Stypułkowski Jan (1884–1939), adwokat, wydawca, redaktor, działacz społeczny i polityczny.
Ur. 9 I w Nieszawie, był jednym z ośmiorga dzieci Feliksa, zamożnego kupca, i Franciszki z Łęgowskich.
W l. 1899–1902 uczęszczał S. do seminarium dla nauczycieli ludowych w Wymyślinie (pow. lipnowski). W r. 1910 ukończył studia prawnicze na Uniw. Moskiewskim i osiadł w Łodzi. T.r. został wpisany na listę pomocników adwokatów przysięgłych Sądu Okręgowego w Piotrkowie i rozpoczął praktykę adwokacką w kancelarii Franciszka Henryka Maternickiego przy Nowym Rynku 9 (obecnie pl. Wolności) w Łodzi. W r. 1913 został zastępcą członka zarządu łódzkiego oddz. Warszawskiego Tow. Prawniczego. Działał w tym okresie m.in. w Łódzkim Stow. Pracy Społecznej i Tow. Oświatowym «Wiedza», a także wygłaszał odczyty w Stow. Wzajemnej Pomocy Pracowników Handlowych. W marcu 1914 rozpoczął samodzielną praktykę adwokacką.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej i wkroczeniu wojsk niemieckich do Łodzi (6 XII 1914) został S. członkiem Sekcji Prawnej Centralnego Komitetu Milicji Obywatelskiej i sekretarzem Sekcji Szkolnej Głównego Komitetu Obywatelskiego. W kwietniu 1915 działał w komisji opiniującej założenia, program i regulamin Inspektoratu Pracy, powstającego w miejsce inspekcji fabrycznej. T.r. objął prezesurę Tow. Oświatowego «Wiedza». Wszedł też do zarządów Tow. Pożyczkowo-Oszczędnościowego i związanej z łódzką chrześcijańską demokracją Giełdy Pracy. Opublikował pracę Rady gminne i rady szkolne w gminie w związku z obowiązującą samorządową ustawą gminną (Ł. 1915). W styczniu 1917 zdobył mandat do łódzkiej Rady Miejskiej z listy utworzonego przez Zjednoczenie Narodowe bloku Polski Komitet Wyborczy; radnym był do lutego 1919 i działał w komisjach regulaminowo-prawnej oraz szkolnej. W maju 1917 został sędzią pokoju VII Okręgu w Łodzi, następnie sędzią śledczym w nowo utworzonym tamże Sądzie Okręgowym. Dn. 21 IX 1918 otworzył kancelarię adwokacką przy ul. Przejazd 6 (obecnie ul. Tuwima), którą prowadził do 6 I 1936.
W odrodzonej Polsce S. współpracował z powołanym 31 VII 1919 Narodowym Zjednoczeniem Ludowym, kierowanym przez Leopolda Skulskiego. W celu powołania jego organu prasowego wraz z Wiktorem Groszkowskim i Ryszardem Pffeiferem założył w grudniu t.r. spółkę, która odkupiła od Stanisława Książka-Staszewskiego wydawnictwo i drukarnię „Kuriera Łódzkiego”. Wspólnicy przejęli równocześnie, związany z Narodowym Zjednoczeniem Ludowym, redagowany od roku przez Witolda Gajdzińskiego dziennik „Straż Polska”. Od 15 XII wydawali dziennik „Kurier Łódzki Ilustrowany” (od 6 III 1920 „Kurier Łódzki”). Pismo redagowane przez Czesława Gumkowskiego oferowało bogaty serwis informacyjny i kompetentne komentarze na temat życia społecznego i politycznego, popularyzowało też różne dziedziny kultury. W celu rozbudowy wydawnictwa utworzono 14 VII 1920 Tow. Drukarsko-Wydawnicze, kontrolowane przez Skulskiego, z mniejszościowym udziałem S-ego. Z powodu kłopotów finansowych Towarzystwo sprzedało w sierpniu 1921 drukarnię zakładom graficznym Bolesława Kotkowskiego; S. przyczynił się do przekształcenia ich w spółkę akcyjną.
