Szafran Jarosław Adam Bolesław, pseud. Sulewa (1895–1940), żołnierz I Brygady Legionów Polskich, pułkownik dyplomowany Wojska Polskiego.
Ur. 5 XI w Brzeżanach, w wielodzietnej rodzinie Tomasza, nauczyciela greki i łaciny w tamtejszym Gimnazjum św. Anny, potem w gimnazjum w Chrzanowie, oraz Heleny z Truszkowskich. Jego braćmi byli m.in.: Tadeusz Marian Szafran-Truszkowski (1891 – po r. 1938), członek Związku Strzeleckiego, żołnierz I Brygady Legionów Polskich, inżynier leśnik, odznaczony m.in. Orderem Virtuti Militari V kl. i Krzyżem Niepodległości, Mieczysław (ur. 1893), członek Związku Strzeleckiego, żołnierz I Brygady Legionów Polskich, inżynier leśnik, Bronisław (zob.), Zdzisław Kazimierz (1902–1974), żołnierz 5. pp Legionów w l. 1918–20, kapitan WP, uczestnik kampanii wrześniowej 1939 r., jeniec oflagów, oraz Zbigniew Jerzy Witold (1905 – po r. 1939), kapitan WP.
S. uczył się w Brzeżanach w Gimnazjum św. Anny; podjął tam działalność w organizacjach niepodległościowych, w r. 1910 wstąpił do Związku Strzeleckiego, gdzie ukończył kurs oficerski oraz należał do Związku Walki Czynnej. W r. 1913 zdał maturę, po czym przypuszczalnie rozpoczął naukę w Studium Rolniczym Wydz. Filozoficznego UJ. Po wybuchu pierwszej wojny światowej wstąpił 4 VIII 1914 do oddziału Józefa Piłsudskiego; od 6 VIII t.r. jako podoficer dowodził plutonem w 4. komp. strzeleckiej, potem 2. komp. 1. baonu 1. pp Legionów Polskich. Mianowany 29 IX chorążym, został 14 X awansowany do stopnia podporucznika. Wraz ze starszymi braćmi Tadeuszem i Mieczysławem walczył 23 X pod Laskami; wszyscy trzej zostali tam ranni. S. leczył się następnie w Wiedniu, po czym 4 IV 1915 wrócił do macierzystej jednostki i przez pewien czas pełnił obowiązki jej dowódcy. Na przełomie czerwca i lipca t.r. odznaczył się w walkach o redutę tarłowską. W czasie kampanii wołyńskiej odniósł 5 XI kontuzję w boju pod Miedwieżami Wielkimi. Po rekonwalescencji w Krakowie trafił do 1. baonu uzupełnień, gdzie został dowódcą plutonu; w dn. 4–6 VII 1916 brał udział w bitwie pod Kostiuchnówką. Przydzielony 28 VII t.r. do 2. komp. uzupełnień, znalazł się ponownie na froncie 1 VIII i objął dowództwo plutonu w macierzystej 2. komp. W czasie kryzysu przysięgowego, w lipcu 1917, został na własną prośbę zwolniony z Legionów; przymusowo wcielono go jednak do armii austro-węgierskiej, z jednoczesną degradacją do stopnia podoficerskiego. Po ukończeniu kursu oficerskiego przy XXIII Korpusie Armijnym został w listopadzie t.r. mianowany dowódcą plutonu w 100. pp. Od 2 III 1918 w szeregach 46. pp uczestniczył w walkach na froncie włoskim, następnie 23 III t.r. przeniesiono go do baonu zapasowego 55. pp i urlopowano z wojska w związku z ponownym podjęciem studiów rolniczych na UJ.
