Szczurek-Cergowski (do r. 1938 Szczurek) Jan, pseud.: Cios, Mestwin, Sławbor, Wiesław, przybrane nazwiska: Jacek Borski, Jan Tarski, Stanisław Tarabanowicz, Franciszek Kosmolski, Jan Tryka, Jan Szerski (1897–1972), pułkownik artylerii Wojska Polskiego, podpułkownik Armii Krajowej, prezes Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość.
Ur. 22 XII we wsi Cergowa (pow. krośnieński), pochodził z wielodzietnej rodziny chłopskiej, był synem Jana Szczurka i Franciszki z domu Drozd.
S. uczył się w szkole ludowej w Dukli, a w l. 1909–14 w szkole realnej w Krośnie. Od r. 1912 należał do tajnego skautingu, a od 1. poł. r. 1913 do Związku Strzeleckiego w Krośnie. Po wybuchu pierwszej wojny światowej wstąpił 15 VIII 1914 do oddziałów strzeleckich, a zaraz potem do Legionów Polskich. Służył w formacjach legionowych w Krośnie, następnie w Krakowie, ale z powodu choroby został już 20 XI t.r. zwolniony. Wcielony 12 VI 1915 do galicyjskiego 45. pp armii austro-węgierskiej, służył m.in. w 1. komp. w Przemyślu. Po nauce w podoficerskiej szkole pułkowej (1 XI 1915 – 1 II 1916) został sekcyjnym 1. komp. i w składzie baonu marszowego pułku walczył od 6 IV 1916 na froncie rosyjskim. Od 1 VI do 15 XII 1916 leczył się w szpitalach w Dornawatrze, Budapeszcie i Przemyślu, po czym wrócił do 45. pp i od 20 II 1917 służył w jego 4. komp. na froncie włoskim i rumuńskim. Ranny w listopadzie 1917, leczył się w szpitalu do 1 III 1918. Następnie objął stanowisko dowódcy 10. komp. 109. pp i ponownie walczył na froncie włoskim. Wraz z całym pułkiem dostał się 3 XI 1918 do niewoli włoskiej nad rzeką Tagliamento. Po zakończeniu wojny przebywał do 28 II 1919 w obozie żołnierskim we Włoszech. Dn. 1 III t.r. wstąpił do utworzonego we Włoszech 6. pp im. Zawiszy Czarnego Armii Polskiej we Francji; do 1 IV służył jako sekcyjny 3. komp., a 7 IV został mianowany sierżantem. Przewieziony z pułkiem 18 IV do Francji, został przydzielony do 21. p. strzelców i od poł. maja kierował składami artylerii przy parku artylerii III Korpusu. Wraz z jednostkami Armii Polskiej we Francji przybył 1 VI do kraju i 1 VIII objął ponownie tę funkcję. Awansowany 9 X do stopnia podporucznika, dowodził od 28 X kolumną amunicyjną nr 629, następnie 1 I 1920 został przydzielony do Urzędu Amunicyjnego nr 16.
