Morawski Józef Aleksy (1791–1855), prezes Dyrekcji Głównej Tow. Kredytowego Ziemskiego, dyrektor główny Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu (KRPiS). Ur. w Zegrzu, był synem Pawła. Służbę publiczną rozpoczął w lutym 1807 jako archiwista w Izbie Administracyjnej departamentu warszawskiego. W październiku t. r. powołany został do Komisji Żywności. W r. 1809 otrzymał nominację na dyrektora generalnego szpitali wojskowych, następnie – na komisarza wojennego. Za udział w kampaniach 1809 i 1812 r. odznaczony został Złotym (1810) i Kawalerskim (1812) Krzyżem Virtuti Militari. W r. 1813 M. zarządzał szpitalami wojskowymi w Warszawie w charakterze zastępcy komisarza, a w r. n. został sekretarzem generalnym Komisji Nadzoru Lazaretów. W r. 1813 poślubił M. Annę, córkę finansisty Szmula i Judyty Jakubowicz-Zbytkowerów, neofitkę, rozwiedzioną z Łazarzem Tischlerem, która wniosła mu w posagu m. in. dobra ziemskie Jeziorna pod Warszawą. W grudniu 1816 M. rozpoczął pracę w Izbie Obrachunkowej jako asesor, a następnie radca. Zdolności M-ego i zapał, jaki przejawiał w pracy, skłoniły Franciszka Ksawerego Lubeckiego do przeniesienia M-ego w styczniu 1822 do KRPiS na stanowisko nadzwycz. referendarza stanu. M. szybko awansował: już w r. 1823 zastępował oficjalnie dyrektora kontroli, a w r. n. – dyrektora generalnego dochodów stałych. W r. 1825 został mianowany radcą stanu, dyrektorem generalnym dochodów niestałych. Na tym stanowisku przyczynił się do znacznego zwiększenia wpływów w swoim resorcie, co w r. 1830 spotkało się z przychylną oceną sejmu. M. towarzyszył Lubeckiemu w wyjazdach do Petersburga, redagował pod jego kierunkiem projekty praw i rozporządzeń, zastępował go też na zebraniach.
Po wybuchu powstania listopadowego M. sprawował zrazu dotychczasowe funkcje. Rząd Tymczasowy, pomny na doświadczenia M-ego z czasów Ks. Warsz., proponował mu pracę w intendenturze wojskowej. M. nie chcąc się zbytnio angażować po stronie powstania wymawiał się złym stanem zdrowia, obiecywał jednak służyć radami. W styczniu 1831 został mianowany zastępcą intendenta generalnego wojska, ale już w marcu rozpoczął 3-miesięczny urlop, przyznany «dla poratowania zdrowia», a w czerwcu, uzyskawszy przedłużenie urlopu, wyjechał za granicę. Po upadku powstania M. już w listopadzie 1831 objął wydział dochodów niestałych, a w r. n. również ogólne kierownictwo KRPiS. We wrześniu 1832 otrzymał nominację na prezesa Dyrekcji Głównej Tow. Kredytowego Ziemskiego. Zachował jednak nadal kontakt z KRPiS: zasiadał na jej posiedzeniach i niejednokrotnie reprezentował na zewnątrz. Kiedy Towarzystwo przystąpiło w r. 1838 do nowej emisji listów zastawnych, poszerzony został – z inicjatywy M-ego – krąg uprawnionych do korzystania z pożyczek. W dalszej swej działalności, już jako dyrektor KRPiS, popierał M. sprawę wydania trzeciej emisji listów zastawnych, ale storpedował jako zbyt radykalny projekt Tow. Kredytowego zmierzający do dalszego rozszerzenia grona osób stowarzyszonych.
