Słupecki Jerzy (1904–1987), matematyk, logik, profesor Uniw. Wrocł. i Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu. Ur. 29 VIII w Charbinie w Chinach, był synem Stanisława (zob.), i Szczęsnej z Jaszowskich, nauczycielki.

S. uczęszczał do szkoły średniej w Tiumeniu (Syberia Zachodnia) od r. 1915. Naukę przerwał w r. 1918 po wybuchu rewolucji bolszewickiej i powrócił do Charbina. W oczekiwaniu na możliwość wyjazdu do Polski przebywał jakiś czas na Syberii; tam pracując dorywczo w trudnych warunkach, zapadł na zdrowiu. Po traktacie ryskim cała rodzina S-ego w lecie 1921 przybyła do Warszawy. Tu S. dokończył naukę w Państwowym Gimnazjum im. Tadeusza Rejtana i zdał maturę w r. 1926. T.r. rozpoczął studia architektury na Politechn. Warsz. Przerwał je z powodu choroby płuc i po krótkim pobycie w sanatorium w Otwocku podjął studia matematyczne na Wydz. Matematyczno-Przyrodniczym Uniw. Warsz. Przerywał je kilkakrotnie i pracował zarobkowo, m.in. w warszawskim magistracie i Muzeum Historycznym. Regularnie studiował od r. 1932, specjalizując się w logice matematycznej u Stanisława Leśniewskiego i Jana Łukasiewicza. Pod kierunkiem tego drugiego napisał, nagrodzoną przez radę wydziału pracę Pełny trójwartościowy rachunek zdań („Spraw. z posiedzeń Tow. Nauk. Warsz. Wydz. III” R. 29: 1936) i uzyskał stopień magisterski w r. 1935. Poglądy naukowe S-ego ukształtowały się już podczas studiów pod wpływem uczonych z warszawskiej szkoły logicznej. Jej osiągnięcia opisał po latach w pracy Warszawska szkoła logiczna („Wiad. Matemat.” Vol. 15: 1972). Po studiach, S. został nauczycielem matematyki i propedeutyki filozofii w Gimnazjum im. Marii Curie-Skłodowskiej, ale nadal utrzymywał uniwersyteckie kontakty naukowe, uczestnicząc w seminariach i dyskusjach, a także w spotkaniach towarzysko-naukowych logików warszawskiej szkoły w kawiarni Lourse’a przy placu Teatralnym. Doktoryzował się na Uniw. Warsz. w r. 1938 na podstawie dysertacji Dowód aksjomatyzowalności pełnych systemów wielowartościowych rachunków zdań (tamże, R. 32: 1939, po angielsku w „Studia Logica” Vol. 29: 1971), napisanej pod kierunkiem J. Łukasiewicza.

Okupację niemiecką S. spędził w Warszawie; był żołnierzem Armii Krajowej i uczestniczył w akcjach «Żegoty», organizując ucieczki Żydów z getta i kryjówki dla nich po stronie aryjskiej, oraz brał udział w tajnym nauczaniu jako wykładowca podziemnego uniwersytetu i nauczyciel matematyki w konspiracyjnym żeńskim gimnazjum Heleny Rzeszotarskiej na Pradze. Tam przeżył powstanie warszawskie 1944 r.

Od lutego 1945 S. pracował w szkole zawodowej przy Inst. Telekomunikacyjnym w Warszawie. We wrześniu t.r. jako zastępca profesora objął Katedrę Logiki i Podstaw Matematyki Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Habilitował się na UJ w r. 1947 na podstawie rozprawy Z badań nad sylogistyką Arystotelesa (Wr. 1948, po angielsku w „Studia Philosophica” 1951 nr 4) i t.r., mianowany profesorem nadzwycz. przeniósł się na Uniw. Wrocł., gdzie został kierownikiem Katedry Logiki i Metodologii (potem Logiki Matematycznej), od r. 1968 Zakładu Logiki Matematycznej i Metodyki Nauczania Matematyki. W r. 1962 otrzymał stanowisko profesora zwycz. Kierował Zakładem do przejścia na emeryturę w r. 1974. Był w l. 1953–5 dziekanem Wydz. Matematyki, Fizyki i Chemii. Równocześnie od r. 1950 S. związał się z wrocławską Wyższą Szkołą Pedagogiczną (WSP), przeniesioną w r. 1954 do Opola, gdzie kierował Katedrą Matematyki (1954–64), a następnie zorganizowaną przez siebie Katedrą Podstaw Matematyki (1964–8). Jako rektor uczelni w l. 1962–6 uruchomił nowy kierunek studiów w WSP – studia chemiczne. Od r. 1969 pracował w zmniejszonym wymiarze godzin, z powodu objęcia kierownictwa wrocławskiej Pracowni Zastosowań Logiki Instytutu Filozofii i Socjologii PAN we Wrocławiu. Od r. 1956 był członkiem komitetu redakcyjnego, a w l. 1964–9 redaktorem naczelnym czasopisma „Studia Logica”.

