Korolewicz-Waydowa Janina (1876–1955), śpiewaczka operowa. Ur. w Warszawie 22 XII 1876 (wg nekrologów; wg Łozy i Enc. Współcz. 3 I 1880, wg Reissa w r. 1878), najmłodsza z czterech córek Piotra Korolewicza, urzędnika, powstańca 1863 r., i Ewy z Teraszkiewiczów, zapowiadającej się w młodości jako wybitnie utalentowana śpiewaczka. Już jako dziecko zwracała uwagę talentem deklamatorskim, wcześnie rozpoczęła naukę śpiewu, kształcąc się najpierw przez kilka miesięcy pod kierunkiem słynnego tenora Aleksandra Myszugi, a następnie w Lwowskim Konserwatorium u znakomitego śpiewaka i pedagoga Walerego Wysockiego. W r. 1897 po dwóch zaledwie latach studiów zadebiutowała w Operze Lwowskiej rolą Hanny w „Strasznym dworze” (S. Moniuszki), a następnie na tej samej scenie śpiewała Alinę w „Goplanie” (W. Żeleńskiego), Micaelę w „Carmen” (G. Bizeta) i tytułową partię w „Marcie” (F. Flotowa). W n. r. ukończyła z odznaczeniem klasę śpiewu w konserwatorium i wraz z zespołem Opery Lwowskiej wyjechała na gościnny letni sezon do Krakowa; śpiewała w otoczeniu najwybitniejszych artystów (A. Myszuga, Kasprowiczowa, J. Jeromin) Małgorzatę w „Fauście” (Ch. Gounoda) i Violette w „Traviacie”(G. Verdiego), odnosząc pierwsze poważne sukcesy. W r. 1898 przybyła do Warszawy i zaangażowana została na okres trzyletni do opery, zadebiutowała w „Lunatyczce” V. Belliniego. W tym samym jeszcze sezonie śpiewała sopranową partię w „Strasznym dworze”, „Goplanie”, w „Rigoletcie” (G. Verdiego), „Fauście”, „Carmen”, „Traviacie”, „Cyruliku sewilskim” (G. Rossiniego) i „Don Juanie” (Zerlina). W l. 1898–9 K.-W. śpiewała również często na tajnych koncertach, z których dochód przeznaczony był dla więźniów politycznych, na tajne nauczanie w jęz. polskim. W Operze Warszawskiej była solistką do czerwca 1902 r., przestawiając się stopniowo z lekkich partii koloraturowych i lirycznych na repertuar liryczno-dramatyczny do dzieł R. Wagnera włącznie. W r. 1900 brała udział w otwarciu Teatru Miejskiego we Lwowie; śpiewała tam po raz pierwszy Halkę (S. Moniuszki).
W okresie dyrekcji T. Pawlikowskiego w teatrze lwowskim (1900–6) śpiewała we wszystkich sezonach operowych (z wyjątkiem drugiego), w rolach Bronki w „Janku” (W. Żeleńskiego), Halki, Małgorzaty w „Fauście”, Rozyny w „Cyruliku sewilskim” i Gildy w „Rigoletcie”. Początkowo krytycy wyrażali się o K.–W-ej z pewnym umiarkowaniem, chwalili piękny głos i doskonały śpiew, wytykając wady w koloraturze, gdy jednak po przerwie w r. 1903 znów przyjechała do Lwowa i występowała w dawnych i nowych swoich partiach: jako Elza w „Lohengrinie” (R. Wagnera), Mimi w „Cyganerii” (G. Pucciniego), Tosca (G. Pucciniego), Lotta w „Werterze” (J. Masseneta), wzbudziła powszechny entuzjazm.
K.-W. ufundowała stypendium swego imienia dla Konserwatorium Lwowskiego, z którego korzystali znani później artyści, jak Zygmunt Mossoczy i Adam Okoński. Dn. 19 VI 1902 r. w Krakowie poślubiła doktora praw Władysława Waydę. Następny sezon operowy przyniósł jej występy w Teatrze San Carlos w Lizbonie, a sezon 1903/4 – występy na scenie Królewskiej Opery w Madrycie, Barcelonie, Budapeszcie, Wenecji, Bukareszcie i znowu we Lwowie (m. in. Zyglinda w „Walkirii” R. Wagnera). W r. 1904 zaangażowana została na sezon włoskiego zespołu operowego do Odessy; po jego zakończeniu występowała jeszcze w Kijowie, śpiewając m. in. „Halkę” w jęz. polskim, co było wówczas na tamtym gruncie niezwykłym wydarzeniem. Powtórnie zaproszona do Kijowa w r. 1906, znowu śpiewała w tym mieście, mając po raz pierwszy za partnera F. J. Szaliapina (w „Fauście”), i uzyskała propozycję pozostania na stałe na scenie Cesarskiej Opery w Petersburgu. Jeszcze przedtem śpiewała w Królewskiej Operze Covent Garden w Londynie w „Fauście” i „Pajacach” z E. Carusem. W przerwach działalności operowej występowała na wielkich koncertach symfonicznych w Monte Carlo i Ostendzie. Dalsze kontrakty na przestrzeni lat 1906–10 prowadziły śpiewaczkę przez Berlin, Budapeszt, Petersburg, Wenecję, Pragę, gdzie śpiewała w Nàrodnim Divadle, Sofię i Paryż. Często jednak powracała do kraju, wielokrotnie występując w Operze Warszawskiej i Lwowskiej, a także na koncertach oraz biorąc udział w akcjach o charakterze charytatywnym i patriotycznym.
