Szczawiński Jan Szymon h. Prawdzic (ok. 1600–1654), starosta łęczycki, poseł na sejmy, kasztelan, następnie wojewoda brzeski kujawski.
Był najstarszym synem woj. brzeskiego kujawskiego Jakuba (zob.) i jego pierwszej żony Anny z Karnkowskich, krewnej prymasa Stanisława Karnkowskiego (zob.). Miał liczne rodzeństwo, m.in. przyrodnich braci Pawła Ludwika (zob.) i Jakuba Olbrachta (zob.).
W semestrze zimowym 1618 r. wpisał się S. na Uniw. Krak. Studia kontynuował w Padwie, gdzie 1 VIII 1621 został obrany konsyliarzem nacji polskiej. Po powrocie do kraju rozpoczął karierę publiczną, reprezentując woj. łęczyckie. Na sejmiku przedsejmowym w Łęczycy 16 XII 1622 został obrany posłem na sejm warszawski 1623 r. Brał udział w bitwach z Tatarami pod Martynowem (1624) oraz Kozakami nad Kurukowym Jeziorem (1625). W r. 1626 walczył w Prusach Królewskich przeciw wojskom szwedzkim Gustawa Adolfa na czele chorągwi, wystawionej przez swego ojca; w pierwszej fazie bitwy pod Gniewem (22 IX t.r.) został lekko postrzelony w rękę. Na podstawie konsensu królewskiego z 18 III 1626 otrzymał z cesji ojca star. grodowe łęczyckie, ale działalność zainaugurował dopiero 26 I 1627. Na sejmiku przedsejmowym w Łęczycy 31 VIII t.r. został obrany posłem na sejm zwycz. t.r., na którym wyznaczono go na deputata do Tryb. Radomskiego (następny sejm przedłużył kadencję deputatów, nakazując im rozpocząć prace 8 VIII 1628) oraz wybrano do komisji, powołanej dla rozsądzenia sporów ze Śląskiem (komisja ta nie podjęła działalności). Posłował następnie na sejm nadzwycz. 1629 r. oraz sejm zwycz. 1631 r.
Po śmierci króla Zygmunta III uczestniczył S. 5 VI 1632 w sejmiku przedkonwokacyjnym woj. łęczyckiego. Posłował na sejm elekcyjny 1632 r. i został wybrany (2 X t.r.) przez marszałka izby, krajczego kor. Jakuba Sobieskiego, wraz z osiemnastoma deputowanymi do pomocy w kierowaniu obradami. Po elekcji Władysława Wazy podpisał pakta konwenta. Był marszałkiem sejmiku 16 XII, na którym został obrany posłem na sejm koronacyjny w Krakowie. W czasie sejmu poświadczył dokonanie przez króla konfirmacji praw, wszedł w skład deputacji do wojny moskiewskiej oraz został obrany deputatem do Tryb. Radomskiego; kadencja deputatów została przedłużona przez następny sejm z zaleceniem zainaugurowania sądów skarbowych 26 X 1634. Na sejmiku 12 IX 1633 obrano go deputatem na Tryb. Kor. Wziął udział w sejmiku przedsejmowym w Łęczycy 15 XII 1634, z którego posłował na sejm zwycz. 1635 r. Jako reprezentant izby poselskiej wszedł wówczas w skład deputacji do kwarty. Sejmik łęczycki 24 IV 1635 powierzył S-emu i skarbnikowi łęczyckiemu Adamowi Wężykowi dysponowanie czopowym, przeznaczonym na zaciąg chorągwi husarskiej i rajtarskiej, zaciągniętych przez województwo na wypadek wojny ze Szwecją. S. posłował na sejm nadzwycz. t.r., na którym posłowie woj. sieradzkiego zgłosili jego kandydaturę do laski marszałkowskiej; mając tylko siedem głosów poparcia, przekazał je podkomorzemu zakroczymskiemu Mikołajowi Łopackiemu. Po raz ostatni posłował na sejm 1637 r.; w czasie obrad 30 I t.r. nie zgodził się (ze względu na odmowę wcześniej proponowanych kandydatów) uczestniczyć w delegacji, która miała prosić króla o rozdanie wakansów, ukaranie senatorów rezydentów, zaniedbujących swe obowiązki, a także dowiedzieć się o terminie złożenia sprawozdania przez podkomorzych. Brał udział w dyskusji na temat sygillacji gdańskiej; 5 II proponował znaczne zmniejszenie opłat, należnych gdańszczanom za pieczętowanie sukien, występował natomiast przeciw całkowitemu zniesieniu sygillacji, podejrzewając, że zwolennicy tego rozwiązania zostali przekupieni przez posła angielskiego.
