nie wszedł do żadnej komisji i nie zgłosił żadnej przynależności klubowej. Jego wystąpienia, dotyczące białoruskich interesów edukacyjnych i rolnych, miały charakter opozycyjny wobec posunięć rządowych, ale bez akcentów antypaństwowych. W r. 1929 kierowany przez S-a BZG wziął udział w V Targach Północnych w Wilnie, prezentując białoruskie wyroby spożywcze. T.r. w czasopiśmie „Narod” S. ostro skrytykował elementarz białoruski wydany przez Min. WRiOP za wydrukowanie go czcionkami łacińskimi. Mandat S-a wygasł wskutek unieważnienia wyborów w okręgu nr 62 na podstawie orzeczenia Sądu Najwyższego 24 II 1930. Dn. 6 IV t.r. wszedł S. do nowego zarządu BTN. W powtórnych wyborach 25 V t.r. nie został wybrany.
Po rozwiązaniu sejmu (sierpień 1930) powrócił S. do Wilna, gdzie oprócz swych obowiązków w klasach białoruskich Państw. Gimnazjum im. Juliusza Słowackiego prowadził też lektorat języka białoruskiego na Wydz. Humanistycznym USB (1930–40). Gdy w związku z rozpisaniem kolejnych wyborów parlamentarnych powstało w sierpniu t.r. ugrupowanie p.n. Centralny Związek Białoruskich Kulturalno-Oświatowych oraz Gospodarczych Organizacji i Instytucji tzw. Centrasajuz, S. znalazł się w jego prezydium. Nie uzyskawszy ani jednego mandatu w wyborach, «Centrasajuz» uległ podziałom. S. został usunięty z niego w lutym 1931 i pod koniec t.r. poparł jedną z grup rozłamowych tzw. Odrodzenie Fabiana Akinczyca. Wkrótce potem niemal zupełnie wycofał się z działalności politycznej. W r.n. z braku funduszy rozpadł się też BZG. W l. 1930–1 wydawał S. w Wilnie pierwsze białoruskie czasopismo językoznawcze pt. „Rodnaja Mova”, zdaniem Kazimierza Nitscha wzorowane na „Języku Polskim”. Wygłaszał liczne odczyty, m.in. na temat dziejów kultury białoruskiej (zaczął ją wówczas nazywać krywicką), nawoływał do starań o zakładanie szkół białoruskich przez władze. Współpracował też z Inst. Badań Spraw Narodowościowych; na łamach jego organu „Sprawy Narodowościowe” ogłosił m.in. artykuł polemiczny pt. Czas powstania narodów białoruskiego i ukraińskiego. W odpowiedzi prof. dr M. Kordubie (1931), w którym dowodził, że naród białoruski istniał już w czasach przedhistorycznych i że od poł. XIV w. znany był pod nazwą Litwinów. W l. trzydziestych opublikował jeszcze: Z’mena gramatyki belaruskaga jazyka u BSRR (Vil’na 1936), Poves’ci i apavjadan’ni kryvickich (belaruskich) letapiscau (Vil’na 1937), Vonkašnjaja gistoryja kryvickae movy (Vil’na 1938), Gistoryja belaruskaga jazyka (Vil’na 1939). W numerze specjalnym lwowskich „Sygnałów” (1939 nr 75) poświęconym sprawom białoruskim zamieścił artykuł Dzieje języka białoruskiego.
