Przeździecki Janusz Franciszek, pseud. Prawdzic, Pełka, Prus, Roch (1912–1943), oficer WP i konspiracyjnych organizacji wojskowych w czasie drugiej wojny światowej. Ur. 2 IV w Leśmierzu, pow. Łęczyca, był synem Wacława (zob.) i Marii Wandy z Lesiszów.

Wczesne dzieciństwo spędził P. w różnych miejscowościach w Rosji w zależności od przydziałów służbowych ojca, oficera. W r. 1918 rodzina wróciła do Polski. W l. 1922–6 P. był uczniem Państwowego Gimnazjum Męskiego im. Tadeusza Reytana i prywatnej Szkoły Mazowieckiej w Warszawie. Po przeniesieniu ojca do Bielska-Białej uczęszczał P. do Państwowego Gimnazjum Męskiego w tym mieście, gdzie w maju 1931 uzyskał świadectwo dojrzałości. Od r. 1922 był członkiem Związku Harcerstwa Polskiego i brał udział w zlotach harcerskich krajowych i zagranicznych. W lipcu 1931 P. przyjęty został do Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej w Toruniu, w ramach szkolenia odbył m. in. dwa pływania na ORP «Wilia» i ORP «Iskra». Ze względu jednak na uchybienia idealnej normy wzroku wymaganej w marynarce przeniesiony został na polecenie I wiceministra spraw wojskowych w grudniu 1932 do Szkoły Podchorążych Artylerii w Toruniu. Po ukończeniu Szkoły promowany na podporucznika 19 III 1934, służył P. w 14 p. artylerii lekkiej w Poznaniu. Awansowany 19 III 1938 do stopnia porucznika, przeniesiony został do 13 dywizjonu artylerii konnej w Kamionce Strumiłowej, w którym pełnił funkcję dowódcy plutonu łączności.

We wrześniu 1939 jako szef łączności 13 dywizjonu artylerii konnej P. brał udział w działaniach tej jednostki w składzie Kresowej Brygady Kawalerii (Armia «Łódź»). Po rozproszeniu 13 dywizjonu artylerii konnej w rejonie na południe od Skierniewic w dn. 9 IX, P. z garścią kanonierów przedostał się na prawy brzeg Wisły, dołączył 13 IX do improwizowanej grupy kawalerii płka Adama Zakrzewskiego i uczestniczył w jej walkach w południowej Lubelszczyźnie. Po nieudanej próbie przejścia granicy pozostał w Warszawie, gdzie w październiku 1939 major artylerii Zygmunt Bohdanowski wprowadził go do konspiracyjnej organizacji Tajna Armia Polska (TAP). W początkowym okresie pracy konspiracyjnej P. zatrudniony był w księgowości firmy «Brown-Bovery», posługiwał się nazwiskiem Jan Płoński. W TAP zrazu zajmował się gromadzeniem map, regulaminów i podręczników szkoleniowych. Wiosną 1940 został dowódcą kompanii szkieletowej TAP w dzielnicy Mokotów. Następnie wraz z całą TAP wszedł w listopadzie t. r. w skład Konfederacji Zbrojnej, by od jesieni 1941 w ramach akcji scaleniowej znaleźć się w Związku Walki Zbrojnej (ZWZ). Gdy w ZWZ powołano organizację wydzieloną «Wachlarz», a kadra z dawnej TAP utworzyła jej kierownictwo, P. wszedł do ścisłego sztabu «Wachlarza» (październik–listopad 1941). Pełnił w nim wiele odpowiedzialnych funkcji: do marca 1942 był kwatermistrzem, czyli szefem oddziału IV, od marca do maja szefem oddziału IVa, tj. magazynów broni i materiałów wybuchowych, od maja do września oficerem broni i wreszcie od września 1942 do rozwiązania «Wachlarza» szefem komórki legalizacji. Po rozwiązaniu «Wachlarza» i formalnym przekazaniu jego zasobów do dyspozycji szefa Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej (18 III 1943), P. pozostawał bez dalszego przydziału, czując się zaś zagrożony coraz liczniejszymi aresztowaniami wśród żołnierzy «Wachlarza», złożył raport o przeniesienie do oddziałów leśnych. Jako karny żołnierz pozostawał nadal w Warszawie w oczekiwaniu na właściwy rozkaz. Aresztowany 22 VI t. r. i przesłuchiwany w siedzibie policji bezpieczeństwa w Al. Szucha, wykorzystał chwilową przerwę w śledztwie po podaniu fałszywych lub nieaktualnych adresów i popełnił samobójstwo 26 VI 1943.

Żonaty z Heleną Czapską (od r. 1937), P. potomstwa nie pozostawił.

Fot.: w Materiałach Red. PSB; – Artyleria konna w kampanii wrześniowej 1939 roku. Książka pamiątkowa, Oprac. i red. J. Boguski, Londyn 1976 s. 234; Bartoszewski W., Warszawski pierścień śmierci, Wyd. 2, W. 1970 (fot.); Chlebowski C., Wachlarz. Monografia wydzielonej organizacji dywersyjnej Armii Krajowej. Wrzesień 1941 – marzec 1943, W. 1983; Straty korpusu oficerów artylerii WP 1939–1945, Londyn 1979 s. 46; Tajna Armia Polska – Konfederacja Zbrojna 1939–1941, [W.] 1980 s. 31; – Domańska R., Pawiak – więzienie – gestapo, W. 1978; Kawaleria polska i bronie towarzyszące w kampanii wrześniowej 1939 r., Zebrał i oprac. J. Wielhorski przy współpracy R. Dembińskiego, Londyn 1979 s. 21; Zakrzewski A., Wspomnienia. Wrzesień 1939, W. 1958 s. 188; – CAW: Akta osobowe P. 6123 (fot.); – Chlebowski C., Organizacja Wachlarz. Zadania i ich realizacja (mszp. rozprawy doktorskiej w IH Uniw. Warsz.); – Informacje brata, Jerzego Przeździeckiego z Otrębusów pod W.

Marek Getter