S. wziął udział w wojnie polsko-sowieckiej 1920 r.; od 5 VI t.r. dowodził oddziałem parkowym składów amunicji przy Parku Uzbrojenia 16. DP. Po zakończeniu wojny objął 1 I 1921 dowództwo tego Parku. Przeniesiony 11 II t.r. do Okręgowego Zakładu Uzbrojenia nr 8, został kierownikiem składu przy równoczesnym wcieleniu do 16. p. artylerii polowej. Dn. 3 VIII został referentem w urzędzie uzbrojenia w Dowództwie Okręgu Generalnego nr VIII (od jesieni 1921 Wydz. IV Uzbrojenia Szefostwa Artylerii i Służby Uzbrojenia Dowództwa Okręgu Korpusu nr VIII) w Toruniu. W czerwcu 1924 w gimnazjum przyrodniczym w Grudziądzu zdał maturę. Wiosną 1925 odbył dwumiesięczny kurs informacyjny sprzętu uzbrojenia w Warszawie. Przydzielony 20 XI t.r. do 8. p. artylerii ciężkiej (pac), awansował 5 XII do stopnia porucznika. Po ukończeniu kursu w Szkole Młodszych Oficerów Artylerii w Toruniu (12 IV – 15 XI 1926) służył kolejno jako młodszy oficer baterii (do 5 IX 1927), p.o. dowódca 3. baterii (do 21 I 1929) oraz dowódca 2. baterii (do 1 X 1929). Awansowany 19 III 1928 do stopnia kapitana, był od 1 X 1929 do 20 II 1930 komendantem szkoły podoficerskiej pułku, po czym do 31 V t.r. dowodził 1. baterią. Jako drugi oficer sztabu został oddelegowany do dowództwa 8. Grupy Artylerii; dowodził 8. baterią (13 X 1930 – 11 VI 1931) oraz uczył w Szkole Strzelania Artylerii (1 IV – 1 IX 1932). Odbył kurs oficerów sztabu artylerii (6 XI 1932 – 23 III 1933) w Wyższej Szkole Wojennej, po czym został dowódcą 4. baterii 8. pac. W okresie 22 V 1933 – 1 VIII 1936 był wychowawcą i instruktorem w Szkole Podchorążych Artylerii w Toruniu, z przerwą od 19 IX do 9 XI 1933, gdy uczestniczył w kursie taktycznym dowódców dyonów w Szkole Strzelania Artylerii. Awansowany na majora ze starszeństwem z 1 I 1936, służył od 1 VIII t.r. w 2. pac w Chełmie, od 25 VIII jako dowódca 3. dyonu. Dn. 4 I 1938 zmienił nazwisko na Szczurek-Cergowski. Od czerwca 1939 był wykładowcą artylerii w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie.
W kampanii wrześniowej 1939 r. S.-C. jako oficer sztabu artylerii dywizyjnej 3. DP Legionów (w składzie Armii «Prusy») walczył na Kielecczyźnie; w bitwie pod Iłżą (8–9 IX t.r.) dowodził 1. baonem 9. pp. Po przeprawieniu się przez Wisłę na Lubelszczyznę został oficerem sztabu płk. Stanisława Tatara, dowódcy piechoty dywizyjnej zreorganizowanej 1. DP, i uczestniczył w bitwie pod Tomaszowem Lub. (21–23 IX). Po zakończeniu działań wojennych, podczas próby przedostania się na Węgry, został 5 X (wraz z m.in. Tatarem) zatrzymany przez Niemców i umieszczony w szpitalu, z którego jednak zbiegł. Ukrył się w leśniczówce Kosobudy w pow. zamojskim, gdzie poszukując możliwości przedostania się do Francji, nawiązał kontakt ze Służbą Zwycięstwu Polski, następnie ZWZ, oraz ukrywającym się w okolicy Tatarem; ze względu na zagrożenie dekonspiracją przeniósł się w r. 1940 do nadleśnictwa Huta Krzeszowska (pow. niżański). W styczniu 1941 wstąpił do Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW), podległej Stronnictwu Narodowemu. Od czerwca t.r. pełnił pod pseud. Wiesław funkcję komendanta Okręgu Stołecznego NOW; dowodził też połączonym z nim przez pewien czas okręgiem Warszawa-Ziemska. W okresie między lutym a marcem 1942 dokonał rozłamu w NOW i (wg m.in. M. Ney-Krwawicza i A. K. Kunerta) wraz z częścią swego okręgu przeszedł do AK (wg K. Komorowskiego do AK przeszedł dopiero w październiku 1942). Prosił przy tym swego zwierzchnika, ppłk. Józefa Rokickiego, o