W miesiącach poprzedzających wybuch drugiej wojny światowej partie białoruskie przyjęły orientację na Niemcy i na zjeździe swych przedstawicieli (6–8 VI 1939) w Gdańsku utworzyły wspólną reprezentację – Główny Komitet Białoruski (GKB) z siedzibą w Berlinie. S. na życzenie GKB opracował mapę przyszłego państwa białoruskiego sięgającego na zachodzie po okręg suwalski. W sierpniu t.r., na kilka dni przed napadem Niemiec na Polskę, S. został aresztowany wraz z innymi działaczami białoruskimi i osadzony w obozie w Berezie Kartuskiej. Zwolniony tuż przed wkroczeniem armii sowieckiej, wyjechał natychmiast do Kowna, skąd powrócił do Wilna dopiero po przejęciu tego miasta przez Litwinów (październik t.r.). Wraz z Adamem Stankiewiczem podjął tu próbę odnowienia Wileńskiego Białoruskiego Centrum Narodowego i nawiązania współpracy z ośrodkami emigracyjnymi. W r.n., po powtórnym zajęciu Wilna przez ZSRR, wyjechał do Niemiec, a potem osiadł w Warszawie. S. i związany z nim Wacław Iwanowski, choć uważali że okupację niemiecką należy wykorzystać dla wzmocnienia nacjonalizmu białoruskiego, orientowali się – w przeciwieństwie do większości działaczy białoruskich liczących na Niemcy – na aliantów zachodnich i dążyli do nawiązania współpracy z podziemiem polskim. Podczas gdy Iwanowski działał w sferze oficjalnej, S. utworzył w czerwcu t.r. w Warszawie ugrupowanie konspiracyjne, wolne od zarzutu współpracy z Niemcami p.n. Partia Białoruskich Nacjonalistów (PBN). Latem 1941 nawiązał kontakt z Zofią Dobrzyńską («Ewą») z Referatu Narodowościowego Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej (BIP KG) ZWZ. Do rozmów z BIP-em jednak nie doszło, m.in. ze względu na nieufność strony polskiej wobec S-a i niechęć ZWZ do omawiania przyszłości ziem zachodniobiałoruskich.
Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej wrócił S. na ziemie białoruskie, od listopada 1941 przebywał głównie w Mińsku. Był członkiem Białoruskiej Samopomocy Ludowej (kolaborującej z Niemcami), zajmował się organizowaniem szkolnictwa białoruskiego, wydawaniem podręczników i słowników. Ogłosił m.in.: Lemantar perahodny z lacinicy na kirilicu (1941), Kryuja (Belarus’) u minulasci (1942), Knižka vučycca čytac’ i pisac’ lacinicaju z ukladan’njami (1943) – wszystko w Mińsku. W lipcu 1942 rozpoczęły się w Mińsku z inicjatywy S-a (pseud. Hżacki, Dr Hżacki), wówczas przewodniczącego Centralnego Komitetu PBN, oraz Iwanowskiego (burmistrza Mińska), rozmowy z emisariuszami KG AK (Dobrzyńską i Samuelem Kostrowickim). Kontynuowano je w styczniu 1943 w Warszawie i w ostatnich miesiącach t.r. w Wilnie. S. usiłował bezskutecznie zainteresować kierownictwo podziemia i rząd polski w Londynie sprawą utworzenia państwa białoruskiego z granicą zachodnią na linii Curzona, złączonego po wojnie z Polską unią państwową. S. współpracował z powołaną przez Niemców na przełomie l. 1943 i 1944 Białoruską Radą Centralną (BRC), jako członek jej Wydz. Naukowego i uczestnik zorganizowanego przez nią w Mińsku II Kongresu Wszechbiałoruskiego (27 VI 1944), który proklamował zerwanie Białorusi z Rosją i ZSRR.
