Krzymiński Józef (1858–1940), lekarz, działacz społeczny i polityczny. Ur. 1 III w Kalejach (pow. Śrem), w rodzinie ziemiańskiej, syn Ignacego i Józefy Stojanowskiej. Do gimnazjum uczęszczał początkowo w Śremie, następnie w Lesznie, gdzie w r. 1880 uzyskał świadectwo dojrzałości. Studia medyczne odbywał w Gryfii (Greifswald), a od października 1882 r. w Berlinie, gdzie uzyskał w lipcu 1885 r. tytuł doktora medycyny (na podstawie dysertacji Über Nierenaffectionen der Schwangeren una Gebärenden). Praktykował początkowo w Berlinie, pod koniec 1885 r. przeniósł się do Inowrocławia, gdzie jako lekarz pozostał do końca życia.
Działalność społeczną rozpoczął w r. 1889 w inowrocławskim «Sokole». Główną uwagę poświęcił sprawom organizacyjnym oraz gimnastycznym. W r. 1891 opracował pierwszy Regulamin gimnastyczny oparty na podstawach nauk medycznych, który t. r. przyjęty został przez główne władze sokole i obowiązywał przez kilka lat w «Sokole» wielkopolskim. W l. 1891–1901 był K. prezesem inowrocławskiego gniazda sokolego, od r. 1902 prezesem honorowym tegoż towarzystwa. Od r. 1891 pracował aktywnie nad zorganizowaniem Związku Sokołów Wielkopolskich, który powstał w lipcu 1893 r. K. objął stanowisko pierwszego prezesa związku (1893–5). Złożywszy tę funkcję, kierował od r. 1896 okręgiem inowrocławskim «Sokoła», należącym do najlepiej działających na terenie Wielkopolski. K. współdziałał przy tworzeniu się wielu gniazd sokolich, m. in. w Strzelnie i Toruniu. Za działalność sokolą był kilkakrotnie karany przez władze pruskie.
Równocześnie czynnie współpracował z Tow. Przemysłowców, był też przewodniczącym Rady Nadzorczej Banku Ludowego w Inowrocławiu. Duże zasługi położył dla polskości Inowrocławia, jako jeden z nielicznych Polaków radnych miejskich (od listopada 1891 do 31 XII 1905 r.). Szczególnie upamiętniło się jego patriotyczne wystąpienie w czasie obrad rady miejskiej nad zmianą nazwy miasta Inowrocławia na Hohensalza (4 IX 1904). W obronie polskiej nazwy miasta występował też na wielu wiecach protestacyjnych. Za odwagę przeciwstawienia się niemiecko-żydowskiej większości w radzie otrzymał wiele podziękowań od Polaków, honorowych dyplomów oraz odznaczeń. Należał do współzałożycieli powstałej w r. 1893 drukarni i wydawnictwa „Dziennik Kujawski”.
Działalność parlamentarną rozpoczął K. 16 V 1894 r. jako poseł do Parlamentu Rzeszy (Reichstag) z okręgu inowrocławsko-mogilnicko-strzeleńskiego, wybrany w wyborach dodatkowych, wobec złożenia mandatu przez J. Kościelskiego. Funkcję tę piastował przez trzy kadencje (1894–8, 1898–1903, 1903–6). W r. 1895 ogłosił List otwarty do moich wyborców przedstawiający społeczeństwu polskiemu ówczesne stanowisko Koła Polskiego. Było to po latach pierwsze wyłamanie się ze ściśle obowiązującej tajności obrad Koła. W pracach Koła Polskiego K. nie odegrał większej roli. Jego wystąpienia na forum parlamentarnym nie były zbyt częste, co wykorzystano jako argument przeciwko K-emu w kampanii wyborczej 1906/7. Nie miał K. zdecydowanej postawy politycznej. Był z pewnością pierwszym w Kole Polskim zwolennikiem młodego ruchu mieszczaństwa poznańskiego zwanego «ruchem ludowym», który pod kierownictwem Romana Szymańskiego przeciwstawiał się ideologii konserwatywno-klerykalnej. Z drugiej strony jednak kandydatura K-ego nie budziła zastrzeżeń w obozie konserwatywnym. Na walnych zebraniach delegatów powiatowych K. otrzymywał zawsze najwięcej głosów (w 1898 – 37 za i 3 przeciw, w 1903 – 39 za i 1 przeciw). W r. 1906/7 zorganizowano przeciwko K-emu dość ostrą kampanię i Komitet Wyborczy nie dopuścił do wystawienia jego kandydatury, mimo iż K. cieszył się dużą popularnością wśród wyborców.
W r. 1918 K. włączył się czynnie w wypadki powstańcze w pow. inowrocławskim. Dn. 10 XI 1918 r. wybrany został do Rady Robotniczo-Żołnierskiej, 24 XI został przewodniczącym Powiatowej Rady Ludowej podległej Naczelnej Radzie Ludowej (NRL) w Poznaniu. Dn. 2 I 1919 r. stanął na czele delegacji polskiej żądającej opuszczenia miasta przez niemiecki garnizon wojskowy. Reprezentując – choć nie w całej rozciągłości – politykę Komisariatu NRL, nie zyskał uznania w kołach powstańczych, które przeciwne były jakiemukolwiek pertraktowaniu z Niemcami. Działalność swoją w tym okresie opisał K. w artykule wspomnieniowym pt. Z zapisków prezesa Powiatowej Rady Ludowej („Dzien. Kujawski” R. 37: 1929 nr 4 dod.). W niepodległej Polsce piastował K. urząd pierwszego prezydenta miasta Inowrocławia (od 15 IV 1919) organizując od podstaw polską administrację. Po r. 1920 był przewodniczącym rady nadzorczej Banku Związku Spółek Zarobkowych w Poznaniu. Dn. 18 II 1928 r. z powodu podeszłego wieku przeszedł na emeryturę. Od r. 1927 był prezesem Związku Lekarzy, zajmował się szczególnie unowocześnieniem i rozszerzeniem zakładów kuracyjnych (solanek). We wrześniu 1939 r., po opuszczeniu Inowrocławia przez władze wojskowe i cywilne, był K. współorganizatorem straży obywatelskiej. W marcu 1940 r. został aresztowany przez hitlerowców i wywieziony do obozu koncentracyjnego w Szczeglinie (pow. Mogilno), następnie do obozu na Błoniach pod Inowrocławiem, gdzie zmarł 20 X 1940 r. Był odznaczony m. in. Orderem Odrodzenia Polski. Z małżeństwa z Anną Kępińską pozostawił syna Józefa, doktora medycyny.
Jakóbczyk W., Studia z dziejów Wielkopolski, P. 1967 III (fot.); Komierowski R., Koła polskie w Berlinie 1875–1900, P. 1905; Marczewski J., Narodowa demokracja w Poznańskiem 1900–1914, W. 1967; Zieliński F., Z pierwszych dni powstania na Kujawach, w: Szkice i fragmenty z powstania wielkopolskiego 1918/1919, Pod red. Z. Wieliczki, P. 1933; – Pokłosie pamiątkowe Sokoła Inowrocławskiego, Inowrocław 1909; – Arch. Państw. w Bydgoszczy Oddz. w Inowrocławiu: sygn. 2375 (Magistrat m. Inowrocławia, tytuł akt: Prezydent miasta dr J. Krzymiński); Muz. Regionalne w Inowrocławiu: Materiały rękopiśmienne pozostawione przez synów J. K-ego; – Informacje syna Józefa Krzymińskiego; Uzupełnienia Tadeusza Kaliskiego.
Anna Ryfowa