Sterz Jan (zm. ok. 1435), burmistrz chełmiński, dyplomata, przedstawiciel opozycji antykrzyżackiej.
Pochodzenie S-a nie jest znane, chociaż można przypuszczać, że wywodził się z chełmińskiej rodziny patrycjuszowskiej; zachowała się jego pieczęć z herbem wyobrażającym orła na tarczy.
Pierwsza źródłowa informacja o S-u pochodzi z r. 1418, kiedy pełnił już urząd burmistrza m. Chełmna. W l. 1419–20 prowadził handel z mieszczanami toruńskimi. W r. 1421 w Malborku brał udział w zjeździe miast pruskich, na którym m.in. rozstrzygnięto spór między Chełmnem a Grudziądzem o odszkodowanie za straty poniesione w wyniku zatopienia jakiegoś statku ze zbożem. S-owi przyznano odszkodowanie w wysokości 30 grzywien; prawdopodobnie właśnie działalność handlowa była w tym okresie jego podstawowym źródłem utrzymania. Księgi podatkowe Chełmna z l. 1431–2 informują, że posiadał on także winnice niedaleko trzech bram miejskich: Mostowej, Ducha Świętego, Franciszkańskiej, łąki i grunty uprawne (chmielu), działki na przedmieściach, w tym «szabernak», czyli dom z ogrodem przeznaczonym na uprawę pod Bramą Ducha Świętego, oraz cztery gospodarstwa we wsi Kolno.
Od początku l. dwudziestych XV w. brał S. udział w działalności politycznej. Uczestniczył m.in. w rokowaniach dyplomatycznych zakonu krzyżackiego z Polską. W r. 1422 występował po stronie krzyżackiej w pertraktacjach, a następnie jako świadek na dokumencie traktatu pokojowego zawartego nad Jeziorem Mełneńskim. W r.n., reprezentując stany pruskie, towarzyszył wielkiemu marsz. Zakonu Ludwikowi von Landsee w jego podróży na Węgry do Zygmunta Luksemburskiego w celu uzyskania aprobaty cesarza dla zawartego z Polską pokoju. S. należał do grona najbardziej aktywnych politycznie przedstawicieli wielkich miast państwa zakonu krzyżackiego, uczestniczących w zjazdach miast i ogólnostanowych zjazdach pruskich; w l. 1424–35 brał udział w czterdziestu dwóch zjazdach. Był członkiem dwunastu poselstw zagranicznych: w maju 1423 przebywał na Litwie, w czerwcu r.n. uczestniczył w Nieszawie w pertraktacjach z Polską, a następnie, w tym samym miesiącu, ponownie wchodził w skład delegacji wysłanej do Zygmunta Luksemburskiego. W maju 1427 został wybrany na członka delegacji udającej się do Danii by pośredniczyć w zażegnaniu konfliktu między miastami wendyjskimi i hrabiami holsztyńskimi a królem państw unii kalmarskiej Erykiem Pomorskim. W lipcu t.r. reprezentował miasta pruskie na zjeździe w Roskilde, podczas którego rokowano o odszkodowania za zajęte przez Duńczyków statki. Dwukrotnie uczestniczył t.r. w zjeździe miast hanzeatyckich: w czerwcu w Lubece, w sierpniu w Strzałowie. W sierpniu 1432 pod Ostromeckiem brał udział w pertraktacjach z przedstawicielami Polski w sprawie sporów granicznych. Największa aktywność polityczna S-a przypadła na l. 1433–5. W wyniku kolejnego konfliktu zbrojnego z Polską, który rozpoczął się w r. 1431, wielki mistrz Paweł von Russdorf pod naciskiem stanów pruskich został zmuszony do zawarcia pokoju. Dn. 11 XII 1433 udał się S. do Polski na rokowania pokojowe i był jednym z gwarantów zawartego 15 XII t.r. w Łęczycy rozejmu. Ponieważ okazał się on niekorzystny dla Zakonu i Zygmunta Luksemburskiego, zabiegali oni o jego zerwanie. W tym celu S. wraz z komturem radzyńskim Janem von Pommersheimem i pisarzem gdańskim Mikołajem Wrechtem został wydelegowany na sobór w Bazylei, ale podróż ta zaplanowana na poł. lutego 