Szornel Jerzy h. Dołęga (1600–1677), sędzia ziemski lubelski, poseł na sejmy.
Był najstarszym synem Jana i Zofii z Wołczków, córki Mikołaja, podstolego chełmskiego. Miał sześciu braci: Wacława, Jana, Prokopa, wójta zamojskiego, Pawła, cześnika sanockiego, Jakuba i Bartłomieja (1607–1625).
S. uczył się w kolegium jezuickim w Lublinie; w r. 1617 wierszowanym utworem łacińskim witał wizytującego szkołę bp. krakowskiego Marcina Szyszkowskiego. W semestrze letnim 1617 immatrykulował się na Uniw. Krak., lecz w l.n. pobierał naukę w kolegium jezuickim w Kaliszu, gdzie opublikował omówienie tez filozofii Arystotelesa Panspermia peripateticae messis de ente philosophico... (Calissi 1624, wyd. 2, być może 1676), dedykowane woj. kijowskiemu Tomaszowi Zamoyskiemu. Dn. 19 VIII 1624 zapisał się na wydz. prawa Akad. Zamojskiej; możliwe, że był już wtedy zatrudniony w administracji ordynacji zamojskiej. W r. 1625 uczestniczył w Nitrze na Węgrzech (obecnie Słowacja) w uroczystościach pogrzebowych swego brata Bartłomieja. Dn. 3 III 1633 immatrykulował się na wydz. prawa uniw. w Padwie, gdzie został konsyliarzem nacji polskiej, jednak już w październiku t.r. opuścił Padwę; być może odbył podróż po Włoszech i Francji. Wróciwszy do Polski, podjął pracę w kancelarii ordynacji zamojskiej. W r. 1637 typograf Walerian Piątkowski zadedykował mu swój utwór „Otucha na pogany” (Zamość). W styczniu 1639 wdowa po T. Zamoyskim, Katarzyna, wysłała S-a do Loretto z kosztownościami przeznaczonymi na wotum do tamtejszej bazyliki; S. w lutym t.r. odwiedził Rzym. Na początku l. czterdziestych został podskarbim ordynacji. Cieszył się zaufaniem następnego ordynata, Jana «Sobiepana» Zamoyskiego i reprezentował jego interesy w sądzie ziemskim lubelskim oraz na sejmiku chełmskim. Od r. 1647 był sędzią Tryb. Zamojskiego. Pełnił też urząd burgrabiego oraz był konsyliarzem Akad. Zamojskiej.
Podczas powstania Bohdana Chmielnickiego w r. 1648, jako gubernator zamku zamojskiego, przygotował S. twierdzę do odparcia spodziewanego ataku, a w listopadzie t.r. przetrwał tam oblężenie przez siły kozacko-tatarskie. W dworzańskiej chorągwi królewskiej wziął następnie udział w wyprawie zborowskiej oraz 15 VIII 1649 w bitwie pod Zborowem. Dn. 1 X t.r. marszałkował sejmikowi przedsejmowemu lubelskiemu. Szlachta lubelska często powierzała mu w l.n. funkcje związane ze sprawami skarbowymi województwa, m.in. w r. 1652 był S. poborcą i komisarzem do «porachowania łanów». Zapewne t.r. został sędzią grodzkim lubelskim. Dn. 14 III 1653 wniósł do grodu lubelskiego protestację przeciw nielegalnemu wyborowi posłów na sejm t.r. Otrzymał 24 V nominację na podsędka ziemskiego lubelskiego, wybrano go też na szafarza podatków (29 IV) i ponownie na poborcę (1654). Szlachta lubelska zaciągnęła u niego w r. 1654 pożyczkę, przeznaczoną na wywiązanie się ze zobowiązań podatkowych. Na sejm 1655 r. posłował S. z woj. lubelskiego; wszedł na nim do deputacji do ułożenia instrukcji dla komisarzy na rokowania ze Szwecją. Podczas «potopu» pozostał wierny królowi Janowi Kazimierzowi i jako przedstawiciel woj. lubelskiego powitał go 20 I 1656 w Łańcucie, zapewniając o lojalności szlachty lubelskiej. Zapewne przebywał w Zamościu podczas oblężenia miasta przez wojska szwedzkie (25 II – 1 III t.r.). Wiosną 1657 należące do S-a Skorczyce koło Urzędowa zostały zniszczone przez oddziały nieprzyjacielskie. Dn. 12 II 1658 został sędzią ziemskim lubelskim. W kwietniu t.r. wszedł do sądów skarbowych woj. lubelskiego. Przewodniczył obradom sejmiku przedsejmowego lubelskiego 21 VI i został wybrany na posła na sejm; posłował również na sejm 1659 r. Na obu tych sejmach został powołany do komisji wyznaczonej do rewizji skarbu kor. Woj. lubelskie reprezentował także na sejmie nadzwycz. 1665 r.; podczas obrad bronił atakowanego przez opozycję marszałka poprzedniego sejmu, podkomorzego pomorskiego Jana Gnińskiego.