zwolnienie z przysięgi. Pod pseud. Sławbor objął szefostwo nowo utworzonego Wydz. Artylerii w Oddz. III Komendy Głównej AK. Dn. 11 XI 1942 został mianowany podpułkownikiem służby stałej (rozkaz L. 65/BP). Opracował wspólnie z Władysławem Garlickim wydany w r. 1943 przez Tajne Wojskowe Zakłady Wydawnicze „Regulamin artylerii – prawidła strzelania”. Prowadził szkolenia dla starszych oficerów artylerii w okręgach lub w Warszawie przy ul. Polnej 40. Po wybuchu powstania warszawskiego 1944 r. zgłosił się 2 VIII wraz z grupą oficerów z Wydz. Artylerii do komendanta II Rejonu Obwodu Śródmieście rtm. Władysława Abramowicza («Litwina»), który skierował go do oddziału kpt. Kazimierza Leskiego («Bradla»). S.-C. od 3 VIII dowodził utworzonym samorzutnie zgrupowaniem w rejonie Alei Ujazdowskich i pl. Trzech Krzyży, podporządkowując sobie w następnych dniach m.in. oddział «Bradla» i batalion Wojskowej Służby Ochrony Powstania kpt. Zygmunta Netzera («Kryski»); 11 VIII został lekko ranny, lecz mimo to pozostał wśród powstańców. Od 20 VIII (lub 23 VIII wg W. Romana) był komendantem Podobwodu Śródmieście-Południe, a w ramach reorganizacji oddziałów powstańczych mianowano go 20 IX dowódcą 72. pp 28. DP w składzie nowo utworzonego Warszawskiego Korpusu AK, dowodzonego przez gen. Antoniego Chruściela. Dowódca AK, gen. Tadeusz Bór-Komorowski, odznaczył go 22 IX Orderem Virtuti Militari V kl. «za wyjątkową odwagę i poświęcenie podczas walk o Warszawę» (potwierdzone rozkazem nr 453 z 24 IX 1944).
Po kapitulacji powstania S.-C. poddał się 5 X 1944 wraz ze swymi żołnierzami; wzięty do niewoli niemieckiej, po przekupieniu strażników zbiegł z grupą więźniów z kolumny jenieckiej w Ożarowie. Ukrywał się w okolicy Milanówka, gdzie nawiązał kontakt z p.o. komendantem głównym AK gen. Leopoldem Okulickim («Niedźwiadkiem»); w październiku t.r. otrzymał z jego rąk nominację na komendanta Obszaru Zachodniego AK. Pod pseud. Mestwin przystąpił do odtwarzania Obszaru. W Radomsku zorganizował sztab, w skład którego weszli m.in. kpt. Leski, rtm. A. Czaykowski, kpt. J. Roman, kpt./mjr W. Roman, mjr Bolesław Jackiewicz («Łabędź»), kpt. L. Piasecki oraz syn S-a-C-ego, Lech. W nadanej 8 XII depeszy z Londynu szef Sztabu Naczelnego Wodza gen. Stanisław Kopański nakazał gen. Okulickiemu związanie S-a-C-ego z Komendą Główną AK, z uwagi na zamiar wykorzystania go do zadań specjalnych w kraju. Po rozwiązaniu AK 19 I 1945 wydał S.-C. podległym oddziałom rozkaz pozostania w konspiracji, a sam objął funkcję komendanta Obszaru Zachodniego Organizacji «NIE». Od stycznia do listopada t.r. używał nazwiska Szerski. W lutym, podczas spotkania z Okulickim w lokalu konspiracyjnym w Łodzi, miał sugerować zawarcie porozumienia między Delegaturą Rządu w Kraju a Rządem Tymczasowym w Lublinie. Po aresztowaniu Okulickiego przez NKWD i rozwiązaniu 7 V «NIE» przeszedł do zorganizowanej w tym czasie przez płk. Jana Rzepeckiego Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, w której otrzymał komendę Obszaru Zachodniego, obejmującego okręgi: bydgoski, poznański, szczeciński, gdański i olsztyński. Przeprowadził częściową demobilizację, po czym w lipcu przeniósł się do Poznania. Przez powracającego z Niemiec syna, Lecha, otrzymał rozkaz gen. Tatara utworzenia konspiracji w ludowym WP. Dn. 5 VIII wziął udział w zebraniu komendantów Obszarów, na którym Rzepecki postawił wniosek, przyjęty jednomyślnie, rozwiązania Delegatury Sił Zbrojnych i powstania w jej miejsce nowej organizacji konspiracyjnej. S.