Misiewicz Janina Eufrozyna Kazimiera (1893–1958), profesor ftyzjatrii Akademii Medycznej w Warszawie, dyrektor Instytutu Gruźlicy, organizator walki z gruźlicą w Polsce. Ur. 12 XII w Solwyczegodsku, w Rosji Płn., była córką Władysława, inżyniera leśnika w lasach państwowych w Rosji, i Zofii z Butkiewiczów; rodzice byli potomkami zesłańców. Początkowo uczyła się M. w domu, potem uczęszczała do Państwowego Gimnazjum Żeńskiego (1903–11) w Nowgorodzie. W gimnazjum kierowała kolektywem klasowym i wydawała gazetkę szkolną „Kometa”. Pełną maturę uzyskała w r. 1912 w gimnazjum męskim w Nowgorodzie. Medycynę studiowała od r. 1912 w Żeńskim Instytucie Medycznym w Petersburgu. Pracę zawodową rozpoczęła w czasie letnich wakacji 1915 r. jako bakteriolog w stacji sanitarno-epidemicznej w Nowgorodzie. Wykryła wtedy i «opracowała bakteriologicznie» epidemię cholery azjatyckiej w uzdrowisku Staraja Russa. W r. 1916 była bakteriologiem w stacji bakteriologicznej w Nowej Ładodze w petersburskim okręgu dróg Wodnych, a w r. 1917 w stacji bakteriologicznej w okręgu dróg wodnych w Nowgorodzie. Od września 1917 do września 1918 była kierownikiem stacji bakteriologicznej w okręgu dróg wodnych w Orłowskich Kluczach pod Petersburgiem, do którego dojeżdżała zdawać egzaminy dyplomowe. Równocześnie pracowała w Zakładzie Mikrobiologii pod kierunkiem D. K. Zabołotnego i S. I. Złatogorowa oraz w Zakładzie Anatomii Patologicznej. Słuchała wykładów z psychologii eksperymentalnej, wad mowy, odruchów warunkowych (Pawłowa), higieny zawodowej robotników przemysłowych. Kierowała kołem studentów Polaków. Dn. 18 III 1918 uzyskała z odznaczeniem stopień lekarza.
Po dyplomie była lekarzem szkolnym w Nowgorodzie (1918–19), lekarzem w oddziale duru plamistego Szpitala Epidemicznego w Riazaniu (1919–20), gdzie sama przeszła ciężki dur plamisty. Wyjechała do Polski w marcu 1920 i została lekarzem Szpitala Powszechnego w Tarnowie (kwiecień 1920 – sierpień 1921). Później przeniosła się do Warszawy. Dn. 31 III 1921 dyplom lekarski M-ówny został zatwierdzony przez Uniw. Warsz. Objęła posadę (1 IX 1921 – 1 IX 1927) asystenta, później starszego asystenta Kliniki Wewnętrznej Uniw. Warsz. u K. Rzętkowskiego (do 1924), następnie W. Orłowskiego. Jednocześnie była lekarzem szkolnym (1922–37) i Poradni Przeciwgruźliczej (od 1923) oraz uczyła także w Warszawskiej Szkole Pielęgniarek. Doktorat medycyny uzyskała 22 III 1924 na podstawie pracy Odczyn Botelho w diagnostyce nowotworów złośliwych, Zbiór prac z zakresu ludzkiej patologii wewnętrznej (W. 1923). Jako stypendysta Wydziału Nauki Min. Wyznań Rel. i Oświecenia Publ. (1 IX 1927 – 30 VIII 1928) była w Paryżu (klinika Besançona, Szpital Laenneca u E. Rista, Instytut Pasteura u E. Rista i J. Valtisa), Wiedniu (u W. Neumanna), poznała zakłady przeciwgruźlicze w Szwajcarii i Wiedniu, zajmując się specjalnie radiodiagnostyką płuc i gruźlicą. Po powrocie była lekarzem Poradni Przeciwgruźliczej Miejskiej na ul. Puławskiej (1928–9), jednocześnie asystentem Kliniki Wewnętrznej, przy której zorganizowała i prowadziła Poradnię Przeciwgruźliczą (1 IX 1929 – 31 VIII 1936). Jako asystentka miała zajęcia ze studentami z chorób wewnętrznych i ftyzjatrii, dla lekarzy z fizjopatologii i ftyzjatrii.