W listopadzie 1918 wstąpił S. do odtwarzanego w Krakowie 5. pp Legionów. Awansowany 25 XI t.r. na porucznika, wziął udział w wojnie z Zachodnio-Ukraińską Republiką Ludową. Od 1 III 1919 dowodził 12. komp. 3. baonu 1. pp Legionów i wraz z nim w kwietniu t.r. uczestniczył w walkach o Wilno. W maju 12. komp. weszła w skład działającej na froncie litewsko-białoruskim grupy kpt. Władysława Langnera; S. wyróżnił się wtedy pod Zalesiem. Dn. 24 XII został odkomenderowany na kurs dowódców batalionów w Rembertowie. Zweryfikowany w kwietniu 1920 w stopniu kapitana piechoty, uczestniczył w ramach 1. DP Legionów w wiosennej ofensywie polskiej na Ukrainie. Dn. 8 V t.r. objął dowództwo baonu zapasowego 58. pp oraz stanowisko komendanta garnizonu w Wolsztynie. Od listopada przebywał w Stacji Zbornej w Poznaniu, po czym od 6 I 1921 dowodził baonem zapasowym 13. pp. Dn. 27 II t.r. został odkomenderowany na kurs informacyjny dla wyższych dowódców we Lwowie. Awansowany na majora (ze starszeństwem z 1 VI 1919), objął 18 IV 1921 dowództwo 1. baonu 13. pp w Pułtusku, ale już 11 XI t.r. został słuchaczem dwuletniego kursu w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie (druga promocja); po jego ukończeniu 29 IX 1923 uzyskał tytuł oficera Sztabu Generalnego.
Od 1 X 1923 był S. szefem sztabu 10. DP w Łodzi. Pracował też czasowo (25 III – 5 X 1924, 23 III – 29 V i 15–30 VII 1925) w Warszawie w I Oddz. Sztabu Generalnego. Dn. 3 V 1926 awansował na podpułkownika Sztabu Generalnego (ze starszeństwem z 1 VII 1925). W czasie przewrotu majowego 1926 r. wraz z dowódcą 10. DP gen. Stanisławem Nałęcz-Małachowskim opowiedział się po stronie marsz. Józefa Piłsudskiego. Dn. 1 I 1927 przeszedł w Łodzi do Dowództwa Okręgu Korpusu nr IV na stanowisko szefa Oddz. Organizacyjnego, a 5 XII t.r. na stanowisko szefa sztabu. Od 7 XI do 5 XII uczestniczył w kursie informacyjnym dla dowódców pułków w Centrum Szkolenia Strzeleckiego (przy Centrum Wyszkolenia Artylerii) w Toruniu. Dn. 3 XII 1928 został mianowany zastępcą dowódcy 7. pp Legionów w Chełmie. Dn. 7 I 1930 przeniesiono go do Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych w Warszawie na stanowisko pierwszego oficera sztabu. Następnie od 31 III t.r. pełnił w Sztabie Głównym obowiązki zastępcy szefa Oddz. III. Od 19 VI dowodził 41. Suwalskim Pułkiem Piechoty (wchodzącym w skład 29. DP), a 15 XII 1931 objął komendę garnizonu. Pod koniec r. 1932 awansował do stopnia pułkownika dyplomowanego (ze starszeństwem z 1 I 1933). Dn. 3 VIII 1937 został mianowany dowódcą piechoty dywizyjnej w 1. DP Legionów. Dzięki znakomitym opiniom przełożonych, gen. Franciszka Kleeberga, gen. Wincentego Kowalskiego, płk. Teodora Furgalskiego i płk. Wacława Piekarskiego, przeznaczono go w planie mobilizacyjnym na stanowisko dowódcy 35. DP (rezerwowej).
