Świderski Jan (1904—1988), chemik, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Akademii Medycznej w Warszawie.
Ur. 15 XII w Łowiczu, był synem Tomasza, administratora majątku rodziny Ostrowskich na Podlasiu, i Bronisławy z Bańkowskich.
Początkowe nauki pobierał Ś. w domu. Od r. 1915 uczył się w Gimnazjum Męskim w Lublinie, zwanym Szkołą Lubelską. Po zdaniu 29 V 1925 matury podjął studia chemiczne na Wydz. Matematyczno-Przyrodniczym Uniw. Warsz. W ich trakcie odbył w r. 1927 służbę wojskową w szkole podchorążych w Tomaszowie Lub. i otrzymał stopień podporucznika. Dn. 4 X 1932 uzyskał dyplom magistra filozofii w zakresie chemii na podstawie pracy Studia do syntezy homologu kurkuminy. T.r. został asystentem nowo utworzonego przez Wiktora Lampego Zakł. Chemii Organicznej na Wydz. Farmaceutycznym. Z Jerzym Leśkiewiczem zorganizował tam pracownię chemii organicznej, a także prowadził ćwiczenia z preparatyki organicznej dla studentów farmacji. Naukowo zajmował się bezpośrednim barwieniem bawełny i wyniki swych badań zawarł w napisanej pod kierunkiem Lampego pracy Synteza dwucynamoilo α,β-etanu i jego p.p-dwumetoksylowej pochodnej („Roczniki Chemii” T. 17: 1937); na jej podstawie doktoryzował się w r. 1936. Od t.r. wykładał chemię i materiałoznawstwo w Szkole Graficzno-Fotograficznej w Warszawie. Na zlecenie Wojskowego Inst. Badań Technicznych Uzbrojenia zajmował się korozją metali powodowaną przez związki organiczne zawierające fluor oraz otrzymywaniem związków o charakterze sensybilizatorów w zakresie podczerwieni. Wyniki tych badań, objęte tajemnicą wojskową, nie zostały opublikowane, a po wybuchu drugiej wojny światowej uległy zniszczeniu. Podczas okupacji niemieckiej Ś. pracował oficjalnie nadal jako nauczyciel Szkoły Graficzno-Fotograficznej, a na tajnych kompletach uniwersyteckich wykładał w l. 1943—4 chemię organiczną dla studentów medycyny.
Po wznowieniu w r. 1945 działalności Wydz. Farmaceutycznego Uniw. Warsz. Ś. wrócił jako adiunkt do Zakł. Chemii Organicznej i 25 VII t.r. habilitował się na podstawie rozprawy Studia nad kondensacją glukozy ze związkami o budowie β-dwuketonowej. Opracował techniczne metody otrzymywania pospolitych substancji stosowanych jako zastrzyki w lecznictwie, m.in glukozy ze skrobi oraz glukonianu wapnia przez elektrolityczne utlenianie glukozy (Techniczna metoda otrzymywania glukozy do iniekcji i Techniczna metoda otrzymywania glukonianu wapnia do iniekcji, obie w: „Farmacja Pol.” R. 8: 1952). Opierając się na metodzie Ś-ego, firma chemiczno-farmaceutyczna «Starut» wyprodukowała w l. 1946—7 piętnaście milionów ampułek glukozy do iniekcji. Dn. 14 VI 1947 objął Ś. jako zastępca profesora Katedrę Chemii Organicznej; 30 VIII t.r. otrzymał nominację na profesora nadzwycz. W l. 1948—52 pełnił funkcję prodziekana, a w l. 1952—3 był p.o. dziekanem Wydz. Farmaceutycznego. Po utworzeniu w r. 1949 warszawskiej Akad. Lekarskiej (od r. 1950 Akad. Med.) przeszedł tam z całym Wydziałem. Równocześnie na Uniw. Warsz. był współorganizatorem i od r. 1953 kierownikiem Katedry Chemii Organicznej na Wydz. Matematyki, Fizyki i Chemii (od r. 1955 Wydz. Chemii). Pełnił też funkcję jego prodziekana (1953—4) i dziekana (1956—69), a w l. 1953—6 także prorektora Uniwersytetu ds. nauki. Był współautorem przekładu z języka niemieckiego trzytomowego podręcznika Paula Karrera „Chemia organiczna” (W. 1951—5 I—III) i opracował dział chemiczny do „Słownika wyrazów obcych” (W. 1955).