-C. uczestniczył 2 IX w powołaniu w Warszawie Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość (WiN); obok Rzepeckiego (prezesa), płk. Tadeusza Jachimka, płk. Antoniego Sanojcy, płk. Franciszka Niepokólczyckiego, płk. Józefa Rybickiego i płk. Janusza Bokszczanina wszedł do jego I Zarządu Głównego jako prezes Zarządu Obszaru Zachodniego. Występował w tym czasie pod pseud. Mestwin, Cios i Sławbor. Po aresztowaniu Rzepeckiego (5 XI) pełnił obowiązki prezesa Zarządu Głównego WiN, natomiast na zebraniu członków Obszarów w Poznaniu (23 XI) został wybrany na stanowisko prezesa i przyjął pseud. Grom. Nazajutrz (24 XI), po spotkaniu z działaczami WiN, na którym uzgadniano stanowisko w związku z apelem Rzepeckiego wzywającym do rozwiązania konspiracji, został aresztowany. W śledztwie odmówił składania zeznań i dopiero po zapoznaniu się z zeznaniami Rzepeckiego i Leskiego przyznał się, lecz tylko do własnej działalności. Sądzony od 4 I 1947 w Warszawie w pokazowym procesie I Zarządu Głównego WiN (oskarżycielem był naczelny prokurator WP płk Henryk Holder), został wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego (WSR) w Warszawie pod przewodnictwem płk. Władysława Garnowskiego skazany 3 II t.r. na karę siedmiu lat pozbawienia wolności (z zaliczeniem aresztu śledczego). Decyzją prezydenta RP Bolesława Bieruta został 5 II wraz z innymi oficerami ułaskawiony i nazajutrz zwolniony z więzienia.
Dn. 7 II 1947 wstąpił S.-C. do WP i w stopniu pułkownika uczestniczył w kursie szefów sztabu pułku w Centrum Wyszkolenia Artylerii w Toruniu. Nie zaniechał działalności tajnej i był objęty obserwacją organów Informacji WP. Pozostawionymi w swej dyspozycji środkami finansowymi WiN, wspierał uwolnionych z więzień byłych podkomendnych z różnych okresów współpracy, a za pośrednictwem m.in. syna Lecha (pseud. Kadet) oraz byłego kapelana AK, ks. Romana Mielińskiego, przekazywał członkom WiN otrzymane wcześniej z zagranicy środki finansowe na dalszą działalność. Ukończył kurs artyleryjski w Toruniu, po czym na własną prośbę został 14 X t.r. zdemobilizowany. Odtąd gospodarował na otrzymanej wojskowej działce osadniczej (12 ha) w miejscowości Podwilcze koło Białogardu; ulokował tam radiostację nadawczo-odbiorczą, z której na polecenie gen. Tatara nadawano meldunki do Londynu. W lipcu i sierpniu 1950 Urząd Bezpieczeństwa Publicznego (UBP) prowadził wobec S-a-C-ego działania operacyjne o krypt. Hiena; m.in. w ich wyniku oraz w rezultacie zeznań aresztowanych w sprawie tzw. spisku w wojsku został 30 IX t.r. ponownie aresztowany. Oskarżany o kontakty z «grupą Tatara», odmówił zeznań obciążających kolegów i współpracowników oraz dotyczących działalności wojennej NOW. Sformułowany w r. 1953 akt oskarżenia zarzucił mu dodatkowo przyjęcie od gen. Tatara 750 dolarów amerykańskich, co miało potwierdzać działalność «dywersyjno-szpiegowską» S-a-C-ego prowadzoną z grupą skazanych wcześniej oficerów i generałów WP. Dn. 2 VII t.r. WSR w Warszawie pod przewodnictwem kpt. Jerzego Drohomireckiego (sygn. akt Sr 466/55) skazał S-a-C-ego na karę piętnastu lat pozbawienia wolności, utratę praw publicznych na pięć lat oraz konfiskatę mienia. S.-C. odbywał karę w Warszawie na Mokotowie oraz we Wronkach; pobyt w więzieniu spowodował jego kalectwo. Dn. 24 III 1956 Rada Państwa zmniejszyła wyrok do ośmiu lat pozbawienia wolności oraz zawiesiła wykonywanie reszty kary na okres dwóch lat; 30 IV t.r. S.-C. wyszedł na wolność.