W r. 1944 wyjechał S. do Pragi, a stamtąd w r.n. do Bawarii i osiadł wraz z rodziną w Ratyzbonie. Był tam komendantem białoruskiego obozu tzw. Displaced Persons. Wchodził w skład Białoruskiego Komitetu Nacjonalistycznego emigracyjnej BRL. W czerwcu 1946 założył Krywickie (Wielkolitewskie) Tow. Naukowe Franciszka Skoryny (Krywickaje Nawukowaje Tawarystwa Francisza Skaryny, KNTFS). Potem uczył historii w gimnazjum białoruskim w Ratyzbonie oraz wykładał na Wolnym Uniw. Ukraińskim w Monachium. Wydał w tym czasie Padručnik kryvickae (belaruskae) movy (Regensburg 1947 I–III). Od r. 1949 mieszkał w Nowym Jorku. T.r. uczestniczył w utworzeniu centralnej organizacji białoruskiej w USA – Zjednoczenie Białoruskie (Biełaruskaje Abjednańnie u Amerycy, potem Biełaruska-Amerykanskaje Zadzinoczańnie, tzw. BAZA). Kontynuował działalność w KNTFS; z jego ramienia redagował czasopismo historyczno-językoznawcze „Veda” (1951–4, 1973) oraz założył Inst. Najnowszej Historii Białorusi (Instytut Najnouszaje Historyi Biełarusi). Był aktywny w ruchu katolików białoruskich. W Zjednoczeniu Białorusko-Amerykańskim (Białaruska-Amerykański Zwjaz), głoszącym hasło niezależności Białorusi, pełnił funkcję wiceprezesa (od r. 1958). Redagował czasopismo „Nezależnik” (1965–6), a także współpracował m.in. z czasopismami: „Bac’kauščyna” (Monachium, prowadził tam rubrykę poświęconą językowi białoruskiemu) i „Zapisy”. Osobno wydał m.in.: Nekatoryja praunickija términy belaruskija (New York 1953), Etnografičnyja i gistoryčnyja térytoryi j granicy Belarusi (New York 1953), Dola movy belaruskae u roznyja péryjady gistoryi Belarusi (New York 1954), Saveckae hval’šavan’e gistoryi Belarusi (Miunchen 1956), Z gistoryi Belarusi (Miunchen 1958), Z gistoryi rusyfikacy Vjalikalitvy (New York 1967), Narysy z gistoryi Vjalikalitvy-Belarusi (Jersey City 1978). Dokonał (wspólnie z M. Gitlinem) pierwszego pełnego przekładu białoruskiego Biblii: S’vjataja Biblija. Knigi s’vjatoga pis’ma Staroga i Nowaga Zakonu (New York 1973). Dla popierania białorutenistyki zorganizował w r. 1974 Wielkolitewską Fundację im. Lwa Sapiehy (Wialikalitouskaja Fundacja imia Lwa Sapehi).
S. ogłosił w sumie ponad 160 artykułów i ok. 30 książek z dziedziny gramatyki białoruskiej, dialektologii, geografii lingwistycznej, historii języka, historii i kultury Białorusi. Był zagorzałym przedstawicielem prądu purystycznego w językoznawstwie białoruskim, liczne jego zalecenia stały się normami. Angażował się w dyskusje z innymi kodyfikatorami tego języka (m.in. Taraszkiewiczem), występował szczególnie przeciwko tendencjom rusofilskim zarówno w językoznawstwie jak w historii i kulturze. S. zmarł 16 VII 1976 w Hawthorne (New Jersey), pochowany został na cmentarzu w East Brunswick.
Część spuścizny archiwalnej S-a przechowywana jest w Białoruskim Inst. Nauki i Sztuki w Ameryce (Nowy Jork). Pośmiertnie ukazał się m.in. jego Vjalikalitouska (belaruska)-rasejski slounik (New York 1990). Po odzyskaniu przez Białoruś niepodległości publikacje S-a zaczęły być przedrukowywane w Mińsku. W r. 2002 wyszedł tam zbiór jego prac językoznawczych pt. Zbor tvorau (I–II) w opracowaniu V. Bulgakaua, J. Bušljakaua i in.
Żona S-a, Maria Novak (1900–1983), pochodziła z Czechosłowacji i była absolwentką Uniw. Karola (pedagogika) oraz uczelni północnoamerykańskich (psychologia, bibliotekoznawstwo). Z małżeństwa tego, zawartego w r. 1926, miał S. synów: Jurkę (Jury, ur. 1928), inżyniera elektronika, redaktora i wydawcę publikacji białoruskich w USA, Wiaczesława (Wiaczkę), pracownika Sekcji Białoruskiej Radia Svoboda, oraz Bagusława (Bagusza); wszyscy trzej wychowani byli przez matkę w metodyzmie.