Po śmierci J. Zamoyskiego w r. 1665, jako zarządca dóbr ordynacji zamojskiej, podjął S. próby pogodzenia wojewodziny ruskiej Gryzeldy z Zamoyskich Wiśniowieckiej i podstolego lwowskiego Marcina Zamoyskiego, którzy rozpoczęli spór o te dobra; ostatecznie opowiedział się po stronie Wiśniowieckiej. W październiku 1667 szlachta lubelska powierzyła mu funkcję nadzorcy i koordynatora prac przy modernizacji fortyfikacji Lublina. Na sejmie elekcyjnym 1669 r. oddał S. głos z woj. lubelskim na Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Był w Krakowie podczas trwania tam (październik – listopad 1669) sejmu koronacyjnego. Na zjazd pospolitego ruszenia woj. lubelskiego pod Kockiem 1 XI 1670 wystawił trzykonny poczet. Był jednym z wykonawców testamentu zmarłej w kwietniu 1672 Wiśniowieckiej. W październiku t.r., jako jeden z dwóch deputatów lubelskich, reprezentował swoje województwo w czasie konfederackiego zjazdu gołąbsko-lubelskiego. Na sejmiku lubelskim 13 XII apelował o zgodę w Rzpltej, sprzeciwiał się też obciążeniom podatkowym woj. lubelskiego, zrujnowanego przez obozowanie pospolitego ruszenia. Został wybrany na posła na generalny zjazd warszawski (od 4 I 1673), przekształcony 11 III t.r. w sejm pacyfikacyjny. Podczas obrad bronił legalności uchwał konfederacji gołąbskiej, został też wtedy deputatem do rady wojennej z prow. małopolskiej. Na elekcji 1674 r. oddał głos na Jana Sobieskiego.
S. miał po ojcu Popkowice i Skorczyce w woj. lubelskim. Dzierżawił położony obok tych dóbr Wilkołaz, który należał do ordynacji zamojskiej. Na miejscu drewnianej świątyni w Popkowicach ufundował kościół murowany z cegły i białego kamienia, konsekrowany w r. 1677. Posiadał pokaźny księgozbiór, gdyż przejawiał zainteresowania literacko-naukowe; zajmował się astrologią, sporządzał prognostyki i horoskopy, widziano w nim «wielkiego znawcę prawa» (B. Rudomicz). Zbierał relacje o najważniejszych wydarzeniach w Rzpltej i prowadził na ich temat systematyczne zapisy. Zachowały się dwie księgi S-a typu silva rerum: pierwsza z materiałami głównie z l. czterdziestych i pięćdziesiątych (B. Czart., rkp. 417), druga z l. 1669–75, m.in. z diariuszami wszystkich sejmów z tego okresu (B. Nauk. PAU i PAN w Kr., rkp. 1070; w r. 2004 księgę tę powiązał z osobą S-a Kazimierz Przyboś). W styczniu 1670 został S. członkiem Rzeczypospolitej Babińskiej; w jej aktach znajduje się jego wiersz, pod którym podpisał się żartobliwie jako «legislator et revisor legum Babinensis». S. zmarł w nocy z 13 na 14 VII 1677, został pochowany 26 X w podziemiach kościoła jezuickiego w Lublinie.
S. był żonaty co najmniej dwukrotnie; po raz pierwszy z Zofią (zm. prawdopodobnie w r. 1641), córką Jerzego Gano ze wsi Gany w ziemi chełmskiej. Z tego małżeństwa miał synów: Jana (ur. 1630), obrońcę Zamościa w r. 1648, Jerzego (zob.) i Aleksandra (1640–1712?), podstolego buskiego (1706). Być może drugą żoną S-a była Zofia «de Wosniki», wymieniona w epitafium jej syna Stanisława (zm. 1647). Po raz ostatni ożenił się S. z Anną z Michowskich (zm. 2 VI 1692, pochowana w kościele jezuickim w Lublinie), córką Polikarpa.
