Ościk (Ostik, Ostyk) Jerzy h. Trąby (ok. 1530–1579), starosta brasławski, wojewoda mścisławski, potem smoleński. Był wnukiem Grzegorza, woj. trockiego (zob.), synem Jerzego (zm. 1546), dzierżawcy oniksztyńskiego i dorsuńskiego, marszałka królewskiego, i jego drugiej żony Maryny, córki Michała Zasławskiego, księcia mścisławskiego, starszym bratem Grzegorza (zob.). Wraz z bratem występował w procesach sądowych, które toczyła jego matka w sprawach majątkowych, w r. 1554 wystąpił już samodzielnie przed sądem «kompromisarskim» w sporze z Radziwiłłami. W r. 1555 matka jego wyszła za mąż za Mikołaja Kiszkę, przyszłego woj. podlaskiego (zob.), co dało okazję do stałych procesów majątkowych. W r. 1558 O. został starostą brasławskim, zapewne dzięki protekcji swojego stryja Grzegorza, kaszt. wileńskiego (zob.). W r. 1560 brał udział w pracach komisji dla wydzielenia właścicielom ziemskim posiadłości w zamian za odbierane prawa korzystania z hospodarskich jezior włości brasławskiej. Jako starosta miał ustalić w podległym mu pow. brasławskim termin oddania serebszczyzny w lecie 1562, a pieniądze, które wpłyną, przekazać do skarbu hospodarskiego. Nie wywiązał się jednak chyba z tego zadania, skoro w grudniu t.r. Zygmunt August pod groźbą wjechania w jego prywatne włości żądał od niego wpłacenia serebszczyzny za l. 1555, 1556, 1560 i 1561. W czasie wojny z Moskwą w l. 1561–3 włości Ościków były miejscem koncentracji wojsk litewskich maszerujących na Inflanty. W styczniu 1564 O. współdziałał ze star. orszańskim Filonem Kmitą w osłanianiu od południowego wschodu operacji głównych sił litewskich Mikołaja «Rudego» Radziwiłła, przedsięwziętej przeciw grupie wojsk skoncentrowanych w Połocku, a dowodzonych przez J. Szujskiego. Kmita na czele dwutysięcznego oddziału nie dopuścił do połączenia z Szujskim pięćdziesięciotysięcznej armii ks. Sierebrianyja Oboleńskiego, idącej z Wiaźmy pod Orszę, a następnie, wykorzystując zwycięstwo Radziwiłła pod Ułłą, przeprowadził akcję, w wyniku której armia moskiewska wycofała się pośpiesznie do Smoleńska, porzuciwszy swoje obozy i tabor. «Filon Kmita … z Ościkiem Jurgiem … nie mając więcej dwu tysiącu rycerstwa po nich gonili z okrzykiem bijąc, siekąc i imając» (Bielski). Na wiosnę 1565 wziął O. zapewne udział w zagonach Kmity i Stanisława Cikowskiego, w wyniku których Siewierszczyznę złupiono aż po Starodub, a miasto i zamek Poczep zostały zburzone i spalone. W rok później z polecenia króla stawił się O. z ziemskim wojskiem w Drucku.
Na sejmie wileńskim 16 III 1566 Zygmunt August mianował O-a wojewodą mścisławskim. Kompetencje jego były jednak bardzo ograniczone na rzecz księcia Iwana Wasilewicza Sołomereckiego, star. i kaszt. mścisławskiego. Całe bowiem województwo mścisławskie miało tylko jeden powiat, stąd władza Sołomereckiego jako starosty grodzkiego rozciągała się na całe województwo. W związku z tym, że O. był «nowym» wojewodą, którego urząd nie był związany z urzędem starościńskim centralnego powiatu, dostał on od króla 24 III 1566 200 kop gr litewskich z dochodów ze starostwa brasławskiego, znajdującego się w jego zarządzie, oraz 2/3 dochodów ze wszystkich karczem mścisławskich. Będąc wyznawcą kalwinizmu, O. należał do grupy protektorów reformacji. Na sejmie wileńskim w listopadzie 1567 brał udział w rokowaniach z posłami polskimi w sprawie unii polsko-litewskiej. Podpisał pismo rad litewskich do sejmu polskiego z Mołodeczna z dn. 9 XI 1567 w odpowiedzi na propozycje polskie zwołania wspólnego sejmu. W czasie wyprawy radoszkowickiej w styczniu 1568 hetman w. lit. Grzegorz Chodkiewicz dodał O-owi kilka pocztów pańskich i powiatowych oraz polecił trzymać straż w Brasławiu. Miał on zabezpieczać, wraz z rotą księcia Andrzeja Massalskiego w Dryssie, lewe skrzydło wojsk polsko-litewskich posuwających się na Ułłę–Połock od strony wojsk moskiewskich, operujących na kierunku Wielkie Łuki–Ryga. W sejmie lubelskim 1569 r. nie brał udziału, gdyż prawdopodobnie wówczas posłował do cesarza do Wiednia.
