Swołyński (błędnie Swotyński) Jan h. własnego (zm. między 1644 a 1647), marszałek oszmiański.
Był synem Jana, ewangelika reformowanego.
S. od młodości był związany z Radziwiłłami birżańskimi. Informacje o jego udziale w wojnie z Moskwą oraz konfederacji brzeskiej 1612 r. nie wydają się prawdopodobne, gdyż już na początku t.r. był urzędnikiem podczaszego lit. Janusza Radziwiłła w Kopysi i Smolewiczach i jako sługa dworny uczestniczył 7 VII 1613 w uroczystościach jego zaślubin z Zofią Hohenzollern. Po śmierci Radziwiłła w r. 1620 i rozpuszczeniu jego dworu przeszedł na służbę do jego przyrodniego brata Krzysztofa, hetmana polnego lit. Zapewne z tego powodu szlachta oszmiańska, zebrana 23 X 1621 w Święcianach na pospolite ruszenie, przez S-ego prosiła hetmana o wyjaśnienia, czy ma iść pod Lwów, czy do Inflant i przez S-ego odebrała decyzję, by skierowano chorągwie przeciw Szwedom. W r. 1622 w kampanii inflanckiej S. pełnił rolę adiutanta K. Radziwiłła w kontaktach z wojskiem. Dn. 7 IV 1625 uczestniczył w sejmiku przedsejmowym w Mińsku. Po wybuchu wojny ze Szwecją zaciągnął t.r. w Mińszczyźnie na polecenie Radziwiłła chorągiew husarską; jako porucznik wyruszył 29 VIII na czele chorągwi (tzw. czerwonej) z Mińska do Inflant, po czym popisał ją 10 IX w Oniksztach. W październiku wziął udział w sejmiku pow. oszmiańskiego w Żupranach. W r. 1626 uczestniczył w kolejnej kampanii przeciw Szwedom; po zawarciu w styczniu r.n. rozejmu w Baldenmojzie (Kurlandia) zapewne porzucił służbę w wojsku. Wziął udział w sejmiku przedsejmowym w Mińsku na początku września 1630. W związku z atakiem wojsk moskiewskich na Litwę w r. 1632 Radziwiłł zlecił mu zaciąg chorągwi husarskiej, którą S. przyprowadził w poł. grudnia t.r. do obozu pod Orszę. Początkowo chorągiew uznano za zaciąg prywatny i dopiero pod naciskiem Radziwiłła 31 XII przeprowadzono jej popis. Kiedy na początku stycznia 1633 oddziały litewskie spod Orszy ruszyły pod Smoleńsk, S. pozostał w obozie z zadaniem doprowadzenia do sprawności bojowej nadciągających chorągwi i kierowania ich na front. Uczestniczył zapewne w walkach pod Smoleńskiem z armią Michaiła Szeina, ale nie wziął już udziału w kampanii pod Białą. Na przełomie marca i kwietnia t.r. Radziwiłł pozbawił go rotmistrzostwa; jego chorągiew powierzono Krzysztofowi Gorayskiemu.
W r. 1634 był S. na sejmiku gromnicznym w Oszmianie. Mimo poparcia ze strony Radziwiłła nie udało mu się jesienią 1635 otrzymać urzędu podczaszego mińskiego, a w r. 1640 chorąstwa oszmiańskiego, co być może wynikało z jego niewielkiej aktywności publicznej; został natomiast sekretarzem królewskim. Niespodziewanie przed 8 XII 1642 Władysław IV mianował go na wysoki urząd marszałka oszmiańskiego. S. był właścicielem części Uzły i Daniuszowa w pow. oszmiańskim; druga żona wniosła mu ponadto Dziedziłowicze. W l. 1622–30 trzymał w arendzie należące do Bogusława Radziwiłła Smolewicze. S. zmarł przed 8 XII 1647.
S. był dwukrotnie żonaty: w r. 1623 jego żoną była Zofia z Tomkowiczów, a w r. 1644 Teodora, córka Adama Tryzny, która po śmierci męża poślubiła (najpóźniej w r. 1649) star. krzyczewskiego Mikołaja Stefana Paca (zob.). W pierwszym małżeństwie S. miał syna Michała Kazimierza i córkę Helenę, żonę Jana Stanisława Rayskiego, w drugim być może syna Konstantego Antoniego (zm. 1716), strażnika smoleńskiego i sędziego grodzkiego mińskiego.
Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, Red. A. Rachuba, W. 2004 I; Wolff J., Pacowie. Materiały historyczno-genealogiczne, Pet. 1885; – A u gustyniak U., Dwór i klientela Krzysztofa Radziwiłła (1585–1640). Mechanizmy patronatu, W. 2001; taż, W służbie hetmana i Rzeczypospolitej. Klientela wojskowa Krzysztofa Radziwiłła (1585–1640), W. 2004, indeks i s. 326; Rachuba A., Kandydaci Piotra Kochlewskiego do nowych urzędów litewskich w 1635 roku, „Kwart. Hist.” R. 99: 1992 nr 1 s. 100; – [Radziwiłł K.], Sprawy wojenne i polityczne 1621–1632, Paryż 1859; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. II nr 780, 903, ks. 64 s. 112, Dz. V nr 15517 (listy S-ego), Dz. XXIII nr 138; B. Czart.: rkp. 1642 s. 91–4; Lietuvos valstybēs istorijos archyvas w Wil.: F. SA nr 9/II k. 662–2v, F. SA 17 k. 324; Muz. Narod. w Kr.: rkp. 160 s. 87; Rossijskaja nacional’naja biblioteka w Pet.: Avtografy Dubrovskogo, rkp. 125 nr 40 k. 67, rkp. 321/2 nr 67; Rossijskij gosudarstvennyj archiv drevnich aktov w Moskwie: F. 389 nr 213 k. 146v, F. 1603 op. 4 nr 2962 k. 26.
Andrzej Rachuba