1434 nie doszła do skutku. W końcu października t.r. wyruszyła do cesarza Zygmunta Luksemburskiego inna delegacja, obok S-a weszli do niej: pisarz chełmiński Konrad Bitschin, komtur dzierzgoński Ludwik von Lansee oraz rycerz Segenend z Waplewa; przedstawiciele Chełmna uzyskali od cesarza m.in. przywilej na założenie w tym mieście uniwersytetu. Po powrocie do Prus S. poinformował stany, że cesarz nie jest przeciwny zawarciu pokoju, natomiast komtur Ludwik von Lansee przedstawił odmienną wersję, popartą przez wielkiego mistrza Pawła von Russdorfa, który zarzucił S-owi wprowadzanie stanów w błąd. Być może doszło w tym okresie do pewnego zbliżenia S-a z Polską. Już w styczniu 1434 uczestniczył on w pertraktacjach w Starym Mieście Toruniu, w wyniku których przekazano stronie polskiej poł. młyna na Drwęcy w Lubiczu, a we wrześniu wziął udział w rozmowach z Polską w Złotoryi. Z kolei w maju 1435 przebywał w Brześciu Kujawskim w składzie delegacji przygotowującej warunki przyszłego pokoju. Jako przedstawiciel stanów występował wtedy wyraźnie w opozycji wobec Krzyżaków. Ostro krytykował Zakon za zwlekanie z zawarciem pokoju oraz m.in. zarzucił mu rozpoczynanie wojny bez rady stanów, miast i rycerstwa. W wyniku takiej postawy został przez Krzyżaków w lipcu t.r. uwięziony; był przetrzymywany prawdopodobnie do września, gdy zwolniono go po interwencji stanów. Dalsze jego losy nie są znane, najpewniej wkrótce po uwolnieniu zmarł, ok. r. 1435.
Altpreuss. Biogr., II; – Górski K., Zakon krzyżacki a powstanie państwa pruskiego, Wr. 1977 s. 142; Neitmann K., Der Grenzstreit zwischen dem Deutschen Orden und Polen um die Mühle von Leibitsch und die Drewenz, „Beiträge zur Gesch. Westpreußens” Bd. 10: 1987 s. 111–37; tenże, Die Staatsverträge des Deutschen Ordens in Preussen 1230–1449, Köln 1986 s. 52, 58, 61, 64, 67, 205, 330; Nowak Z. H., Burmistrz chełmiński Jan Sterz, dyplomata i przedstawiciel opozycji antykrzyżackiej w pierwszej połowie XV wieku, w: Studia nad dziejami miast i mieszczaństwa w średniowieczu, Tor. 1996 s. 235–42; tenże, Dzieje Chełmna do końca XVIII w., w: Dzieje Chełmna, Red. M. Biskup, W. 1987 s. 87, 133; tenże, Starania o założenie uniwersytetu w Chełmnie w XIV i XV w., „Zap. Hist.” T. 31: 1966 z. 4 s. 17, 22–3, 26; Skowrońska-Kamińska R., Elity polityczne wielkich miast pruskich w latach 1411–1454, (mszp. z r. 2004 w Arch. Uniw. Mikołaja Kopernika w Tor.); – Acten d. Ständetage Preussens, I; Hanserecesse, Abt. 1, Die Recesse und andere Akten der Hansetage von 1256–1430, Hrsg. v. K. Kopmann, Leipzig 1893–7 VII–VIII; Hansisches Urkundenbuch, Hrsg. v. K. Kunze, Leipzig 1905 VI nr 733; toż, Hrsg. v. H. G. Rundstedt, Weimar 1939 VII nr 146; Liber scabinorum Veteris Civitatis Thoruniensis 1363–1428, Wyd. K. Kaczmarczyk, „Fontes Tow. Nauk. w Tor.” T. 29: 1936 nr 1369, 1421; Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198–1525, Hrsg. v. E. Joachim, W. Hubatsh, Göttingen 1948 Th. 1; Die Staatsverträge des Deutschen Ordens in Preussen im 15. Jahrhundert (1398–1437), Hrsg. v. E. Weise, Marburg 1970 I 164, 190, 195; – AP w Gd.: sygn. 300 D 64 nr 84; Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz w Berlinie-Dahlem: sygn. 322 A nr 4 (Registrum censuum civitatis Colmensis) s. 153–4, Ordensfolianten 13 s. 141, 220, Ordensfolianten 14 s. 700–3, Ordensbriefarchiv, nr 3753, 4775, 6191, 6765a, 6924, 7017, 7021, 7022.
Waldemar Rozynkowski