Stryjeński Jan (1922–1996) architekt, pionier akustyki architektonicznej, profesor Uniwersytetu Genewskiego.
Ur. 21 XI w Krakowie, był wnukiem Tadeusza (zob.), synem Karola (zob.) i Zofii z Lubańskich (zob.), bratankiem Władysława (zob.), bliźniaczym bratem Jacka (zob).
Od r. 1934 uczył się S. wraz z bratem w gimnazjum salezjanów w Oświęcimiu, a następnie w gimnazjach w Krakowie i Warszawie. Od najwcześniejszych lat obracał się w kręgu artystów w Krakowie i Poroninie, sam jednak przejawiał zainteresowania techniczne. Do Krakowa wrócił po wybuchu drugiej wojny światowej. W czasie okupacji niemieckiej uczył się w l. 1939–40 w Gewerbeschule, a w l. 1940–1 w Państw. Szkole Konstrukcji Maszyn i Elektrotechniki; po jej zamknięciu pracował w l. 1943–4 w krakowskiej firmie budowlanej K. Gębali. Interesował się w tym okresie fotografią i wykonywał zdjęcia pod kierunkiem Stanisława Kolowcy. Uprawiał kajakarstwo i taternictwo; 10 IV 1944 dokonał ze Stanisławem Siedleckim pierwszego zimowego wejścia od Doliny Gąsienicowej na Kozią Przełęcz Wyżnią.
Od listopada 1944 przebywał S. w Szwajcarii. Odbył tam służbę wojskową (ochotniczo w kompanii wysokogórskiej), po czym uczył się w École Technique Supérieure w Winterthur, którą ukończył w r. 1949. Osiadł w Genewie i pracował w różnych biurach architektonicznych, m.in. przy budowie tamtejszego szpitala kantonalnego (ukończony w r. 1958). W r. 1955 wyjechał na kilka miesięcy do Johannesburga (Republika Południowej Afryki), gdzie do kwietnia r.n. pracował w wytwórni cynku. Następnie przebywał w Paryżu i do r. 1957 pracował tam w firmie budowlanej. Po powrocie do Szwajcarii we współpracy z Rolfem Hoferem otworzył w r. 1960 w Carouge koło Genewy własne biuro architektoniczne. Od r. 1969 prowadził w Carouge Atelier d’Acoustique du Bâtiment (AAB – J. Stryjenski). Firma ta, posiadająca własne laboratorium doświadczalne w zakresie akustyki budowlanej, specjalizowała się w projektowaniu sal koncertowych, teatrów i kin, a także studiów nagrań, konserwatoriów muzycznych, kościołów i innych obiektów użyteczności publicznej. Owocem badań S-ego nad problemami akustyki w architekturze stała się książka L’acoustique appliquée à l’urbanisme (Genève 1968). W l. 1969–85 wykładał S. w École Technique Supérieure de Genève (ETSG, obecnie L‘Ecole d’Ingenieurs de Genève); równolegle prowadził wykłady w École d’Architecture de l’Universitè de Genève (1970–1) oraz w genewskiej École des Arts Decoratifs (1977–85). Od r. 1971 był członkiem Commision de normalisation SIA 181 (regulującej dopuszczalne hałasy lotnicze) i przyczynił się do powstania pierwszych norm szwajcarskich w dziedzinie ochrony przed hałasem.