Dn. 14 III 1637 otrzymał S. nominację na kaszt. brzeskiego kujawskiego. Po raz pierwszy wziął udział w wotach senatorskich 13 III 1638, a następnie jako reprezentant senatu wszedł w skład komisji do likwidowania długu wobec regimentu wojewodzica chełmińskiego Jakuba Wejhera. Dn. 29 III t.r. król Władysław IV zainteresował się jakąś sprawą sądową, zakończoną zapewne niekorzystnym dla S-ego wyrokiem, «i uznał, że niegodnie on postąpił». S. podpisał 24 IV protestację senatorów przeciw konstytucji o religii greckiej, a nazajutrz «niemiłym tonem w nieozdobnej mowie» zabrał głos w dyskusji w połączonych izbach nad projektem konstytucji o zniesieniu tytułów arystokratycznych, domagając się wprowadzenia do niej zapisów o likwidacji wszystkich tytułów, również tych posiadanych przez rody litewskie i ruskie przed zawarciem unii lubelskiej. Wystąpienie S-ego wywołało oburzenie Litwinów, którzy «sejm rwać i żegnać króla chcieli»; podkomorzy lit. Janusz Radziwiłł uznał, że S. zmierzał w ten sposób do zerwania unii, a kanclerz lit. Albrycht Stanisław Radziwiłł zażądał usunięcia go z senatu i osądzenia za zamach na dobro Rzpltej. Senatorowie kor., chcąc zażegnać konflikt, zalecili S-emu usunąć się z senatu na pewien czas, co jednak nie uspokoiło Litwinów, ostro domagających się oddania go pod sąd. Wobec groźby zerwania sejmu wystąpił w roli mediatora sam Władysław IV, nakazując S-emu i J. Radziwiłłowi przeproszenie króla oraz siebie nawzajem; dopiero spełnienie tego żądania pozwoliło na kontynuowanie obrad, choć 26 IV upokorzony S. nadal «szarpał zajadle wszystkich książąt pojedyńczo, ale był ostrożniejszy i nie tykał unii». W r. 1639 jako star. łęczycki został S. zamieszany w głośny proces o mord rytualny, toczący się przed sądem grodzkim w Łęczycy; od niekorzystnego wyroku Żydzi łęczyccy odwołali się do króla, a ten skierował 11 VII t.r. monit do S-ego, towarzyszący pozwowi przed sąd asesorski, w którym pouczał go o przekroczeniu kompetencji (Żydzi podlegali sądownictwu wojewody), zakazywał wydawania uwięzionych komukolwiek i domagał się odesłania ich przed sąd królewski. S. nie stawił się na pierwszy termin sądu asesorskiego, w związku z czym został 17 X pozwany ponownie; ostatecznie sprawę rozstrzygnął Tryb. Kor. w Lublinie. Sejmik łęczycki 9 VII 1640 powierzył S-emu dysponowanie czopowym, pozostawionym w wyłącznej gestii województwa. Na sejmie t.r. S. został wyznaczony komisarzem do zapłaty wojsku. Był obecny na sejmie 1641 r.; w związku ze sporem, wywołanym przez posłów kijowskich, żądających pierwszeństwa zasiadania w izbie przed posłami ruskimi, S. z trzema innymi senatorami przybył 23 IX t.r. do izby poselskiej, potwierdzając pierwszeństwo woj. ruskiego. Na sejmie 1642 r. został wyznaczony z senatu na deputata do Tryb. Radomskiego.
