Szarfenberger Jan h. własnego (ok. 1550–1625), drukarz krakowski.
Był wnukiem Marka Szarfenberga (zob.), najstarszym synem Mikołaja (zob.) i Anny, córki aptekarza krakowskiego Franciszka de Radicibus, bratankiem Stanisława (zob.) i Walentego (zob.), bratem Mikołaja, Franciszka, Zuzanny, Rozyny, Katarzyny, Doroty i Anny, bratem ciotecznym Mateusza Siebeneichera (zob.), bratem stryjecznym Marka Szarfenbergera Ostrogórskiego (zob.).
Do r. 1569 mieszkał S. z rodzicami, rodzeństwem i stryjem Stanisławem w rodzinnej kamienicy przy ul. św. Anny (obecnie nr 6), następnie w kamienicy przy ul. Grodzkiej (obecnie nr 3). Dn. 25 VIII 1570 wspólnie z ojcem otrzymał od króla Zygmunta Augusta przywilej na wyłączność druku statutów i przywilejów koronnych na okres 15 lat oraz tytuł serwitora królewskiego, zwalniający go od jurysdykcji miejskiej; po protestach władz miejskich przywileje, wyjmujące serwitorów spod jurysdykcji Rady, zostały 26 V 1571 cofnięte. Jako drukarz S. zastępował ojca w kancelarii królewskiej.
S. nadużywał alkoholu i często wdawał się w awantury; o obrazę i napaść oskarżył go m.in. złotnik Grzegorz Blank. Gdy szwagier Mateusz Gruszczyński obwinił go, że nie szanuje swego ojca, «który już jest nonagenarius i prawie zdziecinniał», oraz publicznie napastuje siostrę Annę (żonę Gruszczyńskiego), został przez S-a w lipcu 1605 zelżony i niemal pobity; podobne oskarżenie złożyli t.r. także sąsiedzi. Mimo to na początku r. 1606 został S. wyznaczony na kuratora zniedołężniałego rajcy Jana Spiglara (Lambeka); w r. 1608 występował jako egzekutor jego testamentu. Po śmierci ojca w r. 1606 przejął drukarnię, a wspólnie z bratem Franciszkiem i siostrami odziedziczył kamienicę przy ul. Grodzkiej. Z Gruszczyńskim procesował się o część tłoczni i pozostałe w niej nakłady książek, a zwłaszcza o egzemplarze tzw. Biblii Leopolity, należące się żonie Gruszczyńskiego. S. był przełożonym Wagi Miejskiej, sprowadzał ołów z Olkusza i zajmował się działalnością księgarską, m.in. był faktorem księgarni po Zacheuszu Kessnerze. Dn. 6 IV 1609 pożyczył od Krzysztofa i Anny Ambrozowiczów 1120 złp. pod zastaw dóbr ruchomych i nieruchomości, w tym części domu przy ul. Grodzkiej.
Najpóźniej w r. 1609 wznowił S. działalność tłoczni, wydając „Kolędę moskiewską...” Pawła Palczowskiego. Początkowo używał dawnej nazwy drukarni, ale już w r. 1610 zaczął występować pod własną firmą. Na prośbę Andrzeja Wargockiego stanął t.r., wspólnie z innymi drukarzami, jako ekspert przed sądem rektorskim w sprawie wydania przez Szymona Kempiniego „Peregrinacii abo pielgrzymowania do Ziemie Świętej” Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła w przekładzie Wargockiego, bez zgody tłumacza. Przez swego czeladnika Stanisława Lenczewskiego został w r. 1613 pozwany przed urząd wójtowski o zwrot pieniędzy, pożyczonych na druk książek, oraz wypłatę zaległego wynagrodzenia (łącznie ponad 150 zł); zaproponował spłatę w książkach, lecz w końcu zgodził się na wypłatę gotówki. Wydawał głównie panegiryki oraz popularną literaturę religijną, szczególnie autorstwa jezuitów (F. Androzziego, J. Rodrigueza, M. Ricciego, Wargockiego), w przekładzie kaznodziei Szymona Wysockiego; łącznie wydrukował 14 lub 15 pozycji o objętości ponad 244 arkuszy (z tego 236 arkuszy stanowiły druki polskie). W ciągu kilku lat samodzielnej działalności