S.-C. zamieszkał w Warszawie, początkowo u syna Lecha, i podjął pracę w wydawnictwie oświatowym «Wspólna Sprawa»; w okresie 1 IV – 1 VIII 1956 był też zatrudniony w Polskim Związku Niewidomych. W maju t.r., natychmiast po zwolnieniu z więzienia, został poddany działaniom operacyjnym Służby Bezpieczeństwa. W styczniu 1957 wznowiono przeciw niemu postępowanie sądowe, które jednak 14 II t.r. umorzono. Tego dnia, postanowieniem Naczelnej Prokuratury Wojskowej, został zrehabilitowany. Decyzją z 20 XI Międzyresortowej Komisji ds. pomocy osobom rehabilitowanym otrzymał odszkodowanie w kwocie 30 tys. zł, rentę inwalidzką w wysokości 800 zł oraz przydział na dwupokojowe mieszkanie. W tym czasie wznowił kontakty ze swymi podkomendnymi oraz ze środowiskiem kombatanckim. Działając w ZboWiD, zajmował się problemami żołnierzy AK powracających z ZSRR (weryfikacją stopni wojskowych oraz uregulowaniem statusu materialnego); w październiku 1956 omawiał te sprawy na spotkaniu z I sekretarzem KC PZPR Władysławem Gomułką. W ostatnim okresie życia, wspólnie z żoną Genowefą, organizował w swoim mieszkaniu spotkania byłych żołnierzy AK i działaczy mikołajczykowskiego PSL. Zmarł 14 XI 1972 w Warszawie, został pochowany 17 XI na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kw. D2 rząd 4 grób 11). Oprócz Orderu Virtuti Militari był odznaczony m.in. Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1928), Medalem Niepodległości (1933), Medalem Pamiątkowym «Za wojnę 1918–1921» (1928), Złotym Krzyżem Zasługi (1938), Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami (21 IX 1944) oraz Krzyżem Walecznych (1945).
S.-C. był dwukrotnie żonaty. W pierwszym małżeństwie zawartym 5 III 1922 w Grudziądzu z Natalią Kossowską (ur. 1898) miał synów: Wiesława Jana (1922–1997), handlowca, oraz Lecha Stefana (1923–1986), dziennikarza sportowego; obaj byli żołnierzami AK, rannymi w powstaniu warszawskim 1944 r., odznaczonymi Orderem Virtuti Militari V kl. Drugi raz S.-C. ożenił się 22 VI 1957 w Warszawie z poznaną w więzieniu mokotowskim Genowefą z domu Osior (zob. Szczurek-Cergowska Genowefa); w tym małżeństwie miał syna Sławbora Jana (Sławomira) (1958–2004), magistra resocjalizacji, który w r. 1976 zmienił nazwisko na Cergowski.
Dn. 24 VI 1993, na wniosek Zarządu Głównego Zrzeszenia WiN Stow. Społeczno-Kombatanckiego, Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego uchylił wyrok z 3 II 1947 w pierwszym procesie S-a-C-ego.