Dn. 5 V 1643 awansował S. na urząd woj. brzeskiego kujawskiego. Na sejmiku deputackim w Łęczycy 12 IX 1644 został ponownie obrany deputatem na Tryb. Kor.; dzięki poparciu deputatów mazowieckich i kujawskich oraz duchownych członków Trybunału, a przy aprobacie woj. krakowskiego Stanisława Lubomirskiego, pełnił funkcję jego marszałka w kadencji 1644/5. Został wówczas wymieniony w anonimowym dialogu „O tymże trybunale r. 1645 rozmowa księdza katolickiego z heretykiem o potrawach trybunalskich” jako krytykowany przez Heretyka «kwaśny Szczaw». Na sejmie 1645 r. brał udział w wotach senatorskich (16 II), następnie wspólnie z bp. poznańskim Andrzejem Szołdrskim oraz kanclerzami A. S. Radziwiłłem i Jerzym Ossolińskim został wysłany do izby poselskiej, aby uzyskać dla królewicza Zygmunta Kazimierza opatrzenie z dóbr zmarłej królowej Cecylii Renaty; sam otrzymał wówczas («praeter omnem spem») pozostałe po niej niegrodowe star. golubskie. Dn. 10 III 1646 witał w Warszawie w gronie senatorów królową Marię Ludwikę, a wystawiona przez niego piechota (200 drabów) brała udział w przejeździe jej orszaku przez miasto. W planowanym przez Władysława IV «kompucie wojska koronnego na ekspedycyję turecką» S. miał wystawić (wg różnych rękopisów) 100 lub 200 husarzy; z tego powodu został wymieniony jako jeden z pułkowników w anonimowej satyrze „Zaciąg nowy za objęciem buławy nowego hetmana” (1646). Na sejmie t.r. dwukrotnie pojawiał się z innymi senatorami w izbie poselskiej: 16 XI w trakcie debaty nad zaciągiem wojsk, dokonanym przez Władysława IV bez zgody Rzpltej, oraz 27 XI, gdy w imieniu króla przedkładano posłom kwestię oprawy królowej; uczestniczył również 1 XII w kolokwium izby poselskiej z senatem. Sejm ten wyznaczył go na komisarza do rokowań ze Szwedami. Pod koniec sejmu, po przedstawieniu przez posłów konkluzji obrad, S. wygłosił 3 XII mowę, w której po pochwale początku panowania Władysława IV dał wyraz przekonaniu o pogorszeniu się stanu państwa; upatrując winnych tej sytuacji w otaczających króla cudzoziemcach, domagał się ich usunięcia, a ze względu na uciążliwości doznawane od wojska (dotknęły one również S-ego), także rozpuszczenia zaciągów cudzoziemskich. Utyskiwał na nadużycia w rozdawnictwie urzędów (wydawanie podwójnych przywilejów) oraz żądał wydalenia posła weneckiego, który «jeżdżąc po Polsce dybał na polską cnotę». Mowa, przyjęta przez monarchę «barzo niemile», zyskała aprobatę większości posłów, którzy chcieli 5 XII podziękować S-emu za «śmiały głos senatorski»; wobec braku powszechnej zgody i wahania marszałka poselskiego, pisarza ziemskiego żmudzkiego Jana Mikołaja Stankiewicza, S. wyszedł z izby poselskiej przed podjęciem ostatecznej decyzji, «zadowolony z ogólnego aplauzu». Sejm ten wyznaczył go na komisarza do rokowań ze Szwedami. Na sejm 1647 r. przybył dopiero 12 V, po wotach senatorskich.
