Czaplic Szpanowski Jerzy, h. Kierdeja, syn Teodora, sędziego łuckiego, arianin w pierwszej poł. w. XVII. Na synodzie w Rakowie w r. 1612 podpisał wraz z bratem Marcinem list dla delegacji, wybranej w celu porozumienia się arian z kalwinami na synodzie lubelskim. Brał udział w synodach 1618 i 1623 r. w Rakowie. Popierał literaturę i szkolnictwo ariańskie. W r. 1623 z bratem Marcinem ofiarował 200 fl na zakup papieru i czcionek drukarskich. Założył około r. 1614 gminę i szkołę ariańską w swym majątku Kisielinie w pow. włodzimierskim, gdzie uczył Eustachy Kisiel. Brał też Cz. udział w życiu politycznym. W r. 1632 wybrano go na sędziego kapturowego i na posła na sejm konwokacyjny. Po wypędzeniu arian z Rakowa w r. 1638 dał im schronienie w Kisielinie. Na sejmiku w Kisielinie 28 V 1638, w którym brali udział duchowni ariańscy i szlachta okoliczna, napisano do protektora dysydentów Krzysztofa Radziwiłła list, wysłany przez Samuela Przypkowskiego (starszego). W Kisielinie znajdowali się najwybitniejsi przywódcy braci polskich, jak Jonasz Schlichtyng z Bukowca, Krzysztof Lubieniecki, Joachim Rupniowski, Krzysztof Stoiński i in. Kierownikami szkoły byli Maciej Twardochleb i Jakub Hryniewicz Gejżanowski (Trembecki). Organizowano tutaj zjazdy współwyznawców, których liczba podobno dochodziła do 3000. Propaganda wyznaniowa ogarniała duchowieństwo greckie, a także chłopów poddanych, których uwalniano od pańszczyzny w razie przejścia na wiarę braci polskich. Jednakże w r. 1640 katolicki bp łucki Andrzej Gembicki i dziekan włodzimierski Stanisław Urbanowicz zaskarżyli przed sądem włodzimierskim Czapliców. Sprawa została przeniesiona do trybunału lubelskiego, który ostateczny wyrok wydał 18 V 1644. Cz. został skazany na zapłacenie 500 zł czer. kapitule łuckiej, a 500 zł sądowi; zbór i szkoła ariańska miały być skasowane, a wszyscy ministrzy ariańscy wydaleni z Kisielina. Szlachta wołyńska na sejmiku łuckim 1645 r. protestowała przeciwko wyrokowi trybunału. Cz. nie zastosował się do dekretu trybunału, który go ponownie skazał, odsądził od szlachectwa i zadekretował banicję. Z powodu tego ziemianie wołyńscy polecali swym posłom w r. 1646 postarać się o skasowanie wyroku trybunalskiego. Wśród skarg dysydentów na sejmie 1647 r. znalazła się również sprawa Cz-a. Pozostał on nadal w kraju i trwał po dawnemu w swej wierze; w r. 1648 wytoczono mu proces o zniszczenie krzyża we wsi Małczanowie. Umarł prawdopodobnie w tym czasie. Cieszył się wśród szlachty dużym uznaniem i według Zbigniewa Morsztyna wiele sporów pomiędzy szlachtą polubownie załatwił.
»Arch. jug. zap. Ross.« cz. I, VI 651, 758–63, 788–96, cz. II, II 172, 177, 216, 294, 297, 322; »Wil. arch. sbor.« I 229; Lipiński W., Arianskij sejmik w Kisielinie w maju 1638. »Zap. Tow. Szewczenka« 1910, 96, 41–57; Lewicki O. we wstępie do »Arch. jug. zap. Ros.« cz. I t. VI przedruk »Kijewskaja Starina« 1882, II 204–6, 403, 431 (tłum. pol. »Ref. w Polsce« r. II zesz. 7); Bock F. S., Historia antitrinitariorum, 1684; Lubieniecki St., Historia reformationis, 268, 276–7; Sandius Ch. Bibliotheca antitrinitariorum, 236, 285; Łukaszewicz J., Dzieje Kośc. helw. w Małopolsce, 269–70, 285, Hist. szkół I 360–1; Charłampowicz K., Zapadno-russkija szkoły, Kazań 1898, 165–6; Trembecki J. T., Wirydarz poetycki wyd. Brückner A., Lw. 1910, I 421; tenże, Dzieje kultury polskiej, II 497; Budka Wł., Przypkowscy i rola ich w ruchu reformacyjnym, »Reform. w Polsce« 1926, IV 64; Szczotka St., Synody arian polskich, »Ref. w Polsce« VII/VIII 62, 67, 80; Sawicz A., Narysy z istorii kulturnych ruchiw na Ukrajni ta Biłorusi w. XVI–XVIII, Kijów 1929, 44, 55–6; Merczyng H., Zbory i senatorowie, 109; Jabłonowski Al., Akademia kijow. mohil., Kr. 1900, 24.
Kazimierz Chodynicki