W r. 1910 wyruszyła K.-W. po raz pierwszy na tournée za Ocean, występując m. in. w Nowym Jorku (Metropolitan Opera), Chicago, Filadelfii, Bostonie, Cleveland, a kończąc aż na St. Paul i Minneapolis. Przed wyjazdem studiowała jeszcze w Paryżu niektóre partie operowe (Walentyna w „Hugonotach” G. Meyerbeera) w jęz. francuskim pod kierunkiem wielkiego polskiego tenora Jana Reszke. W r. 1911 z operowym «zespołem gwiazd», zaangażowanym przez słynną Nellie Melbę, wyjechała na tournée do Australii, odnosząc i tam piękne sukcesy. W r. 1912 wróciła do kraju, angażując się na cały sezon 1912/3 do Opery Lwowskiej; później występowała też w Warszawie i w Krakowie. Pierwsze lata wojny światowej spędziła we Lwowie, występując w operze i prowadząc intensywną działalność dobroczynną, którą kontynuowała także w Warszawie, śpiewając czasem na kilku imprezach jednego dnia. Z dn. 1 IX 1917 r. objęła dyrekcję Opery Warszawskiej (na zasadzie dzierżawy przedsiębiorstwa od stołecznego magistratu) i prowadziła ją do listopada 1918 r. wystawiając 38 różnych oper, m. in. „Parię” Moniuszki, „Orfeusza i Eurydykę” Ch. W. Glucka, „Uprowadzenie z seraju” W. A. Mozarta, „Erosa i Psyche” L. Różyckiego, „Starą baśń” W. Żeleńskiego, wznawiając „Tannhausera” i „Lohengrina”. W r. 1920 wyjechała ponownie do Ameryki na przeciąg blisko 3 lat. Śpiewała tam również na wiecach i manifestacjach politycznych organizowanych przez delegację śląskich powstańców, przyczyniając się do upowszechnienia sprawy śląskiej w Stanach Zjedn. A. P. Została wówczas udekorowana Śląskim Oficerskim Krzyżem Powstańczym. W r. 1923 powróciła do Polski i wraz z mężem osiadła w Zakopanem, odsuwając się na czas dłuższy od działalności artystycznej. W r. 1934 ponownie objęła na dwa sezony dyrekcję Opery Warszawskiej. Ogłosiła wówczas artykuł Zadania kierownika opery („Muzyka” R. 11: 1934 nr 8/9). Nieco później założyła własne Studio Operowe w Warszawie i poświęciła się pracy pedagogicznej, kształcąc wielu świetnych artystów, jak Emma Szabrańska, Lucyna Szczepańska, Halina Stecka, Kazimierz Poreda, Cezary Kowalski, Tadeusz Beval. W czasie jubileuszu 40-lecia pracy artystycznej w r. 1935 K. została odznaczona Orderem Oficerskim „Polonia Restituta”.
Lata drugiej wojny światowej przeżyła K.-W. w Warszawie; straciła męża w r. 1944. Przez pierwsze lata powojenne przebywała w Krakowie, gdzie 11 IV 1947 r. w Filharmonii zorganizowano jubileusz 50-lecia jej działalności artystycznej. Została wówczas odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Ostatnie lata życia spędziła w Warszawie w bardzo ciężkich warunkach, utraciwszy niemal zupełnie słaby już od dzieciństwa wzrok. W tym właśnie czasie podjęła pracę nad pamiętnikiem całego swego życia i kariery, ogłoszonym pt. Sztuka i życie. Mój pamiętnik (Wr. 1958). Ostatnim pięknym przeżyciem był trzeci z kolei jubileusz, zorganizowany w ówczesnej siedzibie Opery Warszawskiej 9 II 1955 r. i połączony z uroczystym przedstawieniem „Halki”. K. została wówczas odznaczona Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Bezpośrednio po tej uroczystości znalazła się w szpitalu. Zmarła 20 VI 1955 r. w Warszawie. K. posiadała nie tylko głos – dramatyczny sopran o wyjątkowo pięknym metalicznym brzmieniu – ale także wysoką muzyczną kulturę i temperament sceniczny, wsparty znakomitymi warunkami zewnętrznymi. Repertuar jej obejmował blisko 70 partii operowych; była też znakomitą interpretatorką repertuaru pieśniarskiego, zwłaszcza Moniuszki, Paderewskiego i innych polskich kompozytorów. Szczególnie bliską była jej „Halka” Moniuszki; brała udział w 500-m i 600-m przedstawieniu tej opery na warszawskiej scenie, a za jej dyrekcji w Operze Warszawskiej wypadło przedstawienie tysięczne.
Bibliografia polskiego piśmiennictwa muzycznego, Oprac. K. Michałowski, P. 1955; W. Enc. Powsz., (PWN); W. Ilustr. Enc. Gutenberga (uzup.); Mała Enc. Muzyki; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; – Bogusławski W., Aktorzy warszawscy, W. 1963; J. K.–W. 35-lecie działalności. Praca zbiorowa, W. 1935; Kański J., Gwiazdy polskiej opery, W. 1961; Pajączkowski F., Teatr lwowski pod dyrekcją Tadeusza Pawlikowskiego, 1900–1906, Kr. 1961 (fot.); Paszkowski L., Polacy w Australii; Reiss J., Polscy śpiewacy i polskie śpiewaczki, W. 1948; – Hoesick F., Powieść mojego życia, Wr.–Kr. 1959 II; Solski L., Wspomnienia 1855–1954, Kr. 1961; – „Dzien. Pol.” Dodatek od A do Z. 1955 nr 6 (fot.); „Muzyka” R. 6: 1955 nr 3–4 s. 99–103, nr 7–8 s. 95 (fot.); „Przegl. Kult.” R. 4: 1955 nr 7 s. 5, nr 26 s. 7; – B. Ossol.: rkp. 7179.
Józef Kański