Rostworowski Jan Wiktoryn h. Nałęcz (1678–1742), poseł na sejmy, kasztelan wiski. Ur. 17 I, był synem chorążego liwskiego Jacka (zob.) i Zofii ze Stadnickich.
Oddany przez ojca pod opiekę jego ciotecznego wuja, bpa chełmińskiego Kazimierza Jana Opalińskiego (zob.), uczył się R. u jezuitów w Toruniu, gdzie przeszedł kurs od infimy do retoryki. Odebrany biskupowi przez ojca powtórnie przerabiał retorykę w Warszawie, ale – jak pisze R. w swoim pamiętniku – «po tym roku znowu się na mnie naparł jmć ksiądz biskup i oddał mnie do Seminarium do Brandeburka [Braniewa], tam rok trzeci chodziłem do retoryki». Wziąwszy potem wychowanka do siebie zaprzyjaźniony z Hohenzollernami Opaliński chciał go oddać na dwór elektora Fryderyka III, lecz śmierć ojca (październik 1691) przekreśliła te plany. Uzurpując sobie kuratelę nad sierotami biskup nasłał na ich dobra księży komisarzy, którzy – zdaniem pamiętnikarza – prowadzili bezprzykładną grabież. Nawet śmierć Opalińskiego (lipiec 1693) nie wyzwoliła małoletnich z tej niewoli, bowiem biskup w testamencie zapisał kapitule chełmińskiej swoje chimeryczne roszczenia do dóbr Rostworowskich. Może piszący w r. 1700 pamiętnikarz dopuścił się przejaskrawień, ale też K. J. Opaliński słynął jako «nieporównany choleryk».
Po osiągnięciu pełnoletności R. rozpoczął dorosłe życie od wytoczenia procesu kapitule chełmińskiej. Objął dobra: Lesznowolę (Leśnowolę) w ziemi czerskiej (tu głównie przebywał), Głosków na Mazowszu i Bochotnicę w Lubelskiem. Uporządkowawszy sprawy majątkowe w lipcu 1699 ożenił się z Salomeą Zbierzchowską, podkomorzanką łomżyńską, i zaczął być widoczny w życiu publicznym. Jeszcze jako chorążyc liwski R. na elekcji 1697 oddał z ziemią warszawską głos na Augusta II, a we wrześniu 1699 był marszałkiem sejmiku relacyjnego czerskiego. W r. 1700 – już jako podczaszy czerski – marszałkował limitowanym czterokrotnie obradom sejmiku tej ziemi. W czerwcu 1702 posłował od sejmiku czerskiego do prymasa Michała Radziejowskiego, miał prosić o informację o stanie Rzpltej i o zamiarach Karola XII. W r. n. był R. posłem ziemi czerskiej na sejm lubelski, został na nim wybrany do komisji do rozgraniczenia między woj. mazowieckim i podlaskim a księstwem pruskim. W grudniu 1704 pełnił R. funkcję komisarza ziemi warszawskiej do wynagrodzenia obywatelom tej ziemi strat poniesionych z powodu kontrybucji i przemarszu obcych wojsk. Uczestniczył w Walnej Radzie Warszawskiej w r. 1710, wszedł z niej do komisji toruńskiej, dokooptowano go także do rady u boku króla. Od t. r. do r. 1721 sprawował urząd sędziego grodzkiego i podstarościego czerskiego. W r. 1711 był deputowany do sądów fiskalnych ziemi warszawskiej. W r. n. ponownie posłował z ziemi czerskiej na sejm walny. Dn. 14 II 1713 otrzymał chorąstwo czerskie. W r. 1715 wyznaczony został przez sejmik czerski do rozliczeń z komisariatem saskim. We wrześniu 1716 konfederacki sejmik czerski oddelegował go do Generalności konfederacji tarnogrodzkiej, uczestniczył zapewne w sejmie «niemym» 1717 r.