Podczas wojny polsko-sowieckiej 1920 r. uczestniczył S. w powołaniu agend Rady Obrony Państwa w Łodzi, a następnie wstąpił jako ochotnik do WP. Przydzielony został do służby w Wydz. Personalnym Dowództwa Okręgu Generalnego w Łodzi. W wyborach parlamentarnych w listopadzie 1922 bez powodzenia kandydował w okręgu łódzkim z listy powołanego przez Skulskiego ugrupowania Polskie Centrum. Kontynuował w Łodzi działalność społeczną i samorządową. Dn. 13 V 1923 został radnym Rady Miejskiej z listy Chrześcijańsko-Demokratycznego Komitetu Wyborczego Jedności Narodowej. Działał tamże w Komitecie Budowy Szkół Powszechnych, Wydz. Wodociągów i Kanalizacji, Delegacji Wydz. Przedsiębiorstw Miejskich, a od 5 IX t.r. był wiceprzewodniczącym Prezydium Komitetu Budowy Teatru Miejskiego. W dn. 8–9 IX reprezentował łódzki samorząd na Zjeździe Związku Miast Polskich. Był też członkiem Kuratorium Wyższej Szkoły Nauk Społecznych i Ekonomicznych oraz Zarządu Tow. Opieki nad Dziećmi «Gniazdo». T.r. Towarzystwo Drukarsko-Wydawnicze wycofało się ze współpracy z zakładami Kotkowskiego; uruchomiono wtedy własną drukarnię, której S. stał się większościowym udziałowcem (pozostałe udziały należały do Groszkowskiego). W lutym 1925 założył S. spółkę, wydającą od 3 II t.r. popołudniówkę „Łódzkie Echo Wieczorne”.
Po zamachu majowym 1926 r. zdystansował się S. od współpracy z chrześcijańską demokracją i w grudniu 1927 przed wyborami parlamentarnymi wyznaczonymi na 4 III 1928 zadeklarował wojewodzie łódzkiemu Władysławowi Jaszczołtowi poparcie rządu; odtąd oba czasopisma S-ego „Kurier Łódzki” i „Łódzkie Echo Wieczorne” (od 2 X 1928 „Echo”) wspierały obóz sanacji. W l. 1927–34 był S. radcą prawnym łódzkiego Tow. Kredytowego. Planując w r. 1928 zwiększyć nakład „Echa”, zakupił w Niemczech do swej drukarni nowoczesną maszynę rotacyjną oraz udoskonalone intertypy. W marcu 1929 wydawanie „Echa” przejął jego brat, Władysław; odtąd popołudniówkę wydawano w oddziałach w Kielcach, Częstochowie, Białymstoku, Busku, Grodnie, Brześciu nad Bugiem, Radomiu, Równem, Lidzie, Łomży, Gdyni, Sandomierzu, Suwałkach i Włocławku, a w Warszawie od r. 1931 ukazywało się „Echo Polskie”. W serii „Biblioteka Echa Polskiego” opublikowano ponad 130 bezpłatnych dodatków książkowych, oferowano także „Ilustrowane Kalendarze” oraz „Kalendarze Almanachy”. Na początku l. trzydziestych u zbiegu ulic Karola 2 (obecnie Żwirki) i Piotrkowskiej 195 wybudował S. nowoczesną drukarnię oraz budynki administracji i redakcji „Echa” i „Kuriera Łódzkiego”. W r. 1932 zlikwidował Tow. Drukarsko-Wydawnicze i powołał Wydawnictwo «Kurier Łódzki», które przekazał bratowej, Leokadii. Dn. 26 VI 1935 wszedł do Rady Naczelnej Polskiego Związku Wydawców Dzienników i Czasopism. Od stycznia 1937 samodzielnie kierował wydawnictwem „Kuriera Łódzkiego” i „Echa” oraz warszawskiego „Echa Polskiego”. Był członkiem Polskiego Związku Reklamowego i kilkakrotnie uczestniczył w światowych kongresach reklamowych. Coraz ściślej współpracując z obozem sanacji, był od t.r. członkiem Prezydium Łódzkiej Rady Okręgowej Obozu Zjednoczenia Narodowego. Od 6 VII 1937 do lutego 1939 był członkiem Rady Przybocznej przy komisarycznym prezydencie Łodzi Mikołaju Godlewskim. W lutym 1938 wszedł w skład zarządu łódzkiego okręgu Ligi Morskiej i Kolonialnej; uczestniczył w organizowanych przez nią akcjach społecznych, a także kierował sekcją propagandy w Grodzkim Komitecie Funduszu Obrony Morskiej oraz Grodzkim Komitecie Zbiórki na ścigacz im. wicepremiera Eugeniusza Kwiatkowskiego «Dar Łodzi». Dn. 29 XI t.r., po odsunięciu Gumkowskiego na tle rozbieżności politycznych, objął redakcję „Kuriera Łódzkiego”; na jego łamach zamieszczał artykuły o polityce wewnętrznej i zagranicznej.