Po wybuchu drugiej wojny światowej S. przeprowadził mobilizację 35. DP między 2 a 5 IX 1939, koncentrując dywizję na południe od Białegostoku (w rejonie Tołcze–Turośl–Postoły–Dojlidy). Rozkazem Naczelnego Dowództwa Dywizja weszła w skład Samodzielnej Grupy Operacyjnej «Narew», dowodzonej przez gen. Czesława Młot-Fijałkowskiego. Dn. 9 IX t.r. otrzymał S. rozkaz przetransportowania dywizji do Lwowa; dotarł tam ze sztabem 13 IX. Na wniosek dowódcy Zgrupowania Obrony Lwowa gen. Franciszka Sikorskiego został mianowany dowódcą zachodniego, najbardziej newralgicznego odcinka obrony miasta; w dn. 15–17 IX dowodził nieudanymi natarciami na Kortumową Górę oraz Hołosko. Na odprawie dowodzącego obroną Lwowa gen. Langnera wystąpił 18 IX z wnioskiem (nieprzyjętym) ewakuacji najbardziej wartościowych oddziałów na Węgry. Odrzucając możliwość kapitulacji Lwowa, kierował 19–20 IX natarciem na Zboisko i Hołosko, pomyślanym jako odsiecz dla zgrupowania gen. Kazimierza Sosnkowskiego (natarcie utknęło półtora kilometra od wojsk Sosnkowskiego). Wobec pojawienia się pod Lwowem oddziałów sowieckich, S. zaaprobował 20 IX wysunięty przez jego szefa sztabu ppłk. Jana M. Sokołowskiego plan nocnego wymarszu ze Lwowa; spotkało się to jednak z kategorycznym sprzeciwem gen. Langnera. Na odprawie u Langnera był jedynym przeciwnikiem kapitulacji. Po podpisaniu 22 IX w Winnikach kapitulacji miasta i załogi, wobec przedstawicieli sowieckiego Frontu Ukraińskiego i VI Armii, S. wraz z innymi oficerami został rozbrojony i wyprowadzony w kolumnie pieszej do Złoczowa, po czym koleją przewieziony do obozu NKWD w Starobielsku (jako nr 3770). W kwietniu 1940, wraz z innymi więźniami Starobielska, został zamordowany, prawdopodobnie w siedzibie obwodowego Zarządu NKWD w Charkowie, pochowano go zapewne w podcharkowskich Piatichatkach. Był odznaczony Orderem Virtuti Militari V kl. (1922), Krzyżem Walecznych (trzykrotnie), Krzyżem Niepodległości, Orderem Odrodzenia Polski IV kl., Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Legionowym, Medalem za Wojnę 1918–1920, Medalem Pamiątkowym Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Srebrnym Medalem za Długoletnią Służbę, a także legionową Odznaką za Wierną Służbę i lwowską Odznaką Honorową «Orlęta».
W małżeństwie zawartym 25 XI 1919 ze Stanisławą z Orlewiczów (ur. 1897) miał S. dwóch synów: Lesława (ur. 1920), lekarza, i Stanisława (ur. 1922).
Decyzją prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego 11 XI 2007 został S. awansowany na stopień generała brygady.
Banaszek K. i in., Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich, W. 2000; Cygan W. K., Oficerowie Legionów Polskich 1914–1917. Słownik biograficzny, W. 2006 IV 360–2; Kampania wrześniowa 1939. Bibliografia, Oprac. I. Kowalska, I. Sawicka, W. 2002 II; Stawecki P., Oficerowie dyplomowani wojska Drugiej Rzeczypospolitej, Wr. 1997; Szwedo B., Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945, Leszno–Tarnobrzeg 2006 II cz. 3 s. 110–11; – Borkiewicz A., Dzieje 1-go Pułku Piechoty Legionów (lata wojny polsko-rosyjskiej 1918–1920), W. 1929; Czerniejewski K., Jarno W., Garnizon łódzki Wojska Polskiego 1918–1939, Tor. 2008 s. 103, 106–7, 109, 137–8, 344, 407; Dalecki R., Armia „Karpaty” 1939, W. 1979; Grzelak C., Kresy w czerwieni. Agresja Związku Sowieckiego na Polskę we