W Klinice Chorób Wewnętrznych M. zajmowała się głównie skazami krwotocznymi, ogłosiła z M. Semerau-Siemianowskim pracę O skazach krwotocznych („Pol. Arch. Med. Wewn.” 1925–6), w której na podstawie obserwacji klinicznych i badań krzepliwości krwi autorzy ustalili klasyfikację skaz krwotocznych i rzucili światło na ich patogenezę. Zajmowała się związkiem krwioplucia z krwiotocznością, zagadnieniem ciśnienia żylnego, wydzielaniem pepsyny i kwasu solnego w chorobie wrzodowej, pH moczu i leczeniem zapalenia miedniczek nerkowych za pomocą zakwaszania. Po powrocie ze studiów zagranicznych zajęła sie badaniem gruźlicy i ogłosiła artykuły na ten temat („Medycyna” 1928, 1931, „Comptes Rendus des Séances de la Société de Biologie” 1928, „Pol. Arch. Med. Wewn.” 1929, „Gruźlica” 1929, „Med. Warsz.” 1930). Dynamizmem procesu gruźliczego i wynikłym z niego inwalidztwem zajęła się w pracy Choroby narządu oddechowego (w: „Orzecznictwo lekarskie inwalidzkie w ubezpieczeniu społecznym”, W. 1938, 2. wyd. W. 1947), interesowała się epidemiologią gruźlicy i jej zwalczaniem („Przegl. Szpitalnictwa” 1938). Ogłaszała także prace z biografistyki i historii ftyzjatrii w Polsce, z organizacji ftyzjatrii, z oświaty sanitarnej, m.in. Podręcznik ratownictwa dla kół młodzieżowych P.C.K. (W. 1928) odznaczony na konkursie Polskiego Czerwonego Krzyża w r. 1928, którego 7. wyd. ukazało się w r. 1947 w Warszawie. W r. 1935 zdała egzamin konkursowy na ordynatora oddziału chorób wewnętrznych. Nie otrzymawszy tego stanowiska w Warszawie, została dyrektorem i ordynatorem Szpitala Sanatorium Gruźliczego Św. Józefa w Mieni pod Warszawą (1 IX 1936 – 31 III 1939). W r. 1937 kształciła się w Instytucie Forlaniniego w Rzymie. Objęła ordynaturę oddziału gruźlicy i chorób wewnętrznych w Szpitalu Wolskim w Warszawie 1 IV 1939. Była sekretarzem Warszawskiego Tow. Przeciwgruźliczego.
W czasie drugiej wojny światowej M. organizowała tajne nauczanie medycyny na terenie Szpitala Wolskiego, prowadząc wykłady z ftyzjologii, chorób zakaźnych i wewnętrznych. Jednocześnie zorganizowała i prowadziła na terenie ambulatorium szpitalnego szkolenie sanitarne Obrony Przeciwlotniczej przeszkalając ok. 2 000 sanitariuszek. W r. 1944 była więziona na Pawiaku przez 7 dni za przechowywanie na swym oddziale rannego zamachowca na Kutscherę. Podczas powstania warszawskiego, po zamordowaniu 5 VIII dyrektora szpitala Mariana Piaseckiego przez Niemców, objęła jego obowiązki, organizowała ewakuację Szpitala poza Warszawę i była ordynatorem filii Szpitala w Olszance w Puszczy Mariańskiej. Wróciła do Warszawy 18 I 1945 i zajęła się organizacją Szpitala. Od r. 1946 była kierownikiem kursów przeciwgruźliczych dla lekarzy, od r. 1947 prowadziła wykłady zlecone z ftyzjatrii dla studentów medycyny. Opracowywała instrukcje w nauczaniu, uczestniczyła w opracowywaniu programów specjalizacyjnych. Za prace z zakresu oświaty sanitarnej otrzymywała pierwsze nagrody w konkursach. W lutym 1948 habilitowała się z medycyny wewnętrznej (kierunek gruźlica) na Wydziale Lekarskim Uniw. Warsz. na podstawie pracy Badania nad odmą doświadczalną u królików: wpływ odmy na przebieg zakażenia gruźliczego („Pol. Arch. Med. Wewn.” 1932). T.r. została kierownikiem oddziału Państwowego Instytutu Przeciwgruźliczego w Szpitalu Wolskim. W lutym 1950 objęła stanowisko dyrektora Instytutu Gruźlicy, a w czerwcu 1951 została mianowana profesorem nadzwycz. Akad. Med. i kierownikiem pierwszej w Warszawie katedry ftyzjatrii.
