Szebeński Jan (Jan Skałka z Szebni zwany też Henrykowiczem lub Skałeckim) h. Biberstein (zm. 1499), kanonik i kustosz krakowski, wikariusz generalny in spiritualibus.
S. był wnukiem Henryka z Szebni w pow. jasielskim (zm. przed 1427), synem Henryka zwanego Indrzych z Szebni i Moderówki (zm. przed 1468) i Elżbiety (zm. przed 1446); po jej śmierci Henryk ożenił się z nieznaną bliżej Dorotą. S. miał pięciu braci: Piotra Sąda, komornika granicznego sandomierskiego, Indrzycha (zm. przed 1468), Jakuba (B. Przybyszewski błędnie zidentyfikował go z Jakubem z Szebni, mansjonarzem krakowskim), Stanisława i Piotra.
Od r. 1450 pracował S. jako notariusz w kancelarii oficjałów krakowskich: Jana z Pniowa, a następnie Rafała ze Skawiny (Przybyszewski błędnie przesunął początek jego kariery kancelaryjnej na r. 1444). Przed 23 VIII 1451 uzyskał uprawnienia notariusza publicznego imperali auctoritate, kilka lat później wystarał się o uprawnienia apostolica auctoritate. Równocześnie w l. 1451–68 sprawował funkcję prokuratora spraw konsystorskich. W niektórych zapiskach sądowych określany był tytułem magistra, zwyczajowo stosowanym w odniesieniu do prokuratorów spraw konsystorskich, brak bowiem wzmianek o jego formacji uniwersyteckiej lub posiadanych stopniach naukowych. W r. 1453 objął S. rektorat kościoła Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa na Skałce w Krakowie, wakujący po śmierci Jakuba Parkosza z Żurawicy. W l. 1455–7 pracował jako notariusz w konsystorzu wikariusza generalnego krakowskiego Mikołaja z Kalisza, następnie w kancelarii oficjała Stanisława Świradzkiego ze Świradzic, a w l. 1465–7 w kancelarii wikariusza generalnego Rafała ze Skawiny, po czym w r. 1468 wrócił do kancelarii oficjała Świradzkiego. W r. 1468 kapit. katedralna krakowska powołała go na notariusza negotiorum capitulorum. Na podstawie błędnego odczytu Bolesław Przybyszewski podał, że w r. 1469 był S. przez krótki czas włodarzem biskupstwa krakowskiego; w rzeczywistości funkcję tę pełnił wówczas Wincenty Rzepczyński. Bp Jan Lutek z Brzezia mianował S-ego 2 VI t.r. jednym z trzech altarystów ołtarza św. Aleksego w kościele Mariackim w Krakowie. Ponieważ S. miał trudności z otrzymywaniem dochodów z tej altarii, wytoczył proces dwóm pozostałym altarystom: Janowi z Oświęcimia i Maciejowi, plebanowi w Dębowcu. Wyznaczeni przez biskupa do polubownego rozstrzygnięcia sporu: Świradzki, Jan Długosz młodszy oraz prof. teologii i kanonik krakowski Jan z Dąbrówki wydali wyrok (19 VI i 1 VII); zatwierdził go wikariusz generalny in spiritualibus Stanisław z Kobylina. W rezultacie biskup ponowił 6 VII zezwolenie na erekcję trzeciego ministerium ołtarza św. Aleksego w kościele Mariackim, a 21 VII oficjał Świradzki zatwierdził tę erekcję i transumował wszystkie dokumenty. W r. 1470 ufundował S. z bratem Jakubem drugie ministerium przy ołtarzu p. wezw. Wniebowzięcia Pańskiego oraz św. św. Jakuba i Klemensa w katedrze krakowskiej, obciążone aniwersarzem, i został jego altarystą.