Po śmierci Władysława IV uczestniczył S. w sejmie konwokacyjnym 1648 r. Wraz z kaszt. gdańskim Stanisławem Kobierzyckim został wysłany 22 VII t.r. do Ujazdowa, gdzie rezydował poseł francuski hr. Louis d’Arpajon, i towarzyszył mu w drodze do sejmu 28 VII na audiencję. Krytycznie odniósł się do nominacji regimentarzy, mianowanych w czerwcu t.r. na miejsce hetmanów kor., wziętych do niewoli pod Korsuniem (uważał, że mogli zastąpić ich hetmani lit.); został jednak powołany do grona komisarzy do boku regimentarzy. Akt konfederacji zawiązanej na konwokacji podpisał z zastrzeżeniem o prawach Kościoła katolickiego. Dn. 13 IX przybył do obozu wojska kor. Podczas marszu opowiadał się, podobnie jak star. lubelski Zbigniew Firlej i star. łomżyński Hieronim Radziejowski, by iść «pod tabor Chmielnickiego» i zapędzić go za Dniepr. S-emu i woj. podolskiemu Stanisławowi Potockiemu powierzono (19 IX) dowództwo odwodu, dlatego obaj prawdopodobnie nie uczestniczyli 20 IX w bitwie pod Piławcami. Na sejmie elekcyjnym S. złożył wraz z Adamem Kisielem relację z kampanii na Ukrainie, obwiniając regimentarzy za klęskę piławiecką. Gdy bp kujawski Mikołaj Wojciech Gniewosz nazwał komisarzy «oskarżycielami braci», dotknięty tym S. zaostrzył swe stanowisko, domagając się osądzenia regimentarzy, zwłaszcza Władysława Dominika Zasławskiego-Ostrogskiego (być może od tego momentu datuje się konflikt S-ego, a także jego rodziny, z bp. Gniewoszem). Na czele armii radził S. postawić Jeremiego Wiśniowieckiego i Firleja; wnosił, by uchwalić nową wyprawę, zwłaszcza piechoty, jego zdaniem lepszej od dragonii. W wotum z 16 XI wypowiadał się w sprawie dysydentów; przyznając im «spokój i prywatne nabożeństwo», nie pozwalał jednak «na naruszanie naszych starożytnych praw». Oddał głos na Jana Kazimierza z woj. brzeskim kujawskim, a jego pakta konwenta podpisał z zastrzeżeniem «sine innovatione». W styczniu 1649 w Krakowie uczestniczył w uroczystościach koronacyjnych nowego króla. Podczas pogrzebu Władysława IV (15 I t.r.) wraz z nuncjuszem G. de Torres prowadzili pod ręce Jana Kazimierza, a w trakcie uroczystego hołdu m. Krakowa (18 I) S. niósł jabłko w orszaku z insygniami. Na sejmie koronacyjnym Jana Kazimierza był w delegacji senatu, wysłanej do izby poselskiej w związku z przedłużającym się obiorem jej marszałka. Do układów z Bohdanem Chmielnickim odnosił się sceptycznie; radził jak najszybciej wysłać poselstwo do Moskwy, m.in. w celu zawarcia sojuszu przeciw Tatarom. Wytknął królowi, że w rozdawnictwie łask faworyzuje tylko kilka osób, choć został obrany przez wszystkich. Na sejmie r. 1649/50 powołano go do komisji menniczej. W lipcu 1650 krążyły pogłoski o jego śmierci, król nadał już nawet urząd po nim. Wkrótce jednak, po zgonie Jerzego Ossolińskiego, był S. wymieniany jako jeden z licznych konkurentów do pieczęci w. kor. W r. 1651 uczestniczył w kampanii beresteckiej; w kompucie wojska kor. miał od t.r. chorągwie husarską i kozacką, które stawiły się pod Sokalem i 27 V wzięły udział w popisie. S. objął dowództwo pułku, w skład którego wchodziły obie wymienione chorągwie i dziesięć chorągwi kozackich, należał też do rady przy boku króla. Pierwszego dnia bitwy pod Beresteczkiem (28 VI) pułk S-ego, działający w centrum armii polskiej, uległ naporowi jazdy tatarskiej. Nazajutrz uczestniczył S. w walkach na lewym skrzydle, dowodzonym przez ks. Wiśniowieckiego. Dwa miesiące później, po nagłej śmierci Wiśniowieckiego, wygłosił 22 VIII mowę podczas uroczystości pożegnania wodza przez wojsko w obozie pod Pawołoczą. W marszu pod Białą Cerkiew pułk S-ego osłaniał tabor, a w bitwie stoczonej tamże 23–25 IX zapewne S. został ranny.