W latach dwudziestych R. często zajmował się w Trybunale kor. sprawami marszałka w. kor. Józefa Mniszcha. Dn. 23 II 1726 dostał star. czerskie z cesji Franciszka Bielińskiego, woj. chełmińskiego. Ok. r. 1728 oddał syna Franciszka na dwór drezdeński, lecz w czasie bezkrólewia drugi syn Antoni był w Chambord, skąd przywiózł do Warszawy listy od Stanisława Leszczyńskiego. We wrześniu 1732 był R. marszałkiem sejmiku czerskiego. W czerwcu 1733 z sejmiku czerskiego, któremu marszałkował jego syn Antoni, został R. (wraz z synami Antonim i Jackiem) posłem na sejm elekcyjny. Opowiedział się za Stanisławem i w październiku 1734 był marszałkiem popierającej go konfederacji ziemi czerskiej. W listopadzie t. r. uczestniczył w zjeździe w Dzikowie przy zawiązywaniu konfederacji generalnej. Po «pacyfikacji» pozyskał jednak względy Augusta III, otrzymał bowiem odeń w dn. 30 XII 1738 kaszt. wiską. Jeszcze w listopadzie t. r. scedował star. czerskie synowi Antoniemu.
Do objętych w młodości dóbr przybył R-emu z późniejszych działów rodzinnych Kłoczew w ziemi stężyckiej i w spadku po stryju Franciszku Wierzchuca na Podlasiu. Pod swoją Lesznowolą, na granicy ziemi czerskiej i warszawskiej, R. zbudował (przed r. 1722) most na rzece Jeziorze na publicznym gościńcu krakowskim i starał się o potwierdzenie przez konstytucję sejmową prawa do pobierania opłat za przejazd. Miał w Warszawie dworek na Wielopolu. Był współfundatorem murowanego kościoła w Kłoczewie. R. zmarł w r. 1742 (następcą na kaszt. wiskiej został 21 V 1742 Gabriel Szpilewski).
W małżeństwie z Salomeą ze Zbierzchowskich (zm. 12 IV 1765) miał R. dziewięciu synów i trzy córki: Annę, żonę Franciszka Dłużewskiego, chorążego chełmskiego, Ludwikę, zamężną za Walerianem Trembińskim, podsędkiem lubelskim, i Mariannę, żonę Tomasza Suffczyńskiego, podstolego lubelskiego. Czterech synów (Paweł, Kazimierz, Wawrzyniec i Roch) zmarło w dzieciństwie, pozostali to: Mikołaj (ur. 1701), kanonik rzeczycki i warszawski, Józef, benedyktyn (w zakonie Izydor), Antoni Jan (zob.), Franciszek (zob.) i Jacek.
Syn Jacek (zm. 1778), podczaszy podlaski (od r. 1739), był posłem ziemi drohickiej na sejm elekcyjny 1764 r. Dzierżawił od rodziców dobra wierzchuckie, później otrzymał Kłoczew. Spławiał znaczne ilości zboża, o czym świadczą «rejestry sprawunków» dokonywanych w Gdańsku przez jego szypra (interesujące źródło do dziejów kultury materialnej, wydane przez S. M. Rostworowskiego). W r. 1755 ufundował drewniany kościół w Kosowie Lackim. Był założycielem «kłoczowskiej linii» Rostworowskich.
Kossakowski, Monografie, III; Elektorowie; Elektorów poczet; Katalog zabytków sztuki w Pol., X z. 21 (Kłoczew), z. 25 (Kosów Lacki); – Gierowski J. A., Sejmik generalny Księstwa Mazowieckiego na tle ustroju sejmikowego Mazowsza, Wr. 1948; Rostworowski S. M., Co szlachcic polski w XVIII wieku kupował w Gdańsku, „Roczn. Gdań.” T. 7: 1933, T. 8: 1934; – „Księga domowa” Leona i Hieronima Kochanowskich, „Przegl. Hist.” T. 20: 1916 s. 178; Vol. leg., VI 110, 190, 195; – AGAD: Sigillata 18 k. 28, 21 k. 63, 25 k. 69, 26 k. 74; B. Czart.: rkp. 576; B. PAN w Kr.: rkp. 8319 k. 691, rkp. 8320 k. 1, 55, 128, 157, 175, 193, 243, 279–280; – Stefan M. Rostworowski, Szkic historyczno-genealogiczny… (mszp. w posiadaniu rodziny) (tu wypisy z pamiętnika R-ego).
Ewa Szklarska