Ankwicz Józef († 1794), kasztelan sandecki. Ur. około r. 1750 w woj. krakowskiem, jako syn Stanisława, kasztelana sandeckiego, i Salomei Czernianki. Wychowanie odebrał staranne dzięki ojcu, który przyjaźnił się z uczonym Józefem Al. Jabłonowskim, w-dą nowogrodzkim. Nauki pobierał w Warszawie w Collegium Nobilium conajmniej do r. 1766. Po ukończeniu nauk nieprędko oddał się służbie publicznej, bo dopiero na sejmie r. 1776 wystąpił jako poseł krakowski. Dzięki inteligencji i zdolnościom prawniczym został, przy poparciu króla, sędzią trybunału kor. i otrzymał order św. Stanisława. Później opiekował się szkołami wydziałowemi krakowskiemi. 19 I 1782 r. osiągnął, po rezygnacji ojca, kasztelanję sandecką i z tą chwilą począł odgrywać wybitniejszą rolę w województwie krakowskiem. W tymże roku został członkiem komisji granicznej i komisarzem skarbowym, jednakże zrzekł się obu funkcyj, mimo nalegań króla. W r. 1784 uwikłał się w spór między kapitułą krakowską a bpem Sołtykiem, stając po stronie ostatniego. Ten wypadek, a nadewszystko śmierć ojca t. r. odsunęły A. nieco od spraw politycznych. Jeszcze na sejmie 1784 r. występował jako delegat do »examinowania« Rady Nieustającej, następnie jednak począł szybko trwonić majątek rodzinny, oddając się karciarstwu. Jako szambelan i hrabia austrjacki coraz częściej przesiadywał w Dreźnie i Wiedniu, i wnet życie ponad stan zrujnowało go zupełnie. Popadł w procesy z wierzycielami i, aby ratować majątek, zaofiarował swoje usługi Stanisławowi Augustowi, który przyjął go na pensję. Na Sejmie Czteroletnim popierał program króla i pośredniczył w zatargach między nim i marszałkiem Małachowskim. Zasiadał w deputacji duchownej, jednał gorliwie województwo krakowskie dla zamierzonych reform, drapując się w togę gorliwego patrjoty. »Patrzę tu jak na poczwary na tych wszystkich, którzy zwodzili dotąd naród«, pisał do króla z Krakowa (17 I 1790) i zaznaczył następnie to swoje stanowisko ożywioną działalnością jako członek deputacji do wejrzenia w czynności Komisji Wojskowej. Przedtem stawał gorliwie w obronie Departamentu Wojskowego Rady Nieust., uznając wraz z królem, że »oddzielna komisja to tron, naprzeciw tronu zbudowany« i wzywał do kompletowania zaciągów. Stanowisko A. było zresztą nawskroś egoistyczne, poprostu chciał on sobie wysłużyć u króla intratne źródło dochodów. Kiedy go ominęło województwo krakowskie, upatrywał sobie placówkę dyplomatyczną zagranicą. Nie uzyskał wprawdzie hiszpańskiej, o którą zabiegał, ale Stanisław August wyrobił dlań, mimo sprzeciwów Jacka Małachowskiego, miejsce posła polskiego w Danji, wolne po rezygnacji Adama Rzewuskiego. A., notyfikowany w grudniu 1790 r., przybył do Kopenhagi w połowie marca 1791. Na dworze zaprzyjaźnionym z Rosją niewiele było do sprawienia; bądź co bądź A. zdobył się na wysłanie do Polski 15 tys. karabinów, zakupionych własnym sumptem. Z chwilą zwinięcia poselstwa w Danji A. został odwołany i w pocz. listopada wrócił do Warszawy, aby się starać o reaktywowanie placówki, ale gdy ją odzyskał, złożył w grudniu t. r. zbyt niską kasztelanję i zwlekał z wyjazdem, póki nie otrzymał 73 tys. zł. za pierwszą misję. Przez Gdańsk, gdzie był przyjmowany z wielkiemi honorami, podążył A. do Kopenhagi, gdzie stanął 5 VI 1792. Katastrofa targowicka podcięła jego wątłe siły moralne. Ledwo wrócił w grudniu t. r. do kraju, otrzymał wspaniałą tabakierę od posła ros. Bułhakowa, a potem z pensji królewskiej przeszedł prosto na carską. Jako poseł krakowski na sejmie grodzieńskim pierwszy wystąpił 23 IX 1793 z propozycją podpisania traktatu podziałowego. W nagrodę został obrany pod wpływem Sieversa marszałkiem wskrzeszonej Rady Nieustającej. Razem z Sz. Kossakowskim i K. Raczyńskim pomagał Igelströmowi przerabiać na gorsze ustawy sejmu grodzieńskiego; Stanisławowi Małachowskiemu groził konfiskatą dóbr, jeżeli nie wyda oryginału Konstytucji 3 Maja. W czasie insurekcji kościuszkowskiej aresztowany 18 IV 1794 w Warszawie, zachował się z większą godnością, niż inni więźniowie, jawnie przyznając, że kto rozbiór podpisał, wart jest śmierci, i, mimo obrony samego Kilińskiego, został powieszony 9 V t. r.
W. Enc. Il.; Korzon, Dzieje wewnętrzne Polski za St. A., Kr. 1898; Kalinka, Sejm czteroletni, Kr. 1880, I 177, II 194; Smoleński Wł., Kuźnia Kołłątajowska, Kr. 1835, s. 183–4; tenże, Ost. Rok Sejmu Wielkiego, Kr. 1896, s. 20; tenże, Konfederacja targowicka, Kr. 1903, s. 132; Tokarz, Warszawa przed wybuchem powstania 17 kwietnia 1794 r., Kr. 1911; tenże, Insurekcja Warszawska, Lw. 1934; Kraushar Al., Jana Kilińskiego… drugi pamiętnik o czasach St. Augusta, 1906, s. 146–7, 158, 169–173; Estr.; Depesze ambasady polskiej w Kopenhadze z lat 1789–1793 (Bibljoteka Ossolińskich, Poczet Nowy, Lw. 1863, III); Rękopisy Muzeum ks. Czartoryskich, 722, 729, 732, 919, 1136.
Juljan Nieć