W r. 1833 M. mianowany został członkiem Rady Stanu i wszedł do Komisji przygotowującej projekt prawa o przyznawaniu szlachectwa. Prace Komisji spotkały się z dezaprobatą Petersburga. Po ogłoszeniu w r. 1836 «Prawa o szlachectwie» M., który nie posiadał dowodów pochodzenia szlacheckiego, wystarał się o przyznanie mu nowego, nabytego szlachectwa. Otrzymał je w r. 1839 wraz z herbem Dąbrówka. W r. 1840 powołany został do komitetu, który miał przygotować zbiór praw cesarstwa rosyjskiego. W r. n. został członkiem Warszawskich Departamentów Rządzącego Senatu z tytułem senatora i tajnego radcy cesarstwa. Mianowany w lipcu 1844 zastępcą dyrektora głównego KRPiS oraz członkiem Rady Administracyjnej, nominację na stanowisko dyrektora głównego otrzymał 25 III r. n. Z osobą nowego, doświadczonego dyrektora, który miał zastąpić zruszczonego Niemca R. Fuhrmanna, wiązano w Warszawie nadzieje na przyszłość. Tymczasem lata urzędowania M-ego w Komisji Rządowej Skarbu przypadły w Królestwie na okres niesprzyjających warunków gospodarczych, jakie pogarszał jeszcze kryzys światowy. M., wierny polityce etatyzmu, dążył do jak najdalej posuniętej ingerencji państwa w życie gospodarcze Królestwa. Pedant, służbista, uległy w kontaktach z I. Paskiewiczem i Mikołajem I, starał się M. w polityce finansowej brać pod uwagę polską rację stanu i stawać w obronie interesów skarbu Królestwa obciążonego świadczeniami na rzecz cesarstwa. M. nie miał wykształcenia ekonomicznego, posiadał jednak – jak sam stwierdzał w r. 1837 – «wiadomości usposobiające do pełnienia obowiązków, do jakich bywał powołany». Doświadczenie nabyte pod kierunkiem Lubeckiego, wrodzone zdolności, niezmożona pracowitość pozwoliły mu, mimo słabego zdrowia, wybić się na jedno z czołowych miejsc w rządzie Królestwa. Był odznaczony Orderem Św. Stanisława, poza tym miał liczne odznaczenia rosyjskie oraz Order Orła Czerwonego pruskiego.
W r. 1855 M. ustąpił z kierownictwa KRPiS i wyjechał na kurację do Karlsbadu. Zmarł tam w połowie sierpnia t. r. Pochowany został na Powązkach. Z żony Anny miał dwóch synów: Józefa Aleksandra, aplikanta sądowego, który odebrał sobie życie, i Henryka, sędziego pokoju okręgu węgrowskiego, następnie radcę Dyrekcji Ubezpieczeń w pow. łęczyckim, oraz cztery córki: Annę Aleksandrę, za Konstantym Małowieskim, Franciszkę, Cecylię i Ludwikę.
Enc. Org. (1898–1904); Uruski; – Ajzen M., Polityka gospodarcza Lubeckiego, W. 1932 s. 63, 240; Eisenbach A., Kosim J., Akt masy spadkowej Judyty Jakubowiczowej, „Biul. ŻIH” 1961 nr 39 s. 93, 97–8; Jedlicki J., Klejnot i bariery społeczne, W. 1968; tenże, Nieudana próba kapitalistycznej industrializacji, W. 1964; Kindelski J., Piotr Steinkeller, W. 1905 s. 313–14; Kołodziejczyk R., Piotr Steinkeller, W. 1963; Łoza S., Kawalerowie Orderu Św. Stanisława, „Mies. Herald.” R. 9: 1930 s. 167; Mieses, Polacy pochodzenia żydowskiego, II (błędnie); Radziszewski H., Skarb i organizacja władz skarbowych w Król. Pol., W. 1908 II 95–107, 111–14, 313; – Dembowski L., Moje wspomnienia, Pet. 1898 II 87–8, 96; Janowski J. N., Notatki autobiograficzne, Wr. 1950; Korespondencja Lubeckiego z ministrami sekretarzami stanu Ignacym Sobolewskim i Stefanem Grabowskim, Wyd. S. Smolka, Kr. 1909 I–IV; Koźmian K., Pamiętniki, Wr. 1972 III 519; Łubieński R., Generał Tomasz Pomian hr. Łubieński, W. 1899 II 384, 410, 418, 454; Morawski K., Tamten brzeg, Paryż [b. r.] s. 26; „Pamiętnik Tow. Kredytowego Ziemskiego w Król. Pol.” R. 1: 1884 s. 200, 203, 210; „Roczn. Urzędowy obejmujący spis władz cesarstwa” T. 1: 1850 – T. 5: 1855; – „Kur. Warsz.” 1855 nr 219 s. 1126, nr 227 s. 1166, nr 229 s. 1178; – AGAD: Akta Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu nr 1489–90 i 2588 (akta osobowe M-ego).
Maria Manteufflowa