Po śmierci Zygmunta Augusta O. należał do tych magnatów litewskich, którzy nawiązali rokowania z Iwanem Groźnym, proponując powołanie na tron polsko-litewski jego syna Fiodora. Podczas elekcji 13 X 1573 podpisał wybór Henryka Walezego. W okresie drugiego bezkrólewia 1574/5 r. należał do przeciwników kandydatury Iwana Groźnego i upomniał swego brata Grzegorza, by nie utrzymywał stosunków z Moskwą. W r. 1576 O. podpisał list «panów Rad Koronnych i Litewskich do bojarów Kniazia Wielkiego Moskiewskiego» z Warszawy z 12 VII 1576, w którym zawiadamiają oni o wybraniu na króla Stefana Batorego i proszą o zachowanie pokoju. Na wojnę z Gdańskiem w r. 1577 przysłał O. 50 własnych piechurów, którzy wzięli udział 23 VIII w nieudanym ataku na Latarnię. Dn. 13 IV 1578 król Stefan Batory nadał O-owi urząd wojewody smoleńskiego «w razie zwrócenia zamku smoleńskiego i wszystkiej ziemi i włości z rąk nieprzyjaciela». W związku z objęciem tego tytularnego urzędu otrzymał O. pewne zadośćuczynienie, bo w maju t.r. król polecił podskarbiemu wypłacić mu «bez omieszkania» dużą sumę.
W 1. poł. lat sześćdziesiątych był O. dzierżawcą upickim po swym stryju Grzegorzu, właścicielem Nowego Miasta i dworów Kozliszki, Oposzcza i Chwiedoryska z przyległymi włościami w pow. wiłkomirskim woj. wileńskiego, płacąc z tych dóbr blisko 100 kop gr litewskich serebszczyzny. W r. 1566 był dzierżawcą bolnickim, dowgaliskim i opieskim. Poza dawnymi włościami w pow. wiłkomirskim był od r. 1567 właścicielem w tymże powiecie miasta Poniemunia, a od r. 1569 dworu Oglonży z przyległymi włościami. Ponadto posiadał odziedziczone po zmarłej w r. 1563 matce włości suwiecką i owancką, a od r. 1568 ogłowską i pancemoską. Wreszcie w pow. mińskim był od r. 1567 właścicielem włości jatarkowskiej, a w pow. oszmiańskim ciecierzyńskiej. W sumie ze swych dóbr płacił przeszło 300 kop gr litewskich serebszczyzny. W popisie służby ziemskiej w Mołodecznie 28 XI 1567 przedstawił 141 koni i 35 drabów. Poczet jego przewyższał poczet wystawiony przez cały szlachecki powiat brasławski, liczący tylko 81 koni i 14 drabów. W r. 1569 wyprocesował (z bratem Grzegorzem) od Mikołaja Kiszki ruchomości i majątek Wiżuny po zmarłej matce. Prowadził nieustanne procesy sądowe ze swymi sąsiadami. O. zmarł między marcem a sierpniem 1579.
Pierwszą żoną O-a była Zofia, córka Hieronima Bera, a wdowa po Andrzeju Morsztynie, drugą Magdalena Bramowska z Łomnic (na Morawach), która owdowiawszy wyszła za mąż za star. uciańskiego Andrzeja Cikowskiego. O. nie pozostawił potomstwa.
Przyrodnim bratem O-a był Mikołaj, zwany Sierpuć (zm. ok. 1566), rotmistrz jazdy litewskiej w wojnach inflanckich, od r. 1560 star. rzeżycki i krewski, od r. 1561 – lucyński, w r. 1565 – serejski i rumborski.
Boniecki, Poczet rodów; Kojałowicz, Compendium; Niesiecki; Uruski; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit.; – Floria B., Wschodnia polityka magnatów litewskich w okresie pierwszego bezkrólewia, „Odr. i Reform. w Pol.” T. 20: 1975 s. 54–6; Hedemann O., Historia powiatu brasławskiego, Wil. 1930; Korzon T., Dzieje wojen i wojskowości w Polsce, W. 1912 I 264, II 21; Kosman M., Reformacja i kontrreformacja w Wielkim Księstwie Litewskim w świetle propagandy wyznaniowej, Wr. 1973; Lappo J. J., Velikoe knjažestvo litovskoe vo vtoroj polovine XVI stoletija, Jur’ev 1911; tenże, Velikoe Knjažestvo Litovskoe za vremija ot zaključenija Ljublinskoj unii… 1569–1586, S. Pet. 1901; Ljubavskij M. K., Litovsko-russkij sejm, Moskva 1900; Łowmiańska M., Hrehory Ościk i jego zdrada w roku 1580, w: Księga pamiątkowa Koła Historyków Słuchaczy Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, Wil. 1933 s. 34–5; – Acta Hist., XI; Akta Unii; Akty Zap. Ross., III 161; Arch. Sanguszków, VII; Arch. Zamoyskiego, I; Bielski, Kronika, II 157; Monumenta Reformationis Polonicae et Lithuanicae, S. I, Wil. 1911 z. 1; Orzelski, Bezkrólewia ksiąg ośmioro; Script. Rer. Pol., VIII; Stryjkowski, Kronika pol., II 414, 415; – AGAD: Arch. Publiczne Potockich, Summariusz Metryki Lit. t. 20 k. 55, 261, 277, 331, 490, 552; B. PAN w Kr.: rkp. 3374, 3375, 3376, 3411, 3415, 3422.
Marek Plewczyński