Elektorowie; Enc. Jezuitów; Estreicher, XXX; Niesiecki, VIII; Święcki, Historyczne pamiątki, II; Urzędnicy, IV/4; – Gębka G., Reprezentacja sejmowa województwa lubelskiego za panowania Jana Kazimierza, „Res. Historica” 2004 z. 17; Janas E., Jan „Sobiepan” Zamoyski wobec Akademii. Z dziejów stosunku ordynatów do uczelni zamojskiej, w: W kręgu akademickiego Zamościa, Red. H. Gmiterek, L. 1996; Kłaczewski W., Szlachta lubelska a Akademia Zamojska, w: tamże; Kulecki M., Wygnańcy ze Wschodu. Egzulanci w Rzeczypospolitej w ostatnich latach panowania Jana Kazimierza i za panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego, W. 1997; Kupisz D., Wojska powiatowe samorządów Małopolski i Rusi Czerwonej w latach 1572–1717, L. 2008; Łosowski J., Kancelarie miast szlacheckich województwa lubelskiego od XV do XVIII wieku, L. 1997; Ochman-Staniszewska S., Staniszewski Z., Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, Wr. 2000 I–II; Przyboś K., Itinerarium króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego 1669–1673, w: Studia historyczno-prawne. Prace dedykowane Profesorowi Janowi Seredyce w siedemdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestopięciolecie pracy naukowej, Red. J. Dorobisz, W. Kaczorowski, Opole 2004; Sadowski W., Państwo i władza w oczach szlachty. Postawy polityczne obywateli województwa lubelskiego za panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego i Jana III Sobieskiego, L.–Radzyń Podlaski 2008; Sokalski M., Między królewskim majestatem a szlachecką wolnością. Postawy polityczne szlachty małopolskiej w czasach Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Kr. 2002; Ternes J., Sejmik chełmski za Wazów (1587–1668), L. 2004; Ujma M., Sejmik lubelski 1572–1696, W. 2003; Wierzbicki L. A., Szlachta lubelska wobec króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego (w świetle akt sejmikowych), „Res Historica” 2004 z. 17; Wiśniewska H., Polskie teksty profesorów Akademii Zamojskiej w XVII wieku, w: Akademia Zamojska w dziejach i życiu miasta, Red. R. Szczygieł, A. Urbański, Zamość 1996; Wnuk A. U., Dzieje parafii Popkowice – 600 lat historii, Urzędów 2004; – Akta Rzeczypospolitej Babińskiej, Wyd. S. Windakiewicz, „Arch. do Dziej. Liter. i Oświat. w Polsce” T. 8: 1895; Album stud. Univ. Crac., IV; Album studentów Akademii Zamojskiej 1595–1781, Oprac. H. Gmiterek, W. 1994; Arch. nacji pol. w Uniw. Padewskim, I; Michałowski J., Księga pamiętnicza, Wyd. A. Z. Helcel, Kr. 1864; Pisma do wieku Jana Sobieskiego, I cz. 2; Relacje wojenne z pierwszych walk polsko-kozackich powstania Bohdana Chmielnickiego okresu „Ogniem i mieczem” (1648–1651), Wyd. M. Nagielski, W. 1999; Rudomicz B., Efemeros czyli Diariusz prywatny pisany w Zamościu w latach 1656–1672, Oprac. M. L. Klementowski, W. Froch, L. 2002 cz. 1–2; Szornel J., Zapiski z lat 1669–1673, Oprac. L. A. Wierzbicki, L.–Radzyń Podlaski 2008; Szypiński B. W., Memoria immaturi obitus..., Zamosci 1647; Testament Gryzeldy Konstancji z Zamoyskich Wiśniowieckiej z 1672 roku, Wyd. K. Przyboś, „Genealogia” T. 15: 2003; Vol. leg., IV 530, 598, V 64, 102; Źródła Dziej., XV; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. V nr 15568 s. 1–3, Arch. Zamoyskich, nr 1146 s. 45–50, nr 2499 s. 136–7, 142–5, Arch. Potockich z Łańcuta, nr 1599 s. 1–2, Metryka Kor., rkp. 209 k. 694v; AP w L.: Księgi Grodzkie Lub., sygn. RMO 101 k. 1077v–84; B. Czart.: rkp. 1666 s. 302; B. Jag.: rkp. 7209 k. 7; B. KUL: rkp. 815 k. 3–4; B. Łopacińskiego w L.: rkp. 1194 s. 3–6; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 8324 k. 31v, 33, 69, 75v, 92, 129, 149v, 136v, rkp. 8325 k. 23v, 46, 86v; B. Ossol.: rkp. 217 k. 183v; – Mater. Red. PSB: Biogram S-a, autorstwa Ignacego Szornela.
Leszek A. Wierzbicki