Po śmierci bp. Jana Lutka z Brzezia w r. 1471 wszedł S., jako notariusz i surogat, w skład kancelarii Jana Rzeszowskiego, administratora sede vacante diec. krakowskiej. Gdy Rzeszowskiego wybrano na biskupstwo krakowskie, S. został 15 I 1472 jego kanclerzem. Dn. 21 II t.r. biskup erygował altarię św. św. Janów w kościele św. Anny w Krakowie i mianował S-ego jej pierwszym altarystą. S. był w gronie najbliższych współpracowników bp. Rzeszowskiego. W jego imieniu poręczył 18 VII, razem z Maciejem z Błędowa, zwrot 200 grzywien burgrabiemu krakowskiemu Andrzejowi Mokrskiemu. Z rektoratu paraf. św. Stanisława na Skałce zrezygnował t.r. na rzecz Jana Długosza (zamierzającego przy tym kościele ufundować klasztor paulinów), a w zamian otrzymał dwie kanonie: kielecką i sandomierską. W październiku w Kielcach został instalowany przez bp. Rzeszowskiego na kustodię kielecką i wprowadzony w posiadanie prebendy szydłowieckiej. Równocześnie objął kanonię skalbmierską, wakującą po śmierci Mikołaja z Tarnówki. Podjęte w tym czasie starania S-ego o uzyskanie kanonii w katedrze krakowskiej zakończyły się niepowodzeniem; ponowił je w r. 1473, po śmierci Stanisława Czajki z Nowego Dworu. Dn. 19 XI t.r. został S. wprowadzony w posiadanie prebendy bodzanowskiej, jednakże ubiegał się o nią również Stanisław z Młynów, a po jego rychłej śmierci – Mikołaj Szczekocki, który nawet wszedł w jej posiadanie. Z powodu powstałego konfliktu kapituła obu pretendentów pozbawiła dochodów i refekcji. S. ostatecznie wygrał spór, ale Szczekocki w dalszym ciągu zgłaszał swe pretensje. Wraz z Janem z Pniowa i Janem z Latoszyna poręczył S. w r. 1474 zastaw, w którym bp Rzeszowski oddał Imramowi i Piotrowi Salomonom biskupią wieś Jangrot. Dn. 19 V 1475 biskup polecił S-emu, by ogłosił i wykonał kontrybucje uchwalone na zjeździe w Wiślicy. T.r. Jakub Koniecpolski prezentował S-ego do prebendy św. św. Filipa i Jakuba na Kleparzu, lecz z nadania drugiego kolatora Marka z Minogi otrzymał to beneficjum Łazarz z Minogi, któremu S. wytoczył proces w Stolicy Apostolskiej. Wraz z Jakubem Koniecpolskim dochodził też swych praw przed oficjałem krakowskim Janem z Latoszyna. Choć Łazarz z Minogi wycofał się ze starań o tę prebendę, Marek z Minogi udzielił prezenty na nią Maciejowi z Wawrzeńczyc i w r. 1476 spór został odesłany z konsystorza krakowskiego do Stolicy Apostolskiej.
S. był obecny 20 I 1478 przy erekcji klasztoru bernardynów p. wezw. św. Katarzyny w lesie bodzentyńskim. Dn. 15 III 1479 bp Rzeszowski wydał wyrok z powództwa S-ego w sprawie zaległego czynszu z poł. postrzygalni krakowskiej na rzecz altarii św. Aleksego w kościele Mariackim w Krakowie. Dn. 13 VI t.r. zamienił S. z dziekanem poznańskim i krakowskim Adamem Dąbrowskim kanonie sandomierską i skalbmierską oraz altarię św. Aleksego na kanonię krakowską; kilka dni później został wprowadzony w posiadanie tej prebendy. Niebawem objął kantorię sandomierską w kolegiacie sandomierskiej. Po śmierci Jana Wojszyka w r. 1482 został zainstalowany na kustodię krakowską; w r.n. był prezentowany przez Stanisława Polaka na altarię Wniebowzięcia NMP w kościele Mariackim w Krakowie i wszedł w jej posiadanie. Jako posesor Świątnik Górnych kontynuował w l. 1483–4 w sądzie ziemskim krakowskim spór, rozpoczęty przez swego poprzednika na kustodii, Jana Wojszyka, z Dorotą, wdową po star. przemyskim Mikołaju Koniecpolskim z Lusiny, o zniszczenie kopców granicznych między Świątnikami Górnymi a Lusiną. S. i Florian, proboszcz paraf. św. Szczepana w Krakowie, a także patron i kolator altarii św. św. Janów w kościele św. Anny, kupili 15 II 1485 za 500 zł węgierskich od kaszt. przemyskiego Mikołaja Stadnickiego 16 grzywien czynszu ze wsi Niedźwiedź (24 II t.r. transakcję wpisali do ksiąg ziemskich krakowskich). Wraz ze Stanisławem Polakiem i Anną Morsztynową, patronami altarii Zwiastowania NMP w kościele Mariackim w Krakowie, S. kupił 30 V t.r. na wyderkaf za 250 grzywien gr czeskich od Mikołaja Stadnickiego 17 grzywien rocznego czynszu na dobrach Bursy, Waganowice i Łyszkowice. Na prośbę S-ego bp Rzeszowski transumował 28 VII 1485 dokumenty dotyczące altarii św. św. Janów. Przez króla Kazimierza Jagiellończyka został S. powołany 30 VI 1487 w skład komisji dla rozstrzygnięcia sporu między rajcami olkuskimi i Maciejem z Szydłowa, plebanem olkuskim. S. i Paweł Chorążyc, jako sędziowie komisaryczni, rozsądzili w r. 1489 spór między Janem, plebanem z Niegowici, a Gotardem Krakuszowskim z Krakuszowic o zabór dziesięciny ze wsi Liplas i Krakuszowice. Z nominacji nowego bp. krakowskiego Fryderyka Jagiellończyka pełnił S. w l. 1492–8 funkcję wikariusza generalnego in spiritualibus. W r. 1496 został wymieniony jako kanonik sądecki. Posiadał też prebendę 10 tys. Męczenników w zamku kamienieckim w Odrzykoniu, z której zrezygnował 25 III 1499 na rzecz wikariusza generalnego krakowskiego, Jana z Gosławia.
Jako kanonik mieszkał S. przy ul. Kanoniczej, od r. 1479 w domu Hińczy z Rogowa, który zajął po śmierci Tomasza Trąmpczyńskiego, a od r. 1482 w domu, który zasiedlił po śmierci Jana Wojszyka. Z braćmi pozostawał S. w niedziale. Wspólnie odziedziczyli wsie Moderówka i Zimnawoda, mieli też prawo patronatu i prezenty kościoła paraf. w Szebni. Sąd grodzki sanocki ustalił 16 XII 1459 kolejność dziedziczenia prawa patronatu tego kościoła, przyznając pierwszeństwo dziedzicom Szebni, a następnie Moderówki. S. i jego brat Jakub kupili 3 VII 1487 za 340 fl. węgierskich od brata Stanisława źreb ojczysty i macierzysty w Moderówce. S. zmarł zapewne pod koniec r. 1499, gdyż już 27 I 1500 przed sądem oficjała krakowskiego toczył się proces o prawo prezenty altarii Wniebowzięcia NMP w kościele Mariackim w Krakowie.
Zachował się odcisk pieczęci S-ego, przedstawiający tarczę z h. Biberstein. Arch. Kurii Metropolitalnej w Krakowie przechowuje dwie księgi wpisów z l. 1492–7, z okresu sprawowania przez niego urzędu wikariusza in spiritualibus.
Długopolski E., Katalog kościoła N.P. Marii w Krakowie, „Teka Konserwatorów Galicji Zachodniej” T. 6: 1916; Kaczmarczyk, Catalogus diplomatum Univ. Crac.; Katalog archiwum aktów dawnych miasta Krakowa. Dokumenty pergaminowe, Oprac. K. Kaczmarczyk, Kr. 1907 cz. 1; Łętowski, Katalog bpów krak., IV (wymieniony trzykrotnie jako: Jan de Stobnia, Jan z Szebny, Szybiński Jan); Niesiecki, VIII; Słown. Hist.-Geogr. Ziem Pol., V (Liplas, Lusina); – Białkowski L., Ród Bibersteinów, Kr. 1908 s. 21–2; tenże, Ród Bibersteinów a ród Momotów godła jeleniego Rogu w wiekach XIV–XVI, L. 1948 s. 16–17; Knapek E., Akta oficjalatu i wikariatu generalnego krakowskiego do połowy XVI wieku, Kr. 2010; Koczerska M., De manu, signo et nomine, czyli o krakowskich notariuszach publicznych w późnym średniowieczu, w: Kultura średniowieczna i staropolska, W. 1991 s. 195–6, 199, 201; Kowalczyk M., Studia nad życiem i działalnością Macieja z Szydłowa, „Folia Historica Cracoviensia” T. 3: 1996 s. 70; Kumor B., Dzieje archidiecezji krakowskiej do roku 1795, Kr. 1999 II; Piekosiński F., Heraldyka polska wieków średnich, Kr. 1899; Przybyszewski B., Kapituła katedralna za kanonikatu Jana Długosza (1436–1480), „Zesz. Nauk. UJ” 1980 nr 561, Prace Hist. z. 65 s. 53; Radziszewska J., Wsie w regionie jasielskim na przełomie XIV i w XV stuleciu, w: Studia z dziejów Jasła i powiatu jasielskiego, Red. J. Garbacik, Kr. 1964 s. 93; Skupieński K., Notariat publiczny w średniowiecznej Polsce, L. 2002; – Acta capitulorum Crac.; Akta grodz. i ziem., IX; Bull. Pol., V; Cod. Univ. Crac., II, III; Cracovia artificum. Supplementa [1451–1460], Oprac. B. Przybyszewski, Kr. 2001; Kod. tyniecki; Kowalczykówna M., Wypisy do biografii Jana Długosza z ksiąg sądowych Kurii Metropolitalnej w Krakowie, „Analecta Cracoviensia” T. 12: 1980 s. 289, 297, 302–3, 307, 309; Liber benef., I, II; Michalewicz J., Michalewiczowa M., Liber beneficiorum et benefactorum Universitatis Iagellonice in saeculis XV–XVIII, Kr. 1999 I 23; Mon. Pol. Vat., X; Przybyszewski, Wypisy źródł. do dziej. Wawelu; Zbiór dokumentów zakonu oo. Paulinów, Oprac. J. Fijałek, Kr. 1938 I; toż, Oprac. J. Zbudniewek, Kr. 2004 II; – AGAD: dok. perg. 1500; AP w Kr., Oddz. na Wawelu: Terr. Crac., t. 19 s. 223–4, 228, t. 20 s. 181, 204–6, 215, t. 21 s. 359, Terr. Pilsn., t. 1 s. 435, t. 3 s. 7, 27, 222–3, t. 24 s. 39, 537; Arch. Bazyliki Mariackiej w Kr.: dok. perg. 44–47, 51; Arch. Kapit. Katedralnej w Kr.: Acta Actorum, t. 2 k. 43v, 67v, 78, 87, 96–7v, 100v, 101v, 103, 105; Arch. Kurii Metropolitalnej w Kr.: Episc. Crac., t. 3 k. 51v, 61v, 76, 133–4, 149, 153, Offic. Crac., t. 1 s. 77, 90, 298, 327, 435, t. 2 s. 200, 226, t. 3 k. 37, 253, 281, 318, 324, 400, t. 8 s. 3, 21, t. 10 s. 154, t. 12 s. 158, 1139, t. 18, 18a, 19 s. 115, 137–8, t. 20 k. 50, 54, 267; IH PAN w Kr., Pracownia Słown. Hist.-Geogr. Mpol. w Średniowieczu: Mater. do t. 5 Kod. Mpol. (kartoteka).
Elżbieta Knapek