Szarfenberg (właśc. Scharffenberg) Jan (1550–1586), drukarz wrocławski.
Ur. w Görlitz, był synem Kryspina (zob.) i Anny, bratem Bartłomieja, Piotra, Anny, Elżbiety, Sary, Sabiny i Barbary.
S. prawdopodobnie uczył się sztuki drukarskiej w tłoczni ojca. Po jego śmierci przejął w r. 1577 wrocławski warsztat; mimo trwającego ponad pół roku postępowania spadkowego, drukarnia nie zaprzestała działalności. W wyniku przeprowadzonego 31 VII 1577 przez spadkobierców podziału majątku, S. otrzymał tłocznię, zobowiązując się do spłaty rodzeństwa sumą 1650 talarów (płatnych po 200 talarów rocznie). Pozostali spadkobiercy zezwolili mu na sprzedaż znajdujących się w księgarni książek, o wartości nieprzekraczającej 100 talarów, dla uzyskania kapitału na prowadzenie drukarni; w razie otrzymania wyższej sumy, S. zobowiązał się zdeponować nadwyżkę w Radzie Miejskiej na rzecz rodzeństwa. Do 16 I 1580 uregulował S. pozostawione przez ojca długi. Dom przy Altbussergasse pozostawał początkowo wspólną własnością rodzeństwa; 11 I 1578 ze swojej części zrezygnowała (za sumę 78 talarów) jedynie Sara. Pozostali spadkobiercy sprzedali 13 III 1582 dom mężowi Elżbiety, Hieronimowi Lindenerowi.
S. prowadził działalność na podstawie przywileju wrocławskiej Rady Miejskiej z r. 1553, obejmującego również spadkobierców Kryspina Szarfenberga; w r. 1577 wystarał się jednak o zatwierdzenie przywileju przez cesarza Rudolfa II Habsburga. Początkowo drukował pod imieniem ojca (z dawnym adresem ukazało się sześć druków); na początku października t.r., po zawarciu ugody z pozostałymi spadkobiercami i uzyskaniu przywileju cesarskiego, rozpoczął działalność pod własnym imieniem. W r. 1578 przeniósł drukarnię z domu przy Altbussergasse do kamienicy przy Reiffergasse 400. Dn. 18 IV 1580 S. i jego żona zapisali sobie wzajemnie poł. majątku na wypadek bezpotomnej śmierci.
S. zachował profil produkcji wydawniczej ojca. Drukował okazjonalne panegiryki, m.in. wiersz Daniela Hermanna „Musae Marti coniunctae...” (1579), łączący gratulacje z okazji zaślubin Jakuba Monaua i Zuzanny Vogt z opisem walk króla Stefana Batorego pod Połockiem, oraz Jana Rybińskiego „Hymnus Apollinis et Musarum de auspicato ex diuturna peregrinatione ad suos reditu Dni Joannis Comitis ab Ostrorog...” (1583). W r. 1578 wydał herbarz rodzin śląskich („Das slesische Wappenbuch”, niezachowany), nad którym prace rozpoczęto jeszcze za życia Kryspina. S. drukował rozporządzenia cesarza i wrocławskiej Rady Miejskiej, podręczniki, słowniki (m.in. „Dictionarium Germanico-Polonico-Latinum”, 1579), druki muzyczne i literaturę religijną, a także kalendarze i prognostyki, autorstwa krakowskich astrologów, m.in. profesora Uniw. Krak. Piotra Słowackiego (1577, 1582 , 1583, 1584, 1585, 1586), tłumaczone na język niemiecki. Łącznie wydał ok. 190 znanych obecnie pozycji, w tym co najmniej 28 poloników (m.in. druk ulotny „Neue Zeitung und Vorbotschaft des grossen Landtages zu Warschau” <1585>, opisujący niezwykłe wydarzenia, poprzedzające sejm warszawski 1584 r.). Podobnie jak ojciec używał sygnetu drukarskiego, przedstawiającego krzak gorejący na skalistym wzgórzu («Scharfer Berg»), z tablicami dziesięciorga przykazań i napisem «MONS ACER ET ARDENS». Prowadził księgarnię i wspólnie z innymi księgarzami wrocławskimi podpisał suplikę do Rady Miejskiej z prośbą o wprowadzenie zakazu zajmowania się przez introligatorów handlem książkami; zabiegając o to, powoływano się na sprawę ojca S-a, Kryspina, któremu – jako księgarzowi – zakazano zatrudniania czeladnika, zajmującego się oprawianiem książek. S. zmarł 19 VIII 1586.