Skonfliktowani z bp. Gniewoszem, S. i jego rodzina zapewne w r. 1651 zainspirowali i rozpowszechniali w woj. kujawskich pismo skierowane przeciw niemu, a 15 XII t.r. na sejmiku przedsejmowym w Radziejowie przed sejmem zwycz. 1652 r. omal nie rozsiekali przybyłego od biskupa posłańca i zmusili go do ucieczki. Gniewosz pozwał przed sąd sejmowy przyrodniego brata S-ego, Pawła Ludwika. Na sejmie w lutym 1652, za pośrednictwem mediatorów: królewicza Karola Ferdynanda, woj. ruskiego Stanisława Lubomirskiego i woj. płockiego Jana Kazimierza Krasińskiego, starał się S. o pojednanie z biskupem, po czym 26 II w senacie publicznie się z nim pogodził. Na sejmie tym był wydelegowany przez króla z senatu do izby poselskiej z wezwaniem do zajęcia się sprawą zapłaty wojsku. Znalazł się w gronie nielicznych senatorów, którzy potępili posła upickiego Władysława Sicińskiego za zerwanie sejmu. Zaraz po sejmie wraz z innymi senatorami podpisał 14 III t.r. asekurację dla oddziałów zaciągu cudzoziemskiego, że otrzymają zapłatę na przyszłym sejmie, pod warunkiem dalszej wiernej służby. Na sejmie nadzwycz. t.r. uzyskał zezwolenie na wyjazd za granicę dla «poratowania nadwerężonego zdrowia» z powodu obrażeń odniesionych pod Białą Cerkwią. Uczestniczył w sejmie 1653 r. w Brześciu Lit., a po jego zakończeniu 19 IV t.r. brał udział w redagowaniu konstytucji sejmowych obok kanclerza kor. Stefana Korycińskiego, podkanclerzego lit. Kazimierza Lwa Sapiehy i podskarbiego kor. Bogusława Leszczyńskiego. Z sejmu tego został wyznaczony do komisji lwowskiej do zapłaty wojsku i wziął udział w jej pracach jesienią t.r. W instrukcji dla posłów na sejm, uchwalonej 31 XII 1653, szlachta łęczycka przypomniała jego trzydziestoletnią służbę publiczną, w tym udział w kampaniach w Prusach i na Ukrainie, na które własnym sumptem wystawiał chorągwie, i prosiła o nadanie mu 11 włók we wsiach Tymienica, Krzeszewko i Czerchów, w których miał części dziedziczne.
S. był jednym z największych posiadaczy dóbr w woj. łęczyckim. Już w r. 1626 dysponował wydzieloną mu przez ojca w nieznanym czasie wsią Bronno. Dn. 4 II 1628 spisał z żoną umowę na dożywocie na królewszczyznę Wilamów w pow. szadkowskim, uzyskaną z cesji teścia, kaszt. lędzkiego Łukasza Sierakowskiego (zob.) na podstawie konsensu królewskiego z r. 1627. W r. 1628 żona S-ego i jej siostra Helena, żona Samuela Grabskiego (potem star. brzeskiego i podkomorzego inowrocławskiego), dokonały podziału majątku po rodzicach; w dziale tym Szczawińska otrzymała Polanowice, Janków i Sokolniki (woj. brzeskie kujawskie), spichlerz w Nieszawie i kamienicę w Toruniu. W l.n. powiększył S. swe dobra o wsie zakupne Wąkczew i Wąkczewek (1628) oraz Prusinowice (1634) w woj. łęczyckim. Dn. 8 IV 1632 otrzymał z cesji ojca prawa do królewszczyzny Krzeszewko Średnie w woj. łęczyckim. W r. 1634 uzyskał od szwagra Grabskiego dobra Bogusławice z przyległościami w pow. przedeckim; w r. 1635 ojciec przekazał mu wieś Domaników, a 7 X 1636 dobra w woj. łęczyckim (Ozorków, Strzeblew, Strzeblewek, Wróblew, Krzeszewo z folwarkiem Słowik, Wyczółków) i spichlerz we Włocławku wraz z potwierdzeniem praw do wcześniej wydzielonych wsi; S. zobowiązał się wówczas nie wnosić w przyszłości pretensji do pozostałej części