Cmentarz komunalny Powązki dawny Wojskowy w Warszawie, W. 1989 s. 108; Enc. powstania warsz., IV 27, 130, 410, VI 93–4, 531; Informator o nielegalnych antypaństwowych organizacjach i bandach zbrojnych działających w Polsce Ludowej w latach 1944–1956, W. 1964 s. 94; Informator o osobach skazanych w Polsce za działalność szpiegowską w latach 1944–1984, W. 1986 s. 553; Kunert, Słown. konspiracji warsz., II; Słownik biograficzny konspiracji pomorskiej 1939–1945, Tor. 2001 V (fot.); – Armia Krajowa na Pomorzu. Materiały sesji naukowej w Toruniu w dn. 14–15 XI 1992, Red. E. Zawacka, M. Wojciechowski, Tor. 1993; Armia Krajowa. Szkice z dziejów Sił Zbrojnych Polskiego Państwa Podziemnego, Red. K. Komorowski, W. 2001; Atlas polskiego podziemia niepodległościowego. 1944–1956, W.–L. 2007; Balbus T., O Polskę Wolną i Niezawisłą (1945–1948). WiN w południowo-zachodniej Polsce (geneza–struktury–działalność–likwidacja– represje), Kr.–Wr. 2004 s. 47, 62; Bartoszewski W., 1859 dni Warszawy, Kr. 1982; Barykady powstania warszawskiego 1944, Oprac. R. Śreniawa-Szypiowski, W. 1993; Bielecki R., „Gustaw” – „Harnaś” dwa powstańcze bataliony, W. 1989; tenże, Żołnierze powstania warszawskiego, W. 1995 I; Borkiewicz A., Powstanie warszawskie 1944, W. 1957; Chrzanowski B., Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” na Pomorzu w latach 1939–1945, „Zesz. Hist. WiN” 1996 nr 8 s. 7–8; Friszke A., „Reakcyjne podziemie”, „Mater. Hist.” 1993 nr 1 s. 9–10; Głowacki L., Działania wojenne, L. 1966; Głowacki L., Sikorski A., Kampania wrześniowa na Lubelszczyźnie, L. 1966 cz. 2; Janowski A., Okręg Stołeczny Stronnictwa Narodowego, w: Warszawa lat wojny i okupacji 1939–1944, W. 1972 z. 2 s. 175, 182; Kasprzak J., Tropami powstańczej przesyłki, W. 1979; Kluz S., W potrzasku dziejowym. WiN na szlaku AK, Londyn 1978; Komorowski K., Polityka i walka. Konspiracja zbrojna Ruchu Narodowego 1939–1945, W. 2000; Kunert A. K., Rzeczpospolita walcząca. Powstanie Warszawskie 1944. Kalendarium, W. 1994; tenże, W majestacie „prawa” PRL, „Tyg. Solidarność” 1997 nr 31 (463) s. 12; Ludność cywilna w powstaniu warszawskim, W. 1974 II–III; Ney-Krwawicz M., Komenda Główna Armii Krajowej 1939–1945, W. 1990 (fot.); O utrwalenie władzy ludowej w Polsce 1944–1948, Red. W. Góra, R. Halaba, W. 1982; Pietruczuk W., „Pszeniczna”, „Tyg. Kult.” 1984 nr 5; Pilaciński J., Narodowe Siły Zbrojne. Kulisy walki podziemnej 1939–1946, Londyn 1976; Poksiński J., „TUN”. Tatar–Utnik–Nowicki, W. 1992; Powstanie warszawskie 1 VIII – 2 X 1944. Służby w walce, Red. R. Śreniawa-Szypiowski, W. 1994; Przygoński A., Powstanie Warszawskie w sierpniu 1944, W. 1988 I–II (błędne informacje); Roman W., Oficer do zleceń, W. 1989; Siemaszko Z. S., Działalność generała Tatara 1943–1949, L. 2004 s. 19, 21–2, 258, 263, 266, 279, 292; Stachiewicz P., „Parasol”. Dzieje oddziału do zadań specjalnych Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej, W. 1984; Strzemieniewski J., „Generałowie” Juliusza Nowina-Sokolnickiego 1973–1990, „MARS” 2002 nr 13 s. 139; Sudlitz A., Renesans WiN-u. Recenzja „Zeszytów Historycznych WiN” (1992–5 nr 1–4, 7–8), „Niepodległość” (Nowy Jork) T. 28: 1996 s. 284; Szczurowski A., Szczurowski T., Oficerowie artylerii – ofiary stalinizmu, „Polska