Roszkowski Jan z Górki h. Łodzia (ok. 1575–1613), poseł na sejmy, kasztelan kolejno santocki, przemęcki, poznański. Pochodził z rodziny mającej wspólne gniazdo z Górkami, z gałęzi, która od leżącej w pow. kościańskim (w pobliżu Górki) wsi Roszkowo przyjęło swoje nazwisko. Był drugim synem Jana (zm. 1604), w czasie 1. bezkrólewia członka stronnictwa piastowskiego, mianowanego 8 V 1576 przez Stefana Batorego kaszt. przemęckim, wyznawcy luteranizmu, który za panowania Zygmunta III należał do obozu regalistycznego. Matką R-ego była również protestantka, Barbara z Pampowskich (zm. 1593), córka Jana, star. średzkiego. Roszkowscy z Górki bywają myleni w literaturze i herbarzach z Ruszkowskimi h. Pobóg z Rokszyc.
R. w r. 1591 zapisał się na Uniw. Krak., w l. 1592–4 był na studiach w Padwie. Być może, że już wówczas zaczął odchodzić od luteranizmu, by ostatecznie w r. 1609 przejść oficjalnie na katolicyzm. Działalność publiczną rozpoczynał u boku ojca na sejmiku średzkim i od początku reprezentował postawę regalistyczną. Na rozdwojonym sejmiku w Środzie w r. 1596 podpisał laudum popierające politykę króla. W styczniu 1597 obrano go w Środzie po raz pierwszy posłem na sejm. Dn. 3 V 1601 był R. już kaszt. santockim; powołano go wówczas, w Środzie, do grona komisarzy, mających dopilnować zaciągu na wojnę w Inflantach. Jako kaszt. santocki sprawował od sejmiku średzkiego poselstwo na sejm w r. 1603. W r. 1604 wszedł w skład komisji królewskiej do rozpatrzenia sporu między miastem Wschową a tamtejszym starostą. Mianowany 22 VI t. r. (po ojcu) kaszt. przemęckim na sejm w r. 1605 pojechał jako poseł, wybrany w Środzie. W czasie rokoszu Mikołaja Zebrzydowskiego brał udział w obradach prokrólewskiego koła na rozdwojonym sejmiku średzkim 3 VI 1606, podpisał laudum zjazdu szlachty wielkopolskiej w Poznaniu 18 VII t. r. potępiające uchwały sandomierskie. Towarzyszył następnie królowi w wyprawie przeciw rokoszanom, był w obozie pod Janowcem, wchodził do deputacji, która udała się do przywódców rokoszu wzywając ich do podjęcia układów, wymieniono go jako świadka na królewskim uniwersale z 7 X. Na sejmie 1607 r. zasiadał po raz pierwszy w senacie, w lipcu t. r. był przy królu w czasie bitwy pod Guzowem i przy wydawaniu uniwersału pod Iłżą. Obecny na obradach sejmu 1609 r. został wyznaczony z senatu na lustratora królewszczyzn w woj. kijowskim. Prymas Wojciech Baranowski bardzo pozytywnie ocenił działalność R-ego i innych senatorów na sejmiku deputackim w Środzie t. r.
Na sejmie w r. 1611 (rozpoczętym 26 IX) brał R. udział już jako kaszt. poznański; wszedł zeń do komisji powołanej w celu uregulowania żeglugi na Warcie. W liście deliberatoryjnym z 30 V 1612 poparł umiarkowanie moskiewskie plany króla. Ostrzegał przy tym przed knowaniami opozycji, zwracał uwagę na brak środków na prowadzenie wojny i radził, aby korona pozostała przy królewiczu Władysławie. Na sejm zwycz. w r. 1613 (luty) przybył R. już po wotowaniu. Podczas zjazdu poznańskiego 1 VII t. r. wybrano go w poczet komisarzy do zawiadywania wojskiem wojewódzkim i ewentualnym pospolitym ruszeniem.