Po wybuchu drugiej wojny światowej S. wstrzymał 5 IX 1939 wydawanie „Kuriera Łódzkiego” i „Echa”; udał się na wschód kraju, ale wkrótce wrócił do Łodzi. Po wkroczeniu 9 IX t.r. wojsk niemieckich do miasta jego drukarnia została przejęta przez władze okupacyjne. Dn. 4 X został S. aresztowany «za obrazę Rzeszy i Führera» i osadzony w obozie przejściowym w Rawiczu, skąd został wysłany do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie. Zmarł tam 4 XI 1939 w niewyjaśnionych okolicznościach.
S. ożenił się 26 X 1918 z Zofią Wandą Gajewiczówną (1893–1965), wnuczką Andrzeja Rosickiego (zob.), córką Leona Gajewicza (zob.); małżeństwo było bezdzietne.
W lutym 1945 drukarnia „Kuriera Łódzkiego” i „Echa” została przejęta przez Spółdzielnię Wydawniczo-Oświatową «Czytelnik»; od r. 1946 była dzierżawiona od wdowy po S-m, a w r. 1949 została upaństwowiona.
Kaszubina W., Bibliografia prasy łódzkiej 1863–1944, W. 1967; – Hertz M., Łódź w czasie wielkiej wojny, Ł. 1933 s. 133; Karwacki W. L., Związki zawodowe i stowarzyszenia pracodawców w Łodzi (do roku 1914), Ł. 1972; Kempa A., Jan Stypułkowski (1884–1939), „Dzien. Łódz.” 1995 nr 74; Mikosz J., Dodatki kulturalne do prasy dwudziestolecia międzywojennego, Kalisz 2007; Notkowski A., Polska prasa prowincjonalna Drugiej Rzeczypospolitej (1918–1939), W.–Ł. 1982; tenże, Prasa w systemie propagandy rządowej w Polsce (1926–1939), W.–Ł. 1987; Olejnik L., Z dziejów prasy łódzkiej, „Kurier Łódzki” i „Echo” – wydawnictwa Jana Stypułowskiego (1919–1939), „Acta Universitatis Lodziensis”, Folia Historia 1995 nr 52; Paczkowski A., Prasa polska w latach 1918–1939, W. 1980; Wątor A., Chrześcijańsko-narodowi. Z dziejów nurtu politycznego do 1928 roku, Szczecin 1999; – Skład Komitetów Obywatelskich w dniu 1. Maja 1915 r., Ł. 1915 s. XVI, XX; – „Łódź w Ilustracji” 1938 nr 52; – AAN: sygn. 5, 29, 136 (Pol. Zw. Wydawców Dzienników i Czasopism); AP w Ł.: sygn. 21, 176, 177 (Główny Komitet Obywatelski w Ł.), sygn. 13510, 15950 (Akta m. Ł.), sygn. 926 (Sąd Okręg. Piotrkowski); AP w Tor., Oddz. we Włocławku: sygn. 38, 43 (akta stanu cywilnego paraf. rzymskokatol. w Nieszawie); CAW: Dzien. Rozkazów Dowództwa Okręgu Generalnego w Ł., Rozkaz nr 158 z 2 XII 1920, poz. 1; USC Ł.-Śródmieście: sygn. IV–98/5/1918; – Zbiory rodzinne Michała Tarnowskiego z Ł.; – Informacje Andrzeja Stypułkowskiego z Tor. i Macieja Stypułkowskiego z Ł.
Leszek Olejnik