majątku. W r. 1637 nabył Leżnicę Małą, Chociszew, Rudę i Goraj; trzy ostatnie zamienił 18 VII 1638 z łęczyckim klasztorem norbertanek na Wolę Grzymkową, na co t.r. uzyskał aprobatę sejmu. W l. czterdziestych nabył Sierpów, Konary, Tymienicę, Śliwniki i Zelgoszcz z przyległościami, w r. 1643 kupił od Stanisława Sokołowskiego Grabów. Od ok. r. 1650 dzierżawił, a potem kupił (przed r. 1653) od ks. siedmiogrodzkiego Jerzego II Rakoczego dobra Biesiekiery (Biesiekierz) z zamkiem. W l. 1650–3 przeprowadził przebudowę zamku biesiekierskiego. Skwitowanie z łanowego i podymnego z r. 1652 wyliczało trzydzieści osad znajdujących się w jego posiadaniu. T.r. uzyskał od króla Jana Kazimierza konsens, na podstawie którego została wydzielona ze star. łęczyckiego tenuta zgierska wraz z wójtostwem, scedowana następnie Stanisławowi i Jadwidze Rossochowskim, wobec których Szczawińscy mieli zobowiązania na sumę 10 tys. złp. Dn. 11 XII 1654 scedował star. łęczyckie na rzecz brata Jakuba Olbrachta, z wyłączeniem tenuty Sobotki, na której dożywotnie użytkowanie miała zapisane żona S-ego. S. sprawował opiekę nad Zofią i Katarzyną Modliszewskimi, córkami Mikołaja, i do r. 1652 administrował ich dobrami. Zapewne t.r. zaaranżował ich małżeństwa ze swymi przyrodnimi braćmi, Pawłem Ludwikiem i Jakubem Olbrachtem.
W kościele paraf. p. wezw. św. Andrzeja w Łęczycy w kaplicy Szczawińskich ufundował S. nagrobek matce. W kościele Norbertanek w Łęczycy był fundatorem nagrobka swego stryjecznego stryja, kaszt. łęczyckiego Mikołaja Szczawińskiego (zob.); po r. 1860 nagrobek przeniesiono do kościoła paraf. p. wezw. św. Józefa w Ozorkowie. Ufundował również kościół parafialny w Ozorkowie i uposażył rolami rektora tamtejszej szkoły, a także poczynił zapisy na rzecz kościoła paraf. w Grabowie. S-emu dedykował Samuel Twardowski utwór „Satyr na twarz Rzeczypospolitej w r. MDCXLV” [b.m.w.]. Dwie panegiryczne dedykacje dla S-ego zamieścił Jacek Przetocki w kazaniach, wygłoszonych na pogrzebach Stanisława Modliszewskiego i Zofii z Sokołowskich Szczawińskiej (Kr. 1649). Sebastian Stryjewicz dedykował S-emu mowę z okazji koronacji Marii Ludwiki „Festa reginalia...” (Cracoviae 1646). S. zmarł 21 XII 1654, został pochowany w kaplicy Szczawińskich w kościele paraf. p. wezw. św. Andrzeja w Łęczycy.
W r. 1626 poślubił S. Reginę z Sierakowskich (zm. 30 VI 1661), córkę kaszt. lędzkiego Łukasza. Zapewne tego małżeństwa dotyczyła umowa, zawarta z Sierakowskim przez ojca S-ego w Witoni 19 VI 1626, potwierdzona wadium w wysokości 25 tys. złp. W małżeństwie tym miał S. córkę Barbarę Domicelę, o którą od maja 1647 starali się w imieniu star. sądeckiego Konstantego Jacka Lubomirskiego (zob.) bp Gniewosz i A. S. Radziwiłł. Dn. 22 IX t.r. S. i ojciec Konstantego, Stanisław Lubomirski (zob.) spisali intercyzę; Barbara Domicela otrzymała 200 tys. złp. posagu, które 23 VII 1649 zostały oprawione przez S-ego taką samą sumą. Zapewne w związku z koniecznością wypłacenia posagu 30 VII t.r. sprzedał S. Bogusławice i Polanowice Piotrowi Urbańskiemu za 53 tys. złp. Ślub Barbary i Konstantego został uczczony epitalamium przez toruńskie kolegium jezuitów. Po śmierci Konstantego (1663) Barbara poślubiła w r. 1667 Wiktoryna Mikołaja Grudzińskiego, star. pilskiego.