S. opublikował ponad 80 prac, w znacznej części po angielsku, francusku, niemiecku i rosyjsku. W zakresie rachunków logicznych kontynuował i rozszerzał badania warszawskiej szkoły logicznej; najważniejsze prace dotyczyły definicyjnej pełności logik wartościowych, m.in. Kryterium pełności wielowartościowych systemów logiki zdań („Spraw. z posiedzeń Tow. Nauk. Warsz. Wydz. III” R. 32: 1939, po angielsku w „Studia Logica” Vol. 30: 1972). W badaniach nad teorią systemów dedukcyjnych wspólnie z Witoldem A. Pogorzelskim wprowadził wiele nowych pojęć i zbudował teorie systemów dedukcyjnych opartych na logikach różnych od logiki dwuwartościowej, m.in. Podstawowe własności systemów dedukcyjnych opartych na nieklasycznych logikach („Studia Logica” Vol. 9–10: 1960). Badając sylogistykę Arystotelesa już w r. 1938 rozwiązał problem jej rozstrzygalności przy pomocy sformułowanej przez siebie reguły, nazwanej regułą Słupeckiego, co J. Łukasiewicz uznał za najdonioślejsze odkrycie w sylogistyce od czasów Arystotelesa („Spraw. PAU” T. 44: 1939 nr 6 s. 226). Przyczynił się znacznie do popularyzacji teorii logicznych i filozoficznych S. Leśniewskiego i J. Łukasiewicza, m.in. uporządkował i przedstawił w postaci zwartych teorii trzy wielkie systemy Leśniewskiego: prototetykę (St. Leśniewski’s Protothetics, „Studia Logica” Vol. 1: 1953), ontologię (St. Leśniewski’s Calculuc of Names, tamże Vol. 3: 1955) i mereologię (Towards a generalized mereology of Leśniewski, tamże Vol. 8: 1958), a także był edytorem oraz autorem wstępu i przypisów „Pism wybranych” (W. 1961) J. Łukasiewicza. Opublikował wiele skryptów i podręczników z dydaktyki logiki i matematyki, m.in. Elementy logiki (Wr. 1948, 1949), Algebra wyższa (Wr. 1952), razem ze współpracownikami: Elementy teorii liczb (Opole 1963), Arytmetyka i algebra dla studiów nauczycielskich (W. 1968, 1969), Logika matematyczna (W. 1976), Elementy arytmetyki teoretycznej (W. 1980) oraz wspólnie z Ludwikiem Borkowskim kilkakrotnie wznawiany podręcznik Elementy logiki matematycznej i teorii mnogości (W. 1963, 1966, 1969), opublikowany też po rosyjsku (Moskva 1965) i angielsku (Oxford 1967). Ponadto był autorem prac popularyzujących zagadnienia logiki matematycznej, m.in. Czym jest logika? (W. 1948) i wspólnie z W. A. Pogorzelskim O dowodzie matematycznym (W. 1962, 1970) oraz opracował biogramy S. Leśniewskiego i J. Łukasiewicza dla encyklopedycznego wydawnictwa „Filozofia w Polsce. Słownik pisarzy” (Wr. 1971).