popadł w długi; prawdopodobnie w r. 1614 lub 1615 zastawił warsztat i sześć cetnarów ołowiu krakowskim Żydom. W r. 1614 ukazał się ostatni znany druk jego tłoczni, „Smutne threny i żałobne nagrobki na zeszcie [...] Anny z Cołhan Gołuchowskiej...” Wawrzyńca Chlebowskiego. W r. 1615 został ponownie oskarżony przez Gruszczyńskiego o obrazę, dokonaną w stanie nietrzeźwym. Wspólnie z Danielem Szolcem występował w r. 1616 w sądzie jako rzeczoznawca, wyceniając traktat „Monotessaron Evangelicum” Seweryna Lubomlczyka. Prawdopodobnie t.r., obawiając się utraty zastawionej drukarni, namówił Franciszka Cezarego z Łobżenicy do jej wykupu. Na żądanie Ambrozowiczów wiertelnicy krakowscy wycenili 21 VII dwie części kamienicy przy ul. Grodzkiej, należące do S-a i jego brata Franciszka, na 13 tys. złp., określając przy tym drukarnię jako zrujnowaną; po dokonanej 5 IX 1617 rewizji stanu kamienicy przeszła ona w części w ręce Ambrozowicza (pewne jej części miał już od r. 1611 aptekarz Abraham Ronenberg). Najpóźniej w r. 1617 sprzedał S. drukarzowi Antoniemu Wosińskiemu prawo do druku „Modlitw białogłowskich” i „Modlitw męskich”, co doprowadziło t.r. do procesu Wosińskiego z Cezarym, który – dysponując drukarnią S-a – uznał, że nabył jednocześnie prawo do wszystkich tłoczonych w niej druków i również wydał „Modlitwy białogłowskie”. S. zawarł w r. 1618 układ z drukarzem Maciejem Jędrzejowczykiem na wydrukowanie „Modlitw męskich” dla pasamonika Marcina Hermańskiego; być może znajdujący się w Bibliotece Jagiellońskiej fragment niezidentyfikowanego modlitewnika polskiego (sygn. 585138 I) z Biblioteki Kapitulnej w Krakowie pochodzi z tego właśnie wydawnictwa. S. usiłował odzyskać tłocznię i w r. 1620 pertraktował o to z Cezarym. S. zmarł w r. 1625; pogrzeb odbył się na koszt jego wierzycieli.
S. prawdopodobnie nie założył rodziny. Po jego śmierci Gruszczyński wytoczył Cezaremu proces, żądając zwrotu typografii, ten jednak upomniał się o spłatę długu, który (łącznie z dalszymi pożyczkami dla S-a, w tym 5 złp. na pogrzeb) wynosił już 180 złp. Proces toczył się do r. 1627; jego ostateczny wynik nie jest znany, jednak prasa i czcionki S-a pozostały u Cezarego.
Wizerunek (drzeworyt) wg rys. Jana Matejki ze współczesnego portretu, w: „Tyg. Ilustr.” 1867 nr 407
s. 17; – Drukarze dawnej Pol., I cz. 2 vol. 1 s. 84, vol. 2 s. 440, 468, 609–14, 656, 659, V 108; Słown. Pracowników Książki Pol., (bibliogr.); – Bandtkie J. S., Historia drukarń krakowskich od zaprowadzenia druków do tego miasta aż do czasów naszych, Kr. 1815 s. 345; Chmiel A., Domy krakowskie. Ulica Grodzka, Kr. 1934 I; Lachs J., Dawne aptekarstwo krakowskie, W. 1933 s. 112; Żurkowa R., Biblioteki rajców krakowskich w pierwszej połowie XVII w., „Roczniki Bibliot.” R. 27: 1983 s. 54; taż, Księgarstwo krakowskie w pierwszej połowie XVII wieku, Kr. 1992; taż, Spory drukarzy krakowskich w pierwszej połowie XVII wieku, „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 39: 1994; taż, Wokół Zielnika Szymona Syreniusza, tamże R. 30: 1985; – Cracovia impressorum XV et XVI saeculorum, Ed. J. Ptaśnik, Lw. 1922 s. 61–2, 97 (wstęp poza indeksem); Mater. do dziej. piśmiennictwa pol., I; Tomkowicz S., Przyczynki do historii kultury Krakowa w pierwszej połowie XVII w., Lw. 1912 s. 247, 277–8, 306; – B. Jag.: sygn. 5350 k. 242, 590v, 599v.
Agnieszka Biedrzycka