wrześniu 1939 r., W. 2001; Grzelak C., Stańczyk H., Kampania polska 1939 roku. Początek II wojny światowej, W. 2005; Jarno W., Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź. 1918–1939, Ł. 2001; tenże, Strzelcy kaniowscy w latach 1919–1939, W. 2004; Jędrzejewicz W., Cisek J., Kalendarium życia Józefa Piłsudskiego 1867–1935, W. 2007 III; Jurga T., Obrona Polski 1939, W. 1990; Koreś D., Gen. bryg. Jarosław Szafran (1895–1940). Zarys biografii, „Niepodległość” T. 58: 2008; Kryska-Karski T., Materiały do historii Wojska Polskiego, Londyn 1986 nr 17 s. 58; Kuprianis A., Generał brygady Czesław Młot-Fijałkowski (1892–1944), W. 2004; Pomarański S., Zarys historii wojennej 1-go Pułku Piechoty Legionów, W. 1931 s. 37–8, 56, 106; Porwit M., Komentarze do historii polskich działań obronnych w 1939 r., W. 1983 I–III; Prochwicz J. R., Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza we wrześniu 1939 r., W. 2003; Stachiewicz W., Wierności dochować żołnierskiej. Przygotowania wojenne w Polsce 1935–1939 oraz kampania 1939 w relacjach i rozważaniach szefa Sztabu Głównego i szefa Sztabu Naczelnego Wodza, W. 1998; [Szabłowski R.] Liszewski K., Wojna polsko-sowiecka 1939, W. 1995 I–II; W 50-lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, Oprac. W. Chocianowicz, Londyn 1969; Wiszniewski S., Brzeżańczycy przy odbudowie Państwa Polskiego od 1831 do 1920 r., Lw. 1938; Włodarkiewicz W., Obrona Lwowa 1939, W. 1996; Zawilski A., Bitwy polskiego września, W. 1972 I–II; tenże, Polskie fronty 1918–1945, W. 1996 I; – Dokumenty obrony Lwowa 1939, Oprac. A. Leinwand, W. 1997; Dziennik Personalny MSWojsk., 1920 nr 4, 31, 1923 nr 63, 1924 nr 88, 1925 nr 110, 1926 nr 18, 1928 nr 6, 15, 1930 nr 8, 1932 nr 14, 1934 nr 2; Kruk-Śmigla J., Za wierną służbę ojczyźnie. Dziennik legionisty I Brygady, Oprac. J. Kirszak, Krosno 2004; Langner W., Ostatnie dni obrony Lwowa (1939), „Niepodległość” T. 11: 1978 s. 189; Lista oficerów dyplomowanych, W. 1931; Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich (12 kwietnia 1917), W. 1917; Lista starszeństwa oficerów piechoty, W. 1933, 1935; Maczek S., Od podwody do czołga. Wspomnienia wojenne 1918–1945, Wr. 1990; Pol. Siły Zbrojne, I cz. 1 s. 372, cz. 2 s. 485, 501–2, 777, cz. 3 s. 526, cz. 4 s. 413, 425; Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928, 1932; Rocznik oficerski rezerw, W. 1934; Romeyko M., Przed i po maju, W. 1967; Rybka R., Stepan K., Awanse oficerskie w WP 1935–1939, Kr. 2004; ciż, Rocznik oficerski 1939, Kr. 2006; Spis oficerów służących czynnie w dn. 1.6.1921, W. 1921; Wojna Obronna Polski 1939. Wybór źródeł, Red. E. Kozłowski, W. 1968; Wrzesień 1939 w relacjach i wspomnieniach, Oprac. M. Cieplewicz, E. Kozłowski, W. 1989; Zając S., Pokój wam: ocalić od zapomnienia, Kr. 1994 s. 339–41; – Arch. UJ: sygn. SR 60 k. 198 (II półr.), sygn. WF 383 1917/18 (II półr.); B. Ossol.: sygn. 15442/I (J. Sokołowski, 35. Dyw. Piechoty w obronie Lwowa, mf. 9778); CAW: Akta personalne S-ego, sygn. 19836/ 21773/31964/25578/20045, VM 72–6677, KN zatwierdzony 20 I 1931 r., KW 119/S–4356, akta MSWojsk., sygn. I.340.1.663; Inst. J. Piłsudskiego w Nowym Jorku: Arch. Piłsudskiego, sygn. 1 t. 54g (segregacja płk. dyplomowanych inspektora armii gen. dyw. K. Sosnkowskiego, 5 VI 1933); – Informacje Barbary Szafran z Kr.
Daniel Koreś