Fot.: J. Stankevič, Zbor tvorau…; – Byelorussian Statehood. Reader and Bibliography, Ed. V. Kipel, Z. Kipel, New York 1988; – Belaruskaja mova. Éncyklapedyja, Mensk 1994 (V. Vjačorka, S. Šupa); Ottův slovník naučný nové doby, Praha 1940 VI; – Bergman A., Sprawy białoruskie w Drugiej Rzeczypospolitej. W. 1984; Głogowska H., Białorusini w parlamentach II Rzeczypospolitej, w: Przemiany społeczne, kwestie narodowościowe i polonijne, Red. A. Chodubski, Tor. 1994 s. 134–5, 137, 142; taż, Białoruś 1914–1929. Kultura pod presją polityki, Białystok 1996; Gomółka K., Białorusini w II Rzeczypospolitej, Zesz. Nauk. Politechn. Gdań. 1992 nr 495, Ekonomia z. 31; taż, Ruch białoruski w przededniu wybuchu II wojny światowej, w: Studia i szkice z dziejów najnowszych, W. 1989 s. 213–15; Holzer J., Mozaika polityczna Drugiej Rzeczypospolitej, W. 1974; Iwanow M., Sprawa przynależności Wilna i problemy narodowościowe na Białorusi, w: Społeczeństwo białoruskie, litewskie i polskie na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej (Białoruś Zachodnia i Litwa Wschodnia w latach 1939–1941), Red. M. Giżejewska, T. Strzembosz, W. 1995; Kipel’ V., Belarusy u ZŠA, Mensk 1993; Konopacki M., Piśmiennictwo Tatarów polsko-litewskich w nauce polskiej i obcej, „Przegl. Oriental.” 1966 nr 3 s. 195–6, 201; Lachouski U., Belaruskaja sprava padčas polskaj akupacyi 1919–1920 hh., „Spadčyna” Nr 6: 1994 s. 50–87; Łatyszonek O., Białoruski ruch wydawniczy a protestantyzm w II Rzeczypospolitej, w: Społeczeństwo białoruskie…; tenże, Białoruskie formacje wojskowe 1917–1923, Białystok 1995; Maksimjuk J., Belaruskaja Gimnazija imja Janki Kupały u Zachodnjaj Njameččyne 1945–1950, N’ju-Ërk–Belastok 1994; Mazur G., Biuro Informacji i Propagandy SZP–ZWZ–AK, W. 1987; [Stabrowski O.] Trejdeński R, Białoruskie stronnictwa polityczne w Polsce i ich ideologia, „Sprawy Narodowościowe” R. 4: 1930 s. 513–43; Stankevič A., Biełaruski chryścijanski ruch, Vilnia 1939; Stępień S., Działalność posłów białoruskich w Sejmie RP w latach 1922–1927, „Studia Hist.” R. 24: 1981 z. 2 s. 264–5, 270, 272–3; Turonek J., Białoruś pod okupacją niemiecką, W. 1993; tenże, Kwestia białoruska w polityce obozu londyńskiego (1941–1944), „Studia z dziej. ZSRR i Europy Środkowej” T. 19: 1983 s. 139–42, 144, 146–7, 149, 151–2; Vinicki A., Matar’jaly da gistoryi belaruskaj émigracyi u Njameččyne u 1939–1959 gadoch, Lës Andžélas 1968; – Szkoły wyższe Rzeczypospolitej Polskiej, W. 1930; Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie. Spis wykładów, 1930/1–1938/9, Wil.; Uniwersytet Warszawski. Skład uniwersytetu i spis wykładów, 1928/9–1932/3, W.; – Archivy BNR, Red. S. Šupa, Vil’nja 1998 I; Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945, Londyn 1973 II (mylnie zidentyfikowany jako Adam); Nitsch K., Ze wspomnień językoznawcy, W. 1960; Miłosz C., Wyprawa w dwudziestolecie, Kr. 1999; Ragulja V., Uspaminy, Mensk 1993 s. 58, 64–5; Spraw. stenogr. Sejmu, 1928–30; Stankevič V., Baćkava Odysea, „Masterskaja literatura” 1993 vyp. 2 s. 164–7; – „Bal’šavik” 1927 nr 4; „Sprawy Narodowościowe” R. 1: 1927 s. 284, 286, 406–7, 410, 549, R. 2: 1928 s. 65, 67–8, 215–16, 218, 225, 310, 416, 422, 469–70, 501–12, 539, 734–5, R. 3: 1929 s. 273, 655, 822–3, R. 4: 1930 s. 240, 381, 384–5, 513– 43, R. 5: 1931 s. 106, 444–53, 601–12, R. 8: 1934 s. 31–8; „Tyg. Powsz.” 1977 nr 6; – Arch. PAN: sygn. 9817 III t. 1 k. 491–2 (wspomnienia J. Osmołowskiego).
Jan Traciak i Andrzej A. Zięba