M. zorganizowała Instytut Gruźlicy jako wzorową i centralną placówkę i w oparciu o nią rozwinęła walkę z gruźlicą w całym kraju. Była bardziej lekarzem-praktykiem niż teoretykiem. Uczestniczyła w organizowaniu pracy Centralnych Wojewódzkich Przychodni Przeciwgruźliczych, włączała lekarzy poradni do zespołów opracowujących problemy, starając się nadać pracom wspólny kierunek. Organizowała wszystkie zjazdy ogólnopolskie przeciwgruźlicze we Wrocławiu, Łodzi, Warszawie i często wygłaszała na nich referaty. Przedstawiała polskie osiągnięcia na zjazdach przeciwgruźliczych w Anglii, Francji, Danii, Norwegii, Szwecji, Czechosłowacji, Związku Radzieckim i na zjazdach Międzynarodowej Unii Przeciwgruźliczej w Paryżu, przyczyniła się do nawiązania ściślejszych kontaktów ftyzjatrii polskiej z zagraniczną, współpracy z Instytutem Gruźlicy w Pradze i rozszerzenia jej na inne instytuty, do uzyskania stypendiów szkoleniowych we Francji i Włoszech. Zajmowała się głównie nadkażeniem wewnątrzpochodnym, negując zakażenie zewnątrzpochodne, znaczeniem zmian gruźliczych w węzłach chłonnych, powiązaniem ciąży z gruźlicą, leczeniem odmą, leczeniem przeciwprątkowym, zwłaszcza streptomycyną, szczepieniami BCG, orzecznictwem o niezdolności do pracy. Z ważniejszych prac M. należy wymienić: Zmiany gruźlicze u pracowników Szpitala Wolskiego w Warszawie w latach 1941–1944 („Gruźlica” 1947), Zamknięte wewnątrzopłucne przecinanie zrostów w leczeniu gruźlicy płuc odmą opłucną (W. 1947), Pierwsze zmiany w przebiegu zakażenia gruźliczego u dzieci i u dorosłych – podobieństwo, różnica, związek (w: XI Zjazd Przeciwgruźliczy. Cz. I, W. 1953), Projekt międzynarodowej klasyfikacji radiofotografii („Gruźlica” 1956; toż w: II Congrès International de Radiophotographie Médicale, Paris 1956), podręcznik Ftyzjatria (W. 1954, 2. wyd. W. 1958). Ogłosiła kilkanaście rozdziałów w pracach zbiorowych: „Gruźlica. Rozpoznawanie, leczenie i zapobieganie” (W. 1950), „Poradnia przeciwgruźlicza” (W. 1953), 2 rozdziały w „Tuberculosis in the Commonwealth 1955” (London 1955), 5 rozdziałów o chemoterapii w pracy „Leki przeciwgruźlicze” (W. 1956), których była redaktorem. W l. 1948–9 i 1952–3 redagowała czasopismo „Gruźlica”. Nie zostały ogłoszone: Higiena dla ludu (1923; odznaczona I nagrodą na konkursie Warszawskiego Tow. Higienicznego), Patogeneza i klasyfikacja gruźlicy płuc (w: „Gruźlica” pod red. S. Rudzkiego – zniszczona w r. 1939), skrypt z diagnostyki dla studentów tajnego uniwersytetu pt. Tematy ćwiczeń praktycznych w Klinice Chorób Wewnętrznych dla studentów II roku studiów.