W r. 1592 R. otrzymał dochody z komory celnej w Brześciu Kujawskim. W r. 1601 zastawił na wyderkaf wsie: Lgów, Krzon, Pawłowice, Gąsiorowo, Szczodrzejów w pow. pyzdrskim, a w r. 1603 kupił wieś Wyskoć w pow. kościańskim. Dn. 25 VI 1604 w wyniku działu majątkowego z bratem Andrzejem, otrzymał miasto Żerków i wsie: Lisów, Stęgosz, Żółtowo, Klichowo, Śmiełów. W r. 1611 był ponadto właścicielem wsi: Żelichowa, Janowo i Piotrowo w pow. poznańskim. W r. 1605 potwierdził prawa miejskie Żerkowa. W l. 1600–10 wspólnie z bratem Andrzejem ufundował murowany kościół paraf. w Żerkowie p. wezw. św. Stanisława. R. zmarł 28 X 1613 (wg lokalnej tradycji zabił się spadłszy z konia w czasie polowania w Żerkowie), został pochowany w kaplicy Matki Boskiej w kościele Św. Stanisława w Żerkowie.
R. był żonaty zapewne dwukrotnie: jego pierwszą żoną była być może Anna z Gostyńskich, drugą (1599), która go przeżyła, Katarzyna Zarembianka z Kalinowy. Pozostawił jedynego syna – Andrzeja.
W r. 1625, po wygaśnięciu Roszkowskich (brat R-ego Andrzej nie miał męskiego potomstwa; jego córką była Barbara, żona podczaszego kor. Mikołaja Ostroroga, zob.), dobra żurkowskie nabył Hieronim Radomicki.
Nagrobek Jana Roszkowskiego w kościele Św. Stanisława w Żerkowie, przedstawia rycerza w zbroi, w pozycji półleżącej (Katalog zabytków sztuki w Pol., V z. 5 s. 21); – Estreicher; Słown. Geogr. (Żerków, pomyłki); Niesiecki (mylne dane biograficzne); Żychliński, X 144 (pomyłki); Urzędnicy, I z. 2; – Brandowski A., Świątobliwy kapłan Feliks Durewicz, P. 1880 s. 61; Byliński J., Dwa sejmy z roku 1613, Wr. 1984 s. 244; tenże, Sejm 1611, Wr. 1970 s. 220; Cynarski S., Stronnictwo królewskie w dobie rokoszu Zebrzydowskiego, „Mpol. Studia Hist.” R. 8: 1965 z. 3/4 s. 12; Cieplucha Z., Z przeszłości ziemi kościańskiej, Kościan 1930 s. 183; Filipczak-Kocur A., Senatorowie i posłowie koronni na sejmie 1607 r., „Przegl Hist.” T. 76: 1985 z. 2 s. 293; Hauptmann E., Z przeszłości polskiego zboru ewangelicko-augsburskiego w Poznaniu, P. 1923 s. 39 (ojciec); Łukaszewicz J., Krótki opis historyczny kościołów parochialnych w dawnej diecezji poznańskiej, P. 1857 II 212–17; Łukaszewicz M., Kronika probostwa w Żerkowie od 1600 r., „Pam. Relig.-Moralny” T. 30: 1856; Opaliński E., Elita władzy w województwach poznańskim i kaliskim za Zygmunta III, P. 1981 s. 34, 53, 133; – Akta sejmikowe woj. pozn., I cz. 1; Album stud. Univ. Crac., III 171; Arch. nacji pol. w uniw. padewskim, I 24; Gostyński A., Novi honoris fausta gratulatio…, P. 1612; Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego, Wyd. J. Czubek, Kr. 1918 III; Rembowski A., Rokosz Zebrzydowskiego, W. 1893, Bibl. Ord. Krasińskich, T. 9–12; Vol. leg., II 472, III 18; – AGAD: Metryka Kor. t. 137 k. 184v., t. 143 k. 313v., Extranea 95; AP w P.: Wschow. Gr. 9 k. 209, Gr. 28 k. 208v., Pozn. Gr. 27 Resignationes k. 189, Pyzdr. Gr. 54 k. 35v., Gr. 60 k. 239, Gr. 65 k. 634, Wałecz Gr. 14 k. 237; B. Czart.: rkp. 107 k. 63; – Informacje Jolanty Dworzaczkowej.
Edward Opaliński