Morawska (Dzierżykraj-Morawska) z Serkowskich Janina, krypt. J. Mor., J. MOR., (Mor.), (1897–1970), literatka, działaczka kulturalna. Ur. 27 IV w Charkowie, była córką Stanisława Serkowskiego, lekarza, i Władysławy z Frankowskich. Od r. 1914 mieszkała w Warszawie, studiowała filologię polską na Uniw. Warsz. W r. 1916 wyszła za mąż za architekta Franciszka Morawskiego (zob.). W r. 1917 zadebiutowała jako pisarka popularną rozprawką O poetach i poezji (W.) oraz została (1918) członkiem komitetu redakcyjnego „Pro Arte et Studio”. Ogłosiła kilka artykułów i recenzji. W teatrze młodzieżowym «Jaskółka» wystawiła parę sztuk dla dzieci, m. in. Antena w karczmie Rzym (1930). W r. 1932 została członkiem Związku Literatów Polskich. Uwagę krytyki i publiczności zwróciła M. utrzymaną w konwencji bajki «tragikomedią w trzech aktach» Sobowtór wystawioną przez Irenę Solską w r. 1932 w eksperymentalnym Teatrze im. Stefana Żeromskiego na Żoliborzu, w reżyserii Juliusza Osterwy. (W r. 1957 sztuka ta nadana została w przekładzie francuskim jako słuchowisko radiowe przez rozgłośnię paryską). Mniej udany był wystawiony w r. 1935 w reżyserii Stanisławy Wysockiej dramat obyczajowy Łańcuch. Właściwą dla siebie formę wyrazu znalazła M. w słuchowiskach radiowych. Cechujący jej twórczość element grozy i tajemniczości znalazł tu właściwe zastosowanie.

Ok. r. 1935 M. zaczęła pracować w Rozgłośni Warszawskiej Polskiego Radia. Napisała wówczas ok. 30 słuchowisk radiowych – oryginalnych i adaptacji – (większość z nich zaginęła w czasie wojny); w literaturze polskiej była jedną z pierwszych wśród pisarzy dostarczających repertuaru dla teatru radiowego. Słuchowiska Adamowe i Ostrzeżenie były związane z postacią Adama Mickiewicza. W Ziołach i kamieniach, odznaczonych pierwszą nagrodą na konkursie literackim Polskiego Radia w r. 1935, przedstawiła problem winy i odpowiedzialności. Dużą popularność, także za granicą, zdobyło Miasto Santa Cruz (1935), nadane przez kilka rozgłośni europejskich (realizacji amerykańskiego filmu wg tego słuchowiska przeszkodziła wojna). Ukazała w nim M. bohaterską telefonistkę, która ginie na stanowisku ostrzegając mieszkańców swego miasta przed zbliżającym się cyklonem. Inne głośniejsze słuchowiska to: Trzecie ostatnie drzwi (1937), Las (1938), powieść radiowa Mam 13 lat (1939). M. była również autorką szkicu teoretycznego Z doświadczeń autorów radowych („Pion” 1935). Interesowało ją także kino: za pracę Człowiek współczesny w filmie otrzymała I nagrodę na konkursie „Wiadomości Literackich” (1933). Okupację M. spędziła w Warszawie, biorąc udział w konspiracji w szeregach Armii Krajowej. W l. 1945–7 była kierownikiem literackim Teatrów Miejskich w Warszawie i redagowała czasopismo „Scena i Widownia”. Napisała wówczas sztukę w 1 akcie z prologiem Lawina (W. 1947) oraz opracowała kilka adaptacji znanych utworów literackich, które były wystawiane w teatrach Warszawy i innych miast, m. in. Placówka wg Bolesława Prusa, Świerszcz za kominem wg Ch. Dickensa. Od r. 1947 mieszkała w Poznaniu i zajmowała się krytyką teatralną, pisząc do „Głosu Wielkopolskiego” i „Gazety Poznańskiej”. W l. 1952–8 była kierownikiem literackim tamtejszego Państwowego Teatru Lalki i Aktora «Marcinek», dla którego napisała wówczas kilka oryginalnych sztuk lalkowych oraz parę adaptacji cieszących się dużym powodzeniem i wystawianych także w innych miastach (m. in. Dziadek Zmruż-Oczko wg H. Ch. Andersena, Janek Wędrowniczek wg M. Konopnickiej, Młynek do kawy wg K. I. Gałczyńskiego oraz napisane wspólnie z Leszkiem Prorokiem Gwiezdne wagary, wystawione w r. 1966 w teatrze telewizji).

M. współpracowała również z amatorskim ruchem teatralnym Wielkopolski jako prelegentka oraz jako kierownik literacki amatorskiego zespołu teatralnego przy Wojewódzkim Domu Kultury w Poznaniu. W wyniku współpracy z Centralną Poradnią Amatorskiego Ruchu Artystycznego powstało m. in. widowisko dla młodzieży Pozwólcie nam marzyć (W. 1965), oparte na fragmentach książek Janusza Korczaka. W r. 1964 M. otrzymała odznakę Zasłużonego Działacza Kultury. Ostatnią pracą M-iej był szkic Walka Bogusławskiego o teatr w Wielkopolsce („Nurt” 1965). Zmarła 15 X 1970 w Poznaniu i została pochowana na cmentarzu w Junikowie.

Z małżeństwa z Franciszkiem Morawskim miała troje dzieci (zob. życiorys męża).

Bibliogr. dramatu pol., I, III; Pol. Bibliogr. Liter. za r. 1946 i n.; Bartelski L, M., Polscy pisarze współcześni, W. 1972; – Bocheńska J., Polska myśl filmowa do r. 1939, Wr. 1974; Broniewski S., Przez sitko mikrofonu, Wr. 1965 s. 47; Czachowski K., Obraz współczesnej literatury polskiej 1884–1934, W. 1936 III; [Mańkowski J.] J. M., Poznań literacki, P. 1964 s. 95–7 (fot.); Winklowa B., Tadeusz Żeleński, W. 1967; – „Nowy Świat” dod. „Głosu Wpol.” 1959 nr 58 (C. Kubalik, fot.); „Roczn. Liter.” 1970 s. 618–19 (J. Chudek, nekrolog); – B. Jag.: rkp. Przyb. 16/71 (Leitgeber S., Morawscy h. Nałęcz, Puszczykowo 1967, rkp. s. 49); – Laskowicz K., Studia o początkach sztuki radiowej, (rkp. w posiadaniu autorki); Materiały rękopiśmienne (słuchowiska, adaptacje, przekłady, artykuły) w posiadaniu córki Marii Jurasz w W.; – Informacje córki i siostry Marii Wiercińskiej w W.

Wiesława Albrecht