S. był żonaty od 22 IX 1578 z Magdaleną (zm. przed 1630), córką Sebastiana Schromma (Schramma), radcy bp. wrocławskiego Baltazara von Promnitz. Ślub uczcili wierszami gratulacyjnymi przyjaciele S-a: David Rhenisch, Georgius Tilenius i Hieronim Arconatus („Epithalamia ornatissimo iuveni [...] Iohanni Scharffenberg, typographo Vratislaviensi et [...] Magdalenae...”, Vratislaviae 1578 ). Po śmierci S-a Magdalena przejęła drukarnię i do r. 1589 prowadziła ją pod jego imieniem, a od t.r. również pod firmą «Haeredes Joannis Scharffenberg». Od r. 1587 była żoną drukarza Kaspra Langnickela z Kamiennej Góry, a po jego śmierci (utonął w Odrze 21 V 1588) wyszła w r. 1589 za mąż za kierownika swej tłoczni, Jerzego Baumanna, syna drukarza erfurckiego Jerzego. Na mocy umowy z 26 III 1590 tłocznia wraz z całym wyposażeniem przeszła na własność Magdaleny i jej trzeciego męża, który zobowiązał się spłacić synów S-a. Po śmierci Baumanna (zm. 9 III 1607) Magdalena prowadziła oficynę do r. 1618 samodzielnie, a następnie z synem, Jerzym Baumannem. Starszy syn S-a i Magdaleny, Jan (ur. po 18 IV 1580), otrzymał spłatę od Baumanna do r. 1604; w r. 1609 przebywał w Krakowie, gdzie wspólnie z drukarzami Wojciechem Kobylińskim i Andrzejem Piotrkowczykiem oraz księgarzem Piotrem Prężyną szacował bibliotekę uwięzionego za długi hafciarza Stanisława Pirogowicza. Syn młodszy, Kryspin (ur. po 1580), kształcił się na drukarza w r. 1606 w Krakowie; potwierdził on t.r. otrzymanie od ojczyma 200 fl. spadku po ojcu, założył za nie w r. 1611 drukarnię w Nysie, w której w r. 1612 wydał książkę „Nova monstra novi Arianismi...” Marcina Śmigleckiego, dedykowaną bp. krakowskiemu Piotrowi Tylickiemu. Jako pierwszy drukarz w Nysie tłoczył druki muzyczne; w r. 1613 wydrukował traktat teoretyczny cystersa Franciszka Joannesa Nuciusa „Musices poeticae sive de Compositione Cantus”.
Lexikon des gesamten Buchwesens, Stuttgart 2003 VI (bibliogr.); Słown. Pracowników Książki Pol.; – Bandtkie J. S., Historia drukarń krakowskich od zaprowadzenia druków do tego miasta aż do czasów naszych, Kr. 1815 s. 333–4; Birkenmajer A., Nobilitacja Szarfenbergów, Kr. 1926 s. 15 (dot. syna, Kryspina); Burbianka M., Produkcja typograficzna Scharffenbergów we Wrocławiu, Wr. 1968; taż, Z dziejów drukarstwa śląskiego w XVII wieku. Baumannowie, Wr. 1977; taż, Z dziejów wrocławskiej drukarni Jerzego Baumanna, „Roczn. B. Narod.” R. 4: 1968 s. 69–72; Maleczyńska K., Druki okolicznościowe na Śląsku w okresie renesansu, „Roczn. B. Narod.” R. 37–38: 2006 s. 116–17; Okopień J., Pionierzy czarnej sztuki 1473–1600, W. 2002; Przywecka-Samecka M., Drukarstwo muzyczne w Polsce do końca XVIII wieku, Kr. 1969; – Tomkowicz S., Przyczynki do historii kultury Krakowa w pierwszej połowie XVII w., Lw. 1912 s. 264, 307 (dot. syna, Kryspina).
Agnieszka Biedrzycka