Zbrojna” 1992 nr 129 (431) dod. „Magazyn Tyg.” nr 27 (90) (fot.); Terej J. J., Na rozstajach dróg. Ze studiów nad obliczem i modelem Armii Krajowej, Wr. 1980; tenże, Rzeczywistość i polityka. Ze studiów nad dziejami najnowszymi Narodowej Demokracji, W.1979; Tkaczew W., Organa Informacji Wojska Polskiego 1943–1956. Kontrwywiad wojskowy, W. 2007; Woźniczka Z., Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” 1945–1952, W. 1992 s. 67; Zagórski A., Schemat organizacyjny WiN-u (1945–1948), cz. I, Zarząd Główny WiN, „Zesz. Hist. WiN” 1992 nr 2 s. 7, 11; tenże, Szczurek-Cergowski Jan, w: Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” w dokumentach, Wr. 2000 VI cz. 3 s. 689–92; Zawilski A., Polskie fronty 1918–1945, W. 1981 II, VI; Żebrowski L., Konspiracja polityczna 1946–1947, „Nowy Świat” 1992 nr z 29 II – 1 III (fot.); Żelewski H., Dzieje bojowe 8 Pułku Piechoty Legionów w walkach obronnych 1939 r., L. 1984; Żenczykowski T., Dramatyczny rok 1945, Londyn 1982; – AK w dokumentach, V; Jankowski S. „Agaton”, Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie. Wspomnienia 1939–1946, W. 1988 II; Mularczyk A., Czyim ja żyłem życiem, W. 1983 s. 190–223; Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928, 1932; Rybka R., Stepan K., Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939, Kr. 2003 (jako Szczurek); ciż, Rocznik oficerski 1939, Kr. 2006; W śródmieściu południowym. Wspomnienia z powstańczej Warszawy, Oprac. K. Ostrowska, W. 1995 (fot.); Zawilski A., Wspomnienia redaktora naczelnego powojennej „Bellony”, „Wojsk. Przegl. Hist.” R. 40: 1995 nr 3–4 s. 172; Życie w powstańczej Warszawie. Sierpień–wrzesień 1944. Relacje–dokumenty, Oprac. E. Serwański, W. 1965; – „Polska Zbrojna” 1947 nr 5, 12, 23, 30, 32; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Tyg. Powsz.” 1973 nr 2, „Życie Warszawy” 1972 nr 274, 275, 278; – IPN w Kr.: Zbiory A. Zagórskiego (Akt oskarżenia I ZG WiN płk. Jana Rzepeckiego i tow., s. 1, 4–5, 9, 21–3, 25–8, 36–7, 57, 60, 71–2, wyrok WSR w W. z 3 II 1947, sygn. akt R. 947/46 s. 2, 9, 14, 19, 20, pismo Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP z 6 II 1947 do MON Dep. Służby Sprawiedliwości o decyzji Prezydenta z 5 II 1947 na podstawie, której skorzystał z prawa łaski, pismo Zarządu Głównego Zrzeszenia WiN z 22 I 1992 do Sądu Warsz. Okręgu Wojsk. , sygn. 0–3/92, Postanowienie SWOW w W. z 24 VI 1993, sygn. akt Cs. Un. 164/92, odpisy z Arch. WIH sygn. III/21/12 k. 87, sygn. III/40/6 k. 60); IPN w P.: sygn. 3/64 (księga główna więźniów z l. 1952–5 CW Wronki, poz. 35/54), sygn. 3/72 (skorowidz do księgi głównej z l. 1953–4 CW Wronki); IPN w W.: sygn. BU 765/265 (akt oskarżenia z 22 IV 1953, akta nadzoru, k. 43–9), sygn. BU 0330/202 (teczka kontrolno-śledcza) k. 55–75, sygn. BU 001121/52/Jacket (teczka Lecha Szczurka-Cergowskiego) k. 3, sygn. BU 660/1034, BU 0203/2281 (odpis wniosku z teczki akt personalnych w CAW), sygn. BU 0259/406 (akta kontrolno-śledcze przeciw Józefowi Zator-Przytockiemu) k. 32, wyrok WSR w W., sygn. akt 466/53 k. 76–81; – Informacje Agnieszki Jaskuły z W. na podstawie kwerendy w CAW (akta personalne, sygn. 2918, teczka akt personalnych, sygn. 742/61/1823) oraz Teresy Tryfon z Wydz. Arch. USC m. stoł. W.
Robert Zapart