Do poł. l. siedemdziesiątych publikował S. liczne artykuły w szwajcarskich i zagranicznych pismach technicznych i naukowych. W r. 1981 zdobył (w zespole) I nagrodę na projekt gmachu wystaw Palexpo w Genewie. Był konsultantem akustycznym przy budowie lotniska genewskiego i budynku portu lotniczego w Manchesterze (1983). W r. 1986 zaprojektował muszlę koncertową ustawioną na redzie na Jeziorze Genewskim oraz składaną muszlę koncertową w Saint-Paul de Vence w południowej Francji. Pracował przy rekonstrukcji i adaptacjach akustycznych kościołów, m.in. w Genewie katedry Saint-Pierre (1976–80) i kościoła Saint-Gervais (1987–8), teatrów, m.in. Grand Théâtre de Genève i Théâtre de Carouge oraz gmachów użyteczności publicznej, m.in. w Genewie: reprezentacyjnego budynku l’Institut Jacques-Dalcroze (1966, 1969 i 1985), domu kultury «Le Grütli» – we współpracy z Ursem Tschumi (1987–9) i Victoria Hall (1989). Projektował też domy mieszkalne. W r. 1989 sprzedał firmę współpracownikowi, Horacio Montiemu, pozostając w niej (do r. 1994) konsultantem.
Mimo że wrósł w środowisko szwajcarskie, S. nigdy nie zerwał więzów z krajem. W swej firmie zatrudniał Polaków, a w l. pięćdziesiątych należał do działającego w Szwajcarii towarzystwa «Polonia» i był jego sekretarzem. Kupił drewnianą willę w genewskiej dzielnicy Conches i wyposażył ją w przedmioty w stylu zakopiańskim, w tym samym stylu wykonał też krzyż, postawiony w r. 1977 na grobie matki na cmentarzu Chęne-Bourg. W l. siedemdziesiątych odwiedzał z rodziną Polskę, uczestniczył w organizowanych dla turystów tzw. rajdach folkloru. W r. 1981 był w Szwajcarii współzałożycielem stowarzyszenia «Pro Polonia», które pomagało m.in. szkołom w Polsce, zaopatrując je w sprzęt techniczny; sprawował funkcję skarbnika stowarzyszenia. W Warszawie w l. dziewięćdziesiątych był konsultantem zagadnień akustycznych podczas modernizacji lotniska Okęcie oraz budowy metra; przy tej okazji wykładał przez krótki czas na Politechn. Warsz. Do końca życia pozostał wierny młodzieńczym pasjom: uprawiał alpinizm (zbudował górski dom w Alpach szwajcarskich) i żeglarstwo (wakacje spędzał na jachcie u wybrzeży Hiszpanii). Zmarł 22 VI 1996 w Genewie, został pochowany na cmentarzu Chęne-Bourg.
S. był dwukrotnie żonaty. W małżeństwie (od 25 IX 1956) z José Dominique Demierre miał córki: Barbarę, lekarza radiologa, i Wandę, geologa. Po rozwodzie w r. 1979 ożenił się w r. 1987 z Zofią ze Spytkowskich, wdową po Tadeuszu Schiele (zob.); drugie małżeństwo było bezdzietne.
Enc. tatrzańska (1995); Zieliński J., Nasza Szwajcaria. Przewodnik śladami Polaków, W. 1999; – Grońska M., Zofia Stryjeńska, Wr. 1991; Liberak A., Akcja Waga, „Pam. Pol. Tow. Tatrzańskiego” T. 1: 1992; Węgrzyn T., Stryjeńskich emigracje i powroty, „Dzien. Pol.” 1997 nr 58; – Stryjeńska Z., Chleb prawie że powszedni. Pamiętnik, Oprac. M. Grońska, W. 1995 (m.in. listy S-ego do rodziny i fot.); Stryjeńska-Syrzistie A. M., Opowieść o rodzinie Stryjeńskich, 1997–9, (mszp. w posiadaniu autorki w Poroninie); – „Nasza Gazetka” (Zurych) 1996 nr 5; – Nekrologi i wspomnienie pośmiertne: „Journal de Genève et Gazette de Lausanne” 1996 nr 32 (M. Jaques-Dalcroze); – Mater. w posiadaniu córki Wandy Stryjeńskiej-Rossi w Genewie; – Informacje żony, Zofii Stryjeńskiej z Genewy.
Joanna Daranowska-Łukaszewska i Urszula Leszczyńska