Estreicher, XXV 351–2, XXXI 439; Niesiecki; PSB (Potocki Stanisław); Święcki, Historyczne pamiątki, II 77; Urzędnicy, II/2, VI/2; Żychliński, XIII 69, XVIII 129, XIX 127; – Chłapowski K., Elita senatorsko-dygnitarska Korony za czasów Zygmunta III i Władysława IV, W. 1996; Ciara S., Senatorowie i dygnitarze koronni w drugiej połowie XVII wieku, Wr. 1990; Ciesielski T., Sejm brzeski 1653, Tor. 2004; Czapliński W., Dwa sejmy w roku 1652, Wr. 1955 s. 53, 75, 116, 127 (jako Jakub); Dąbrowski J. S., Senat koronny. Stan sejmujący w czasach Jana Kazimierza, Kr. 2000; Dumanowski J., Zmiany składu szlacheckiej elity władzy z terenu Kujaw w XVI–XVIII wieku, w: Elity mieszczańskie i szlacheckie Prus Królewskich i Kujaw w XIV–XVII wieku, Red. J. Staszewski, Tor. 1995 s. 110–11; Dzięgielewski J., Izba poselska w systemie władzy Rzeczypospolitej w czasach Władysława IV, W. 1992 s. 179; Fijałkowski P., Żydzi w województwach łęczyckim i rawskim w XV– XVIII w., W. 1999 s. 55–6; Filipczak-Kocur A., Skarbowość Rzeczypospolitej 1587–1648. Projekty – ustawy – realizacja, W. 2006; Golubev S., Kievskij metropolit Petr Mogila i ego spodvižniki, Kiev 1898 II, Priloženia s. 155–6; Historia Golubia-Dobrzynia, Red. K. Mikulski, Tor. 2008 I 188; Hołdys S., Praktyka parlamentarna za panowania Władysława IV Wazy, Wr. 1991 s. 76–7, 167, 184; Kaczorowski W., Sejmy konwokacyjny i elekcyjny w okresie bezkrólewia 1632 r., Opole 1986; Kajzer L., Posag wojewodzianki kujawskiej z połowy XVII wieku, „Kwart. Hist. Kult. Mater.” T. 36: 1986 z. 1 s. 61–76; tenże, Zamki i dwory obronne w Polsce centralnej, W. 2004 s. 63–4; Katalog zabytków sztuki w Pol., II 69; Kersten A., Hieronim Radziejowski. Studium władzy i opozycji, W. 1988 s. 168, 222; Kołodziej R., Pierwszy sejm z 1637 roku, Tor. 2003 s. 109, 161, 240, 256, 271; Kubala L., Bitwa pod Beresteczkiem, w: Szkice historyczne, S. I, W. 1901 s. 280, 287–8 (S. mylnie nazwany oboźnym kor.); tenże, Jerzy Ossoliński, Lw. 1885 I 189–90, II 67, 97, 202; Nagielski M., Armia koronna w latach 1651–1653, „Studia i Mater. do Hist. Wojsk.” T. 40: 2003 s. 42; Nowak-Dłużewski J., Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Dwaj młodzi Wazowie, W. 1972; Ochmann S., Koronacja Jana Kazimierza w roku 1649, „Odr. i Reform. w Polsce” R. 28: 1983 s. 146, 157; taż, Sejm koronacyjny Jana Kazimierza w 1649 r., Wr. 1985 s. 35, 42, 83, 93, 108–9, 113–16, 119, 121, 123–4, 129, 135, 215, 218, 219–20, 245–6; Ochman-Staniszewska S., Staniszewski Z., Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, Wr. 2000 I 21–2, 28, 115, 161, II 330; Opaliński E., Sejm srebrnego wieku 1587–1652, W. 2001; Paradowski P., W obliczu „nagłych potrzeb” Rzeczypospolitej. Sejmy ekstraordynaryjne za panowania Władysława IV Wazy, Tor. 2005 s. 239, 257 (poza indeksem); Poklewski T., Grabarczyk E., Zamek w Besiekierach w Łęczyckiem, w: Zamki środkowopolskie, Ł. 1977 cz. 1 s. 30–3; Rawicz-Witanowski