Jankowski Józef, pseud. Jota, Jata, Wrotny, Wrotny z Kierdan, krypt. J. J. (1865–1935), poeta, tłumacz, propagator filozofii Hoene-Wrońskiego. Ur. 14 IV w Wiśniewie, pow. Siedlce, był synem Aleksandra i Antoniny z Mordazów. Do gimnazjum uczęszczał w Łomży. Ukończył Wydział Filologiczny Uniw. Warsz. oraz, zamierzając początkowo zostać aktorem, szkołę dykcji i deklamacji przy warszawskim Tow. Muzycznym. Następnie wyjechał do Paryża, gdzie studiował w École des Hautes Études. Po powrocie do Warszawy poświęcił się pracy dziennikarskiej i literackiej. Był współwydawcą i redaktorem humorystycznego tygodnika „Kurier Świąteczny” (1896–1900), potem redagował „Przyjaciela Dzieci” (1905–13) oraz „Romans i Powieść”, dodatek literacki do tygodnika „Świat” (1909–10), przez pewien czas pełnił również funkcję sekretarza redakcji w „Świecie”. W tym samym czasie ogłosił sporo zbiorków poetyckich, m. in. Staccato (W. 1892), żartobliwy poemacik Lalka (W. 1895), Rytmy i rymy (W. 1897), Zwrotki (W. 1903), parę drobnych utworów dramatycznych oraz kilkanaście wierszowanych książeczek dla dzieci. Utwory dramatyczne, poetyckie i nowelistyczne składają się na głośny w swoim czasie tom Kesa (W. 1910). W twórczości J-ego z początku lekkiej, o humorystyczno-satyrycznym zacięciu, zaczęła z czasem dominować problematyka religijno-etyczna (Poezje. Seria liryczna, W. 1910). Pod względem artystycznym wszystkie te utwory nie wykraczają poza poprawną przeciętność. Wyczuwa się w nich dbałość autora o kunsztowność formy, dochodzącej niekiedy do wersyfikacyjnej ekwilibrystyki. Obok twórczości oryginalnej J. przejawiał ożywioną działalność jako tłumacz, m. in. autorów klasycznych, „Psalmów Dawidowych” (W. 1916), poezji chińskiej („Skarbczyk poezji chińskiej”, W. 1902), Anioła Ślązaka („Pątnik anielski…”, W. 1924), Henryka Heinego („Niemcy. Baśń zimowa”, W. 1911), Rabindranatha Tagore („Pieśni ofiarne”, W. 1918).
W r. 1915 paraliż nóg przykuł J-ego do fotela i utrudnił mu aktywne uczestniczenie we współczesnym życiu. Wzmogły się wówczas religijne przekonania poety oraz jego zainteresowanie metafizyką i okultyzmem, a w szczególności filozofią Hoene-Wrońskiego. J. ogłosił w prasie wiele artykułów na temat Wrońskiego, jak np. Hoene-Wroński a chwila obecna („Kur. Warsz.” 1919 nr 47), był jednym z założycieli i prezesem powstałego w Warszawie w r. 1919 Instytutu Mesjanicznego im. Hoene-Wrońskiego. Opublikował we własnym przekładzie na język polski, a częściowo również z własnymi przedmowami, kilkanaście tomów dzieł Wrońskiego, m. in. „Prodrom mesjanizmu albo filozofii absolutnej” (Lw.–W. 1921), „Prolegomena do mesjanizmu” (T. 1, Lw.–W. 1922, T. 3, Lw.–W. 1925; T. 2 przetłum. P. Chomicz), „Metapolityka” (W. 1923). Większość tych przekładów ukazała się w ramach serii wydawniczej Prace Instytutu Mesjanicznego. Poza tym J. przetłumaczył w l. 1919–25 dziesięć książek głośnego wówczas francuskiego teozofa, P. Sédira, oraz, wspólnie z Chomiczem, książkę Francis Warraina „Wiązanie metafizyczne sporządzone według prawa stworzenia Hoene-Wrońskiego” (W. 1928). Ok. r. 1933 grupa działaczy Instytutu Mesjanicznego, m. in. Paulin Chomicz, Czesław Jastrzębiec-Kozłowski i Jerzy Braun, nie zgadzając się z eksponowaniem przez J-ego powiązań myśli Wrońskiego z okultyzmem i in. odmianami «wiedzy tajemnej», wystąpili z Instytutu, który faktycznie przestał wówczas istnieć. J. zmarł w Warszawie 13 V 1935 r.
Dwa portrety, pędzla M. Koźniewskiej-Kalinowskiej, z r. 1916 i 1917, reprod.: „Świat” 1916 nr 52, 1917 nr 51; Fot.: Poezje. Seria liryczna, W. 1910, oraz Kesa, W. 1910; – Korbut; W. Enc. Ilustr.; – Dzierżanowski W., Wzloty poetyckie (rec. z Poezji. Serii lirycznej i z Kesy), „Biesiada Liter.” 1910 nr 53 (fot.); Gostomski W. (rec. z Kesy), „Książka” 1910 nr 11; tenże, (rec. z Poezji. Serii lirycznej), „Książka” 1911 nr 11; – „Gaz. Warsz.” 1935 nr 142; „Kur. Warsz.” 1935 nr 135; L[orentowicz] J., Śp. J. J., „Świat” 1935 nr 22; Napierski S., O J. J-m, „Pion” 1936 nr 26 (fot.); „Tyg. Ilustr.” 1935 nr 25 (fot.).
Roman Taborski