W r. 1934 M. była inicjatorem i członkiem założycielem Polskiego Tow. Badań Naukowych nad Gruźlicą, którego po wojnie była sekretarzem zarządu i pierwszym prezesem (1945–9). Była członkiem Société Française de Pathologie Réspiratoire, Société Française de la Tuberculose, American Trudeau Society, przedstawicielem Polski w Międzynarodowej Unii Przeciwgruźliczej i członkiem zarządu oraz członkiem jej Sekcji Chemoterapii Gruźlicy, uczestnicząc od r. 1955 w corocznej sesji zarządu i komisji Unii w Paryżu, członkiem honorowym Polskiego Tow. Ftyzjatrycznego. Była doradcą Min. Zdrowia do spraw gruźlicy, członkiem sekcji przeciwgruźliczej Państwowej Rady Zdrowia (1946–8), członkiem Rady Naukowej przy Min. Zdrowia, członkiem Rady Naukowej Instytutu Gruźlicy (1948–58), specjalistą krajowym w zakresie ftyzjatrii (1950–5), specjalistą ftyzjatrą dla m. st. Warszawy, konsultantem w zakresie gruźlicy Min. Obrony Narodowej i Min. Bezpieczeństwa Publicznego, przewodniczącym Naukowego Komitetu Chemoterapii Gruźlicy, współpracownikiem Komisji Klinicznej i Doświadczalnej PAU (od r. 1951). Odznaczona była m.in. Krzyżem Walecznych, Krzyżem Oficerskim i Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Odznaką za Wzorową Pracę w Służbie Zdrowia. Zmarła 5 X 1958 w Warszawie, pochowana 8 X na Powązkach w Alei Zasłużonych. Miała wychowanka Józefa Misiewicza, inżyniera.
W. Enc. Powsz., (PWN); Rocznik Lekarski Rzeczypospolitej Polskiej, W. 1936 s. 1178, 1232, 1314, W. 1938 s. 722; Woźniewski Z., Polski Almanach Medyczny na r. 1956, W. 1957 s. 223; – Dzierżanowski R., J. Misiewicz (1893–1958), „Służba Zdrowia” 1974 nr II; Jaroszewicz W., Prof. dr J. Misiewicz 12 XII 1893 – 5 X 1958, „Gruźlica” R. 27: 1959 nr 8 s. 701–12 (fot., spis prac); Osińska K., Profesor dr med. J. Misiewicz (1893–1958) (w dziesiątą rocznicę śmierci), „Walka z Gruźlicą” R. 5: 1968 nr 4 s. 12–14 (fot.); Ostrowska T., Dr med. J. Misiewicz (1893–1958), „Arch. Hist. Med.” R. 37: 1974 nr 3 (fot.); Woźniewski Z., Rys historyczny Szpitala Wolskiego w Warszawie (1877–1939), W. 1948 s. 86–8, 92; tenże, Szpital Wolski w latach okupacji (1939–1944), W. 1960 s. 26–8 (fot.); – Biuletyn Informacyjny. Wojewódzki Społeczny Komitet Walki z Gruźlicą w Opolu 1958 nr 9 s. 1–5 (fot.); Ludność cywilna w powstaniu warszawskim, W. 1974 I–II; – „Arch. Hist. Med.” R. 22: 1959 nr 2 s. 263–70, R. 30: 1973 nr 1 s. 119, 123, 135; „Gruźlica” R. 26: 1958 nr 10 s. 817; „Rozhledy v Tuberculose a v nemocech plicnich” R. 19: 1959 nr 1 s. 90; „Służba Zdrowia” 1958 nr 41 s. 2 (fot.), 1973 nr 49 s. 5 (fot.); „Trybuna Ludu” 1958 nr 279, 280; „Za i Przeciw” 1969 nr 33 (Manteuffel L.), 1973 nr 18 (Smarzyński S.); „Życie Warsz.” 1958 nr 240, 241 (fot.); – Arch. Gł. B. Lek.: Akta Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej, T. 289 (fot.); Inst. Gruźlicy: Akta personalne; Muz. Hist. Ftyzjatrii w Szpitalu Wolskim: Dokumenty i fot.; – Informacje Janiny Harłak, Zbigniewa Garnuszewskiego, Krystyny Osińskiej, Krystyny Ossowskiej, Hanny Wielowieyskiej.
Teresa Ostrowska