Kołączkowski (pierwotne nazwisko Wiercioch) Józef (1842–1925), lekarz, założyciel zakładów wodoleczniczych w Szczawnicy. Ur. 7 X w Szczawnicy, syn Zuzanny i Józefa Wierciochów, gospodarzy od dawna osiadłych w Szczawnicy. Nauki pobierał najpierw u ks. Dzikiewicza w Szczawnicy, a następnie w szkole w Starym Sączu i w gimnazjum w Nowym Sączu. Uczył się w trudnych warunkach materialnych, prawie bez pomocy finansowej z domu. W r. 1863 porzucił gimnazjum i zamierzał dotrzeć do oddziałów powstańczych w Królestwie. Został jednak zatrzymany przez władze austriackie przy przekraczaniu granicy i wcielony do armii austriackiej. Przez 3 lata służył w wojsku jako kadet pułku budapeszteńskiego. Ranny ciężko w rękę (od tej pory miał lewą rękę krótszą) w czasie bitwy z Prusakami pod Königgrätz, został zwolniony z wojska. W r. 1866 wrócił do Nowego Sącza, ukończył gimnazjum i w półroczu zimowym 1868/9 wpisał się (jeszcze jako Józef Wiercioch) na Wydział Medycyny Uniw. Krak., który ukończył w r. 1874, otrzymując tytuł doktora wszech nauk lekarskich. W r. 1873 zmienił nazwisko na Kołączkowski. Przez dwa lata (1871–3) był II asystentem przy katedrze anatomii opisowej prof. L. Teichmana; nawiązał wówczas znajomość z drem Prolińskim i prof. E. Korczyńskim. W r. 1874 osiadł w Nowym Sączu, gdzie rozwinął szeroką praktykę i następnie został naczelnym lekarzem tamtejszego szpitala. Od r. 1881 praktykował nadto w sezonach letnich w Szczawnicy jako lekarz zdrojowy. Posiadał tam murowany dom, w którym znajdowała się cukiernia Biernackich, pokoje mieszkalne i fortepian do wynajęcia.
Ok. r. 1886 K. przeniósł się do Szczawnicy na stałe; w sezonach letnich prowadził gabinet lekarski, zimą wyjeżdżał do zagranicznych ośrodków wodoleczniczych, jak Kaltenleutgeben pod Wiedniem, Meran, Zurich. U prof. Lahmana w Dreźnie studiował zasady dietetyki oraz pogłębiał wiedzę lekarską na wydziałach internistycznych w klinikach: berlińskiej i budapeszteńskiej. W r. 1889 wydzierżawił od Akademii Umiejętności dolną część Szczawnicy, tzw. «Miedziuś», z dawnym zakładem wodoleczniczym, dzierżawionym dotychczas przez M. Tomanka, oraz wykupił od chłopów podnóże góry Bryjarki (przylegające do Dolnego Parku). Skromny zakład Tomanka rozbudował K. w duży zakład wodoleczniczy p. n. «Hydropatia» oraz zbudował kilka, posiadających łącznie 120 pokoi, pensjonatów rozmieszczonych w tzw. Parku Dolnym, założonym przez Mikołaja Zyblikiewicza. Początkowo kierował zakładem wodoleczniczym dr Monidłowski z Krakowa; później kierownictwo objął K. Zakład K-ego, wzorowany na analogicznych zakładach zachodnioeuropejskich, należał do najnowocześniejszych w kraju, zatrudniał w sezonie kilku lekarzy, a frekwencja dochodziła do 1 000 osób w sezonie, na ogólną ilość 3 000–3 500 kuracjuszy w Szczawnicy. Ok. r. 1895 K., pierwszy w Szczawnicy, wprowadził w swoim sanatorium oświetlenie elektryczne. Leczenie szło w kilku kierunkach, a więc w pierwszym rzędzie wszelkich nieżytów dróg oddechowych górnych i dolnych (astmę określano wówczas również mianem nieżytu), schorzenia serca, przewodu pokarmowego, wadliwą przemianę materii, artretyzm, reumatyzm oraz wszelkie nerwice. W zakładzie stosowano m. in. natryski zimne i gorące (szkockie), parówki, kąpiele elektryczne (czterokomorówki), masaże lecznicze oraz gimnastykę na przyrządach typu sanderowskiego. Na zboczu Bryjarki urządził K. park z systemem ścieżek dra Oertla dla leczenia schorzeń serca (dusznicy bolesnej). K. utrzymywał stały kontakt z drem Tytusem Chałubińskim z Zakopanego, z którym wymieniali doświadczenia w zakresie klimatycznego leczenia chorób płucnych. W r. 1899 wydał K. przewodnik, a zarazem informator dla lekarzy, pt. Szczawnica. Zdrojowisko i stacja klimatyczna w Galicji, którego ukazały się 3 wydania. Zawiera on, oprócz opisu Szczawnicy i okolic, także wskazania i przeciwwskazania lekarskie odnośnie do kuracji w Szczawnicy. Obszerne prospekty zalecające zakłady K-ego („Sanatorium dra Józefa Kołączkowskiego połączone z zakładem wodoleczniczym w Szczawnicy”, „Zakład wodoleczniczy w Szczawnicy «na Miedziusiu» z pensjonatem”), anonsy w prasie były doskonałą reklamą zakładów, które rozwijały się w silnej konkurencji z zakładami założonymi w Górnej Szczawnicy przez Józefa Szalaya, a następnie prowadzonymi przez Akademię Umiejętności.
W r. 1920 K. zaprzestał praktyki lekarskiej ze względu na podeszły wiek. Zmarł 21 II 1925 r. w Szczawnicy. Z małżeństwa z Martą z Żochowskich miał trzy córki: Józefę i Janinę, zmarłe bezpotomnie, oraz Marię, która wyszła za mąż za prokuratora Chrzana z Nowego Sącza. Na życzenie teścia zmienił on nazwisko na Kołączkowski w celu utrzymania ciągłej tradycji zakładów, objętych po śmierci K-ego właśnie przez córkę Marię. Z małżeństwa tego pozostali dwaj synowie Leszek, inżynier rolnik, i Zbigniew, doktor medycyny, obaj zamieszkali w Szczawnicy.
Dworski T., Szczawnica. Ilustrowany przewodnik oraz podręcznik dla chorych udających się tamże, Wyd. 2., Przemyśl 1882 s. „13, 29, 83, 87; Estreicher K., Ze Szczawnicy, „Czas” 1890 nr 191, 192, 195, 1892 nr 211; Radzikowski Eliasz S., Ze Szczawnicy, 1892 s. 6–7; Szumowski W., Szczawnica. Zakład zdrojowo-klimatyczny, Lw. 1910; – „Goniec i Iskra” (Lw.) 1893 nr 12 (artykuł anonimowy pt. „Szczawnica” z podobizną K-ego); „Pol. Gaz. Lek.” 1925 nr 9 s. 216, nr 16 s. 386; – Arch. UJ: S. II 514 (Liber studiosorum 1868/9–1882/3), S. II 519 (Liber promotionum, poz. 65), W. L. II 139 (b), k. 132, 133, 134v., 135, 137; – Informacje córki Marii i wnuków Leszka i Zbigniewa Kołączkowskich ze Szczawnicy.
Alina Kowalska