W badaniach naukowych Ś. koncentrował się na poszukiwaniu nowych środków leczniczych, głównie przeciwgruźliczych, pochodnych kwasu p-aminofenoksyoctowego i hydrazydu kwasu izonikotynowego. Prowadził też badania nad uzyskiwaniem substancji o działaniu przeciwanemicznym z wątroby zwierzęcej i osocza do przetaczań oraz nad syntezą środków przeciwgrzybiczych (pochodne benzofuranu oraz kwasy fenoksyoctowe i fenoksypropionowe). Kontynuując prace sprzed wojny, zajął się nowymi technologiami barwienia jedwabiu oraz barwnikami uczulającymi klisze fotograficzne. Opracował nową metodę otrzymywania karbocyjanin. Wyniki jego prac dotyczących fotosensybilizatorów znalazły zastosowanie w kinematografii. Dn. 24 V 1961 otrzymał tytuł profesora zwycz. W r. 1964 został wyróżniony przez ministra szkolnictwa wyższego indywidualną nagrodą I st. Wobec braku akceptacji władz resortowych dla pełnienia funkcji kierowniczych na różnych uczelniach zrezygnował 30 IX 1968 z pracy w Akad. Med. na rzecz Uniw. Warsz., gdzie po jego reorganizacji (likwidacja katedr i powołanie instytutów) kierował od r. 1969 Pracownią Węglowodanów w Inst. Podstawowych Problemów Chemii. Ze Stefanią Drabiarek i Andrzejem Szuchnikiem opublikował podręcznik Chemia organiczna (W. 1970), a z Jerzym Strusińskim i Andrzejem Temeriuszem syntezę Podstawy chemii węglowodanów (W. 1973). Był promotorem dziewięciu doktoratów i patronował trzem przewodom habilitacyjnym.
Jako uznany autorytet w zakresie chemii cukrów i barwników oraz syntezy środków leczniczych i fotosensybilizatorów wchodził Ś. jako ekspert w skład wielu gremiów. Był członkiem prezydium Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia i doradcą ministra ds. nauki (1951—60). Działał w radach naukowych Inst. Leków, Inst. Farmaceutycznego oraz Inst. Jedwabiu Naturalnego, a także w Radzie Technicznej Centralnego Urzędu Kinematografii. Wchodził w skład Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej dla Pracowników Nauki przy Min. Szkolnictwa Wyższego (1953—6) i Zespołu Rzeczoznawców Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego. Należąc od r. 1933 do Polskiego Tow. Chemicznego, pełnił w nim funkcję wiceprezesa (1952—3), a w wydawanych przez Towarzystwo czasopismach był redaktorem działu chemii organicznej w „Rocznikach Chemii” (1949—53) i członkiem rady redakcyjnej „Wiadomości Chemicznych”. Dn. 30 IX 1975 przeszedł na emeryturę. Zmarł 7 II 1988 w Warszawie, został pochowany 10 II na cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym przy ul. Żytniej (kw. 14 rząd 3 grób 16). Był odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim (1951) i Krzyżem Komandorskim (1954) Orderu Odrodzenia Polski, Medalem 10-lecia Polski Ludowej oraz Odznaką «Za wzorową pracę w służbie zdrowia».
W zawartym w r. 1933 małżeństwie z Marią Modzelewską (1904—1984), magister filozofii w zakresie chemii, miał Ś. córkę Bożenę (ur. 1938).
Celnik H., Zielonka M., Poczet rektorów i dziekanów [Warszawski Uniwersytet Medyczny], W. 2009 (fot.); Słown. biogr. nauk med., III z. 2 (fot.); W. enc. powsz. (PWN), XI; — Bukowiecki H., O funkcji społecznej uniwersytetów i osiągnięciach organizacyjnych Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Warszawskiego, „Farmacja Pol.” R. 4: 1948 nr 4 s. 166—7 (częściowa bibliogr. prac, fot.); Dzieje nauczania medycyny i farmacji w Warszawie (1789—1950), Red. M. Łyskanowski i in., W. 1990; Dzieje I Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie (1809—2006), Red. M. Krawczyk, L. 2007 I 60; Dzieje uczelni medycznych w Warszawie w latach 1944—1960, W. 1968 s. 111, 115, 446—7; Hist. nauki pol. w. XX, z. 1 s. 274; Kowalski J., Działalność dydaktyczno-wychowawcza i organizacyjna Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej w Warszawie w latach 1950—1988, „Med. Dydaktyka. Wych.” R. 23: 1991 nr 1—2 s. 25, 29, 45—7, 104; Świderski J., Katedra i Zakład Chemii Organicznej, w: Czterdziestolecie (1926—1966) Wydziału Farmaceutycznego w Warszawie, „Farmacja Pol.” T. 22: 1966 nr 11 s. 839—41 (fot. zbiorowa); Z dziejów tajnego nauczania medycyny i farmacji w latach 1939—1945, Red. A. Dawidowicz, W. 1977; — „Komunikat Zarządu Gł. Pol. Tow. Chem.” 1961 nr z czerwca s. 24, 1963 nr z lipca s. 34; „Roczniki Uniw. Warsz.” T. 3: 1962 s. 148—9, T. 10: 1971 s. 126; — Nekrologi z r. 1988: „Więź” R. 31 nr 6 (356) s. 159, „Życie Warszawy” nr 33, 35, 36.
Stanisław Tadeusz Sroka