S. zgodnie z tradycją szkoły warszawskiej dążył do utworzenia silnego ośrodka badań logicznych, uważając logikę za odrębną dyscyplinę naukową. Wg Jana Woleńskiego, wrocławskie środowisko matematyczne, dziedzicząc niechęć matematyków lwowskich do autonomii logiki, nie stwarzało sprzyjających możliwości do realizacji tej koncepcji. Dopiero w Opolu, które S. uważał za swe główne miejsce pracy, udało mu się wraz ze współpracownikami stworzyć ośrodek dydaktyczno-naukowy o wysokiej renomie, m.in. dzięki szerokiej współpracy z innymi placówkami i nauczycielami matematyki, organizacji ogólnopolskich konferencji logików (1965, 1973) i seminariów logicznych (1964–8). Wykształcił kilkunastu doktorów i kilkudziesięciu magistrów matematyki; jego uczniami byli, m.in. późniejsi profesorowie: L. Borkowski, Grzegorz Bryll, Bogusław Iwanuś, Katarzyna Fiałkowska, Krystyna Piróg-Rzepecka, W. A. Pogorzelski i Urszula Wybraniec-Skardowska. Był członkiem Wrocławskiego Tow. Naukowego i Opolskiego Tow. Przyjaciół Nauk, Polskiego Tow. Matematycznego, Polskiego Tow. Filozoficznego. Zmarł 15 I 1987 we Wrocławiu i tam został pochowany na cmentarzu Grabiszyńskim. Był odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1964), Medalem KEN, tytułem «Zasłużony Nauczyciel PRL» (1974) oraz odznakami «Zasłużony dla Dolnego Śląska» (1970) i «Zasłużonemu Opolszczyźnie» (1973).

Z małżeństwa (zawartego w r. 1937) ze Stanisławą z Izydorzaków (ur. 1913), urzędniczką, później pracownicą Ossolineum, miał S. córkę Ewę (ur. 1946 w Lublinie), ogrodniczkę.

Bryll G., Iwanuś B., Piróg-Rzepecka K., Działalność naukowa prof. Jerzego Słupeckiego (W 76 rocznicę urodzin), Zesz. Nauk. Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Opolu, Matematyka Z. 4, 1983 nr 81 s. 5–34; Dziesięć lat Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie 1944–1954, L. 1954 s. 58 (częściowa bibliogr.); Iwanuś B., Piróg-Rzepecka K., Działalność naukowa Profesora Jerzego Słupeckiego, „Ruch Filoz.” 1988 nr 3 s. 227–39 (częściowa bibliogr., fot.); Nicieja S., Logik z Charbina, „Opole” 1987 nr 5 s. 10–12, 18 (karykatura S-ego, fot. zbiorowa); tenże, Opolska Alma Mater 1950–85. Fakty i ludzie, Opole 1985 s. 94–8 (fot.); tenże, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Opolu 1950–1990, Opole 1990 s. 22, 31, 50, 57, 85–7 (fot.), 90, 92, 101, 177, 195; [Rutkiewicz I.] I. R., Jerzy Słupecki, „Odra” 1967 nr 4 s. 68 (fot.); Uniwersytet Wrocławski w latach 1945–1970. Księga jubileuszowa, Wr. 1970 s. 152, 160–1, 164–5, 185–9, 435; Woleński J., Filozoficzna szkoła lwowsko-warszawska, W. 1985; tenże, Tajemnica warszawskiej szkoły logicznej, „Wiad. Matemat.” 1985 z. 2 s. 138–40 (fot.), 149, 151 (karykatura S-ego), 153; Zeszyty Nauk. Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu, Matematyka. [Z.] 28, Zesz. Nauk. poświęcony Profesorowi Jerzemu Słupeckiemu, Opole 1992 s. 13–37 (Nicieja S. S., Jerzy Słupecki 1904–1987. Rys biograficzny, Hartman S., Wspomnienie o Jerzym Słupeckim, Bryll G., Fiałkowska K., Piróg-Rzepecka K., Działalność Profesora Jerzego Słupeckiego w środowisku opolskim, Wykaz publikacji profesora Jerzego Słupeckiego); – Wspomnienia pośmiertne: „Studia Logica” 1989 nr 4 s. 401–11 (J. Woleński i J. Zygmunt, częściowa bibliogr.), „Tryb. Opolska” 1987 nr 20 (fot.), „Wiad. Matemat.” 1990 z. 2 s. 183–94 (J. Woleński, bibliogr., fot.); Nekrologi z r. 1987: „Słowo Pol.” nr 16, „Tryb. Ludu” nr 22, „Życie Warszawy” nr 21; – Arch. PAN: zespół Minerwa; Arch. UJ: WMP (teczka habilitacyjna).

Halina Nicieja i Stanisław Nicieja