M., Monografia Łęczycy, Kr. 1898 s. 106, 124, 126, 128, 171; [Rec. z Brillo A., Gli stemmi degli studenti Polacchi nell’università di Padova, Padova 1933]: „Mies. Herald.” T. 13: 1934 s. 44 (H. Polaczkówna); Romański R., Beresteczko 1651, W. 1994 s. 37, 109, 168, 175, 181–2; Seredyka J., Parlamentarzyści drugiej połowy panowania Zygmunta III Wazy, Opole 1989 s. 88, 100; Teodorczyk J., Bitwa pod Gniewem (22 IX – 29 IX – 1 X 1626), „Studia i Mater. do Hist. Wojsk.” T. 12: 1966 cz. 2 s. 117; Tomaszek A., Sejm 1638 r. w obronie szlacheckiej równości, „Czas. Prawno-Hist.” R. 39: 1987 t. 2 s. 27–8; Tomkiewicz W., Jeremi Wiśniowiecki, W. 1933; Widacki J., Kniaź Jarema, Kat. 1984 s. 122, 141–2, 146; Wimmer J., Wojsko polskie w drugiej połowie XVII wieku, W. 1965 s. 56; – Album stud. Univ. Crac., IV 62; Arch. nacji pol. w Uniw. Padewskim, II 63, 65, 395; Brillo A., Gli stemmi degli studenti Polacchi nell’università di Padova, Padova 1933; Corpus Inscriptionum Pol., III (dot. żony Reginy); Kajzer L., Dwa inwentarze zamku w Besiekierach, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archeologia” T. 4: 1983 s. 157–65; Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza 1641–1653, Red. R. Polak, Wr. 1957; Michałowski J., Księga pamiętnicza, Kr. 1864 s. 191, 802; Mon. Pol. Hist., V; Nagielski M., Komput wojsk Rzeczypospolitej na projektowaną kampanię przeciw Turcji w 1646 r., „Studia i Mater. do Hist. Wojsk.” T. 37: 1995 s. 321; Oświęcim, Diariusz 1643–51, s. 73, 185–9, 191, 287, 309, 338; Przetocki J., Brzeg nieprzeżytej wieczności, Kr. 1645; tenże, Pałac, który sobie wystawiła w niebie […] Zofia Szczawińska z Warzymowa wojewodzina brzeska kujawska, Kr. 1649; Radziwiłł, Pamiętnik, I–III; Relacje wojenne z pierwszych lat walk polsko-kozackich powstania Bohdana Chmielnickiego okresu „Ogniem i mieczem” (1648–1651), Oprac. M. Nagielski, W. 1999; Starowols k i, Monumenta Sarmatarum, s. 715; Temberski, Roczniki; Vol. leg., III 543, 550, 578, 770, 783, 794, 835, 895, 924, 963, 987, IV 46, 89; – AGAD: Księgi grodzkie łęczyckie, Inskrypcje, t. 151 k. 1bv–3, 106v–7, t. 152 k. 313v–14v, t. 153 k. 123–4, 365–6, t. 154 k. 31v–2, 92v–7, 152v, 156v–8, 164–4v, t. 155 k. 193–3v, t. 157 k. 542v–3, t. 158 k. 292–3v, t. 160 k. 303v, t. 161 k. 124–4v, t. 165 k. 200v–1, 268v–71, 338v–9, 340v–1, t. 167 k. 44v–5v, t. 169 k. 533–7v, t. 171 k. 176v–9, k. 298v–300, 336–7v, t. 174 k. 353–5, t. 196 k. 213v–5, 292–4, t. 198 k. 95–6, t. 201 k. 51–3v, 57v–9, t. 204 k. 31, 416v–17, 568v–72v, Relacje, t. 68 k. 542, t. 75 k. 331v–5, t. 76 k. 874v–6, t. 78 k. 230–5v, 544–6, t. 79 k. 469v–70, t. 81 k. 558v, 565v–6, t. 82 k. 116, 126–6v, 591–3, t. 83 k. 559–9v, t. 84 k. 259–9v, t. 85 k. 35v, t. 87 k. 356v–8, 469v–70, t. 88 k. 261, t. 103 k. 6v–7, Arch. Ostrowskich z Ujazdu, sygn. 1261, 1263–1267; B. Kórn.: rkp. 201 k. 289, 493, 500v, 514; B. Ossol.: rkp. 193 k. 18–19, rkp. 5